Xúc động câu chuyện người thầy một thời "tay sách, tay súng"

Đó là những chia sẻ xúc động của tiến sĩ Hồ Thiệu Hùng - một trong những giáo viên thuộc Trường Sư phạm Tây Nam Bộ (năm 1961-1975). Ngôi trường đặc biệt hình thành trong thời kỳ chiến tranh nhằm đào tạo lực lượng giáo viên nòng cốt cho khu vực Tây Nam Bộ thời kỳ kháng chiến chống Mỹ cứu nước.

Ngôi trường sư phạm hình thành từ chiến tranh

Sáng 7/3, Ban liên lạc Trường Sư phạm Tây Nam bộ đã tổ chức chương trình giao lưu họp mặt truyền thống Trường Sư phạm Tây Nam Bộ thời kỳ kháng chiến chống Mỹ cứu nước.

Chương trình có sự góp mặt của những nhân vật đặc biệt là các thầy cô, học trò Trường Sư phạm Tây Nam Bộ (Trường Sư phạm T3) qua nhiều khóa khác nhau. Họ vừa là thầy cô giáo vừa là chiến sĩ khi vừa dạy vừa chiến đấu trong thời kỳ kháng chiến chống Mỹ cứu nước.

Chia sẻ tại sự kiện, tiến sĩ Đặng Huỳnh Mai - nguyên Thứ trưởng Bộ GD-ĐT, Trưởng Ban Liên lạc Trường Sư phạm T3 - xúc động nói: “Có những câu chuyện không phai nhòa theo năm tháng, có những ký ức dù trải qua bao biến thiên vẫn vẹn nguyên trong lòng người. Trường Sư phạm Trung cấp Tây Nam Bộ chính là một câu chuyện như thế - một hành trình của lòng yêu nước, tinh thần hiếu học và ý chí kiên cường”.

Bà kể, giữa những năm tháng chiến tranh ác liệt, mối quan tâm hàng đầu của Khu ủy Tây Nam Bộ thời bấy giờ là lo cho đời sống vật chất và tinh thần của dân, lo xây dựng đội ngũ cán bộ nhằm chuẩn bị lực lượng cán bộ có trình độ học vấn, tạo nguồn nhân lực quan trọng cho yêu cầu của cách mạng giai đoạn tới.

Năm 1961, Tiểu ban Giáo dục Khu Tây Nam Bộ, theo sự chỉ đạo của Ban Tuyên huấn Khu ủy mở lớp đào tạo cán bộ giáo dục. Lớp đào tạo đầu tiên được mở tại Cà Mau trong khu vực rừng đước, thuộc xã Tân An, huyện Ngọc Hiển.

Trong 14 năm tồn tại và hoạt động (từ năm 1961-1975), Trường Sư phạm Khu Tây Nam Bộ mở 14 lớp, trong đó có 7 lớp đào tạo cán bộ giáo dục và 7 lớp đào tạo giáo viên với khoảng 600 học viên thuộc khóa cán bộ giáo dục và hàng trăm giáo viên cấp I và II.

Các thầy cô và thân nhân nhà giáo tại buổi giao lưu họp mặt truyền thống Trường Sư phạm Tây Nam Bộ thời kỳ kháng chiến chống Mỹ cứu nước - Ảnh: Nguyễn Loan

Trường Sư phạm T3 là trường sư phạm duy nhất trong suốt cuộc kháng chiến chống Mỹ ở Tây Nam Bộ trong thời điểm cách mạng miền Nam vừa qua các bước ngoặt lớn: đồng khởi thành công, nhiều vùng đất tận cùng phía Nam đã hình thành các vùng giải phóng.

“Giai đoạn khốc liệt ấy, có nhiều người thầy, cô đã anh dũng hy sinh khi tuổi đời còn rất trẻ, nhiều trường hợp là thương binh, mang trên người nỗi đau chất độc da cam.

Sau kháng chiến, nhiều cán bộ giáo dục, giáo viên tiếp tục học tập, công tác, cống hiến cho đất nước. Có người tiếp tục sự nghiệp trồng người, được phong tặng danh hiệu Nhà giáo nhân dân, Nhà giáo ưu tú… Có người trở thành cán bộ lãnh đạo các ban, ngành” - bà Mai xúc động nói.

Vừa làm thầy giáo vừa là chiến sĩ

Đại diện các thế hệ nhà giáo Sư phạm T3, tiến sĩ Hồ Thiệu Hùng - nguyên Giám đốc Sở GD-ĐT, nguyên Phó trưởng Ban Tư tưởng - Văn hóa Thành ủy TPHCM (nay là Ban Tuyên giáo và Dân vận Thành ủy TPHCM) - xúc động chia sẻ, Tây Nam Bộ thời kháng chiến chống Mỹ cứu nước là một chiến trường ác liệt nằm xa trung ương nhất, xa nguồn chi viện nhất, nên điều kiện sinh hoạt, chiến đấu rất khắc nghiệt.

Thầy Hùng kể: Trường không đóng nơi cố định mà phải thường xuyên đổi chỗ, lúc giữa lòng dân, khi thì sống sâu trong rừng nhằm đối phó với pháo binh, máy bay, thuyền địch, các trận rải chất độc hóa học, tập kích của địch.

Lượng sách giáo khoa lúc đó rất quý hiếm được chuyển từ Bắc vào. Lực lượng giáo viên được hình thành từ những cán bộ và người cảm tình với cách mạng, trong đó có thầy Hồ Thế Thương - người đề xuất sáng kiến dạy văn hóa cho cán bộ và quần chúng.

Thầy sau đó trở thành hiệu trưởng khóa đầu tiên của Trường Sư phạm T3. Nhiều thế hệ giáo viên sau đó vừa dạy vừa làm cách mạng, nhiều người hy sinh khi tuổi đời còn rất trẻ, nhiều người bị địch bắt đày ra nhà tù Côn Đảo…

“Không thể kể hết những gian khổ, hiểm nguy mà đội ngũ thầy trò và cán bộ, nhân viên của trường trải qua trong những năm tháng ấy. Cả thầy lẫn trò, dù nhiệm vụ chính là dạy và học nhưng lúc nào cũng trong tư thế tay sách, tay súng, sẵn sàng di chuyển, sẵn sàng chống địch càn quét vào căn cứ.

Nhiều lúc thầy và trò trở thành những chiến sĩ thực thụ khi chỉ mấy phút trước thầy còn đứng trên bục giảng, trò nghiêm trang nghe thầy cô giảng bài, nhưng một lúc sau phải nắm chắc tay súng chiến đấu kiên cường trong các trận càn quét của quân địch” - ông nói.

Bà Huỳnh Thị Mỹ Huê - một học viên của trường nhớ lại - học viên lúc đó đa số từ 16-30 tuổi, trình độ văn hóa thì có người là sinh viên có người chưa hết cấp I… “đề thi” vào trường lúc đó là lập cứ, dựng trường, bắc cầu, chèo xuồng, bắt cá… Chương trình dạy là cũng học về chính trị, văn hóa, nghiệp vụ sư phạm, đi thực tập…

“Trong thời kỳ hoàn cảnh chiến tranh ác liệt, thiếu thốn mọi bề, mà trường duy trì được nếp dạy và học như vậy là một điều thần kỳ. Thời ấy chúng tôi là lứa giáo sinh rất trẻ, tốt nghiệp sư phạm khi mới 15, 16 tuổi. Có ai ngờ những cô bé, cậu bé được làm công tác sư phạm giữa thời cam go, ác liệt nhất của cuộc chiến.

Rồi chúng tôi cứ lớn dần, và dành cả thanh xuân cho sự nghiệp trồng người. Chúng tôi rất hạnh phúc khi được sống, được làm thầy cô giáo trong những năm tháng đẹp nhất ấy” - bà Huê nói.

Xúc động khi nghe những chia sẻ của các thế hệ thầy cô đi trước, ông Nguyễn Mạnh Cường - Trưởng Ban Tuyên giáo và Dân vận Thành ủy TPHCM - thay mặt lãnh đạo TPHCM nói lời cảm ơn, tri ân tới thầy cô, thân nhân các nhà giáo.

Ông cho rằng, chặng đường 50 năm giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước, bài học kinh nghiệm về xây dựng “con người” trong cuộc đấu tranh trên mặt trận giáo dục, văn hóa trong giai đoạn kháng chiến chống Mỹ vẫn còn nguyên giá trị.

Đây sẽ là nền móng cơ sở để cả nước nói chung và TPHCM nói riêng kế thừa, phát huy trong thực tiễn sự nghiệp “trồng người” hôm nay.

“Đây là dịp để các thế hệ nhà giáo của Trường Sư phạm Tây Nam Bộ ôn lại những ngày tháng nhiệt huyết hào hùng và lan tỏa ngọn lửa cách mạng từ các thế hệ thầy cô giáo và các cựu học sinh của các trường sư phạm trong thời kỳ kháng chiến chống Mỹ đến thế hệ nhà giáo hiện nay, đến các em sinh viên sư phạm thành phố - lực lượng nhà giáo trong tương lai” - ông Cường nói.

Nguyễn Loan