Xuất khẩu sách trong dại dịch: Được một lần, khó muôn phần

Nhận định về tình hình hoạt động xuất bản mới đây, Cục Xuất bản, In và Phát hành đã đánh giá cao việc một số đơn vị “nỗ lực vượt khó, đẩy mạnh xuất khẩu sách” trong đại dịch. Tuy nhiên, kể từ chuyến hàng xuất khẩu sách sang California (Mỹ) của Alpha Books vào tháng Ba năm ngoái, đến nay, hoạt động xuất khẩu sách có vẻ tiếp tục rơi vào thế khó. 

Chủ yếu sách dạy tiếng Việt

Từ sau container xuất khẩu 20.000 bản sách thử nghiệm, Alpha Books vẫn chưa có kế hoạch xuất khẩu cho chuyến hàng tiếp theo. Nguồn sách đến với thị trường Mỹ lại vào đúng thời điểm dịch COVID-19 lan rộng, theo chia sẻ của đơn vị, việc kinh doanh sách cũng không gặp nhiều thuận lợi. 

Một số tựa sách của Nhà xuất bản Kim Đồng đã được chuyển ngữ và phát hành ở nước ngoài -

Những ngày qua, nhà báo Cù Mai Công - tác giả cuốn sách (Nhà xuất bản Trẻ, phát hành tháng 1/2021) liên tục chia sẻ tin vui việc tác phẩm đã đến được với kiều bào ở Mỹ, Úc, Đức, Canada, Nhật Bản… Tuy nhiên, ấn bản này “đi nước ngoài” theo phương thức độc giả các nước đặt mua sách từ Việt Nam. Chi phí vận chuyển sách ra nước ngoài khá đắt đỏ, và không phải tác phẩm nào cũng được bạn đọc ngoài nước ưu ái như vậy.

Trao đổi với một số người Việt đang sinh sống tại các nước phương Tây và Đông Bắc Á, người viết nhận về chia sẻ chung là: sách tiếng Việt ở các nước nếu có, thì nhiều nhất là sách dạy và học tiếng Việt. 

Chia sẻ trên kênh truyền hình đối ngoại VTV4, ông Nguyễn Vũ Linh, Giám đốc Alpha America - công ty trực thuộc của Alpha Books tại Mỹ - nói rằng đơn vị cũng tập trung vào thể loại sách dạy và đọc tiếng Việt để phục vụ cộng đồng. Theo ông Linh, ở Mỹ hiện có hơn bốn triệu người Việt Nam đang sinh sống, và thế hệ con cháu thứ ba, thứ tư của những người Việt này gần như không thể đọc được tiếng Việt. Trong số 500 tựa sách xuất sang Mỹ, có rất nhiều tựa/bộ truyện tranh, cổ tích Việt Nam, bên cạnh sách thuộc lĩnh vực văn học, văn hóa, lịch sử… 

Việc xuất khẩu sách với số lượng lớn như Alpha Books là điều chưa có tiền lệ. Đó cũng là nỗ lực đáng khuyến khích. Theo nhìn nhận của giới làm sách, thủ tục xuất khẩu không khó, nhưng vấn đề nằm ở chỗ đầu mối kết nối, thị trường, nguồn nhân công ngoài nước thuê với chi phí khá đắt, những yêu cầu khắt khe trong việc đóng gói từ quốc gia nhập khẩu sách… Ngoài ra, theo chia sẻ chung của các nhà làm sách, việc đưa sách Việt ra nước ngoài trước mắt chỉ là nỗ lực góp phần quảng bá văn hóa, giới thiệu những giá trị Việt, chứ chưa thể nói được gì về doanh thu, lợi nhuận. 

Vậy nên, ngoài các đơn vị đã có được thị trường quen thuộc trong việc xuất khẩu sách (báo) ra nước ngoài như: Công ty TNHH MTV xuất nhập khẩu Sách báo Việt Nam (Xunhasaba), Công ty Văn hóa Hương Trang (sách/lịch Phật giáo) thì xuất khẩu sách ra nước ngoài trong giai đoạn dịch bệnh cũng chỉ mới là thử nghiệm bước đầu. Được một lần nhưng… chưa biết khi nào có lần sau. 

Từ từ ... ra thế giới

Hội chợ sách Quốc tế Frankfurt (Frankfurt Book Fair) 2021 dự kiến sẽ trở lại vào tháng Mười tới, theo hai hình thức offline và online. Năm 2020, chỉ duy nhất Thái Hà Books tham gia hội chợ sách trực tuyến này. “Tháng 2/2021, chúng tôi tiếp tục tham gia hội sách Istanbul tại Thổ Nhĩ Kỳ. Trong vòng ba ngày làm việc online, chúng tôi đã gặp gỡ và trao đổi thông tin với hơn 15 đơn vị xuất bản quốc tế cùng tham gia hội sách, hoạt động trao đổi bản quyền vẫn diễn ra liên tục” - chị Phạm Thủy, Giám đốc Truyền thông Thái Hà Books, cho biết. 

Trong mùa dịch, các nhà làm sách vẫn thường xuyên họp online, giao dịch bản quyền trực tuyến. Tuy nhiên, mục đích và hiệu quả chủ yếu vẫn là tìm mua được bản quyền tác phẩm từ các đối tác nước ngoài. Cơ hội ngược lại vẫn có, nhưng rất ít.

Tháng 3/2020, Nhà xuất bản Kim Đồng bán bản quyền cho Nhà xuất bản McMilan (Anh) cuốn artbook Chang hoang dã - Gấu (phần lời: nhà bảo tồn động vật hoang dã Trang Nguyễn, phần tranh minh họa: họa sĩ Jeet Zdung). Phiên bản tiếng Anh dự kiến ra mắt cuối năm nay. Trước đó, đơn vị cũng bán được bản quyền cuốn Lược sử nước Việt bằng tranh cho Nhà xuất bản Jung-In (Hàn Quốc), bộ Tranh truyện dân gian Việt Nam cho các nhà xuất bản ở Mỹ, Hàn Quốc, Đài Loan. Riêng Truyện cổ tích dành cho lứa tuổi nhi đồng được đối tác Singapore chuyển ngữ tiếng Anh và phát hành trên toàn bộ khu vực Đông Á, Cổ tích thế giới bằng thơ được Bỉ mua bản quyền và phát hành tại châu Âu…

“Xuất bản Việt nhập siêu là chính” là đánh giá chung của các nhà làm sách, khi được hỏi về vấn đề xuất khẩu. Số liệu thống kê hằng năm đã thấy rõ sự chênh lệch lớn. Xuất bản phẩm xuất khẩu 300.000 bản nhưng số lượng nhập khẩu là 21,1 triệu bản (theo số liệu tổng kết năm 2020). Sách Việt ra thế giới lâu nay chủ yếu theo những con đường cá nhân, quan hệ kết nối riêng của các công ty sách/nhà xuất bản.

Bà Nguyễn Lệ Chi (Giám đốc Công ty Sách Chibooks) cho biết, bà vẫn thường gửi các tựa sách văn học Việt Nam nổi bật, mới phát hành cho bạn bè đang giảng dạy tiếng Việt tại các trường đại học ở Trung Quốc, hoặc người nước ngoài có nhu cầu nghiên cứu văn học Việt Nam, học tiếng Việt. Hiện một trong những thị trường tiềm năng mà Chibooks đang hướng tới là Đài Loan. Nhưng trước mắt, những hoạt động giới thiệu sách, triển lãm sách Việt tại Đài Loan, Trung Quốc của Chibooks đều tạm dừng vì dịch bệnh. 

Wave Books - thương hiệu sách thuộc Công ty Văn hóa và Truyền thông AZ Việt Nam ra đời ngay trong thời gian dịch bệnh (đầu năm 2021) sớm có định hướng xuất khẩu sách trong tương lai gần. Đại diện Wave Books chia sẻ, trước mắt đẩy mạnh quảng bá trên các kênh thương mại điện tử và đại lý cá nhân, hướng đến xã hội hóa xuất bản sách lẫn đưa sách Việt ra thị trường quốc tế. 

Tuy nhiên, tình hình dịch bệnh phức tạp khiến những kế hoạch xuất khẩu sách, đưa sách Việt đi quảng bá, giới thiệu tại các nước của nhiều đơn vị đều đang trong chế độ… chờ. 

Lục Diệp