Xuất khẩu “có hạng” nhưng nông sản Việt gần như vô danh

Làm thương hiệu không phải là dán nhãn và bán 

Giáo sư Võ Tòng Xuân - nguyên Chủ tịch Câu lạc bộ Xây dựng thương hiệu nông thủy sản - cho biết, Nhật Bản, Thái Lan, Campuchia đã xây dựng thành công nhiều thương hiệu gạo khác nhau trên cùng một giống lúa. Campuchia chọn giống lúa tốt nhất để xây dựng thương hiệu và được thế giới yêu thích. Cùng giống lúa Kisgihikari nhưng hàng trăm công ty lương thực Nhật Bản sản xuất ra hàng trăm thương hiệu gạo khác nhau. Tương tự, Thái Lan cũng phát triển được 5 thương hiệu gạo từ giống lúa Hom Mali…

“Nhà nước chưa quan tâm quảng bá gạo hay nông sản Việt đúng mức. Trong khi đó, lãnh đạo Malaysia đi đâu cũng quảng bá về giống sầu riêng ngon nhất thế giới của họ. Chúng ta có gạo từ giống lúa ST25 ngon, được thế giới công nhận nhưng Nhà nước cũng không chú trọng quảng bá là giống lúa ngon. Vậy doanh nghiệp (DN) nào dám khẳng định mình có giống lúa ngon mang thương hiệu quốc gia?” - giáo sư Võ Tòng Xuân đặt câu hỏi. 

Sầu riêng Việt Nam tạo được tiếng vang ở thị trường Trung Quốc ngay khi xuất khẩu chính ngạch vào nước này hồi tháng 7/2022 (trong ảnh: Lô hàng sầu riêng chuẩn bị được xuất khẩu sang Trung Quốc của Công ty cổ phần Tập đoàn xuất nhập khẩu trái cây Chánh Thu) - ẢNH: THANH HOA

Để xây dựng thương hiệu nông sản mang tầm quốc gia, ông cho rằng, cần sản xuất quy mô lớn để có sản phẩm đồng nhất. Nhưng cái khó của DN hiện nay là chưa có vùng nguyên liệu, chủ yếu thu mua của nông dân sản xuất nhỏ lẻ, được bán qua thương lái. 

Ông Trần Bảo Minh - Phó chủ tịch Tập đoàn Nutifood - cho rằng, trong điều kiện hạn chế về diện tích nuôi, trồng như ở Việt Nam, muốn nông sản đủ sức cạnh tranh, cần tạo ra những sản phẩm có giá trị cao. Ireland là nước nhỏ, dân số ít, nhiều người dân sống bằng nghề nuôi bò sữa. Nếu chỉ làm sữa bò để bán thì không có lợi nhuận nhiều nên họ tạo hệ sinh thái công nghệ thực phẩm hỗ trợ để nâng cao giá trị và làm thương hiệu cho sản phẩm. Ông từng đến một nhà máy ở Ireland và chứng kiến họ tách từ 1 lít sữa ra được mấy chục nguyên liệu khác nhau để xuất khẩu đi các nước, lợi nhuận cao. Điều này khuyến khích nhiều thành phần tham gia vào chuỗi sản phẩm và xây dựng thương hiệu cho nông sản, thực phẩm. 

Cũng theo ông Trần Bảo Minh, đại mạch là loài cây có giá trị thấp, nhưng các DN ở Anh đã nâng giá trị bằng cách ủ hạt trong thùng vỏ sồi làm rượu; đầu vào của sâm Hàn Quốc chỉ vài USD nhưng DN xứ Hàn đã làm ra các sản phẩm thực phẩm có giá trị cao như sữa, kẹo và chính phủ đứng ra bảo trợ uy tín cho các điểm bán sâm thật, ai đến Hàn Quốc cũng được nghe giới thiệu, quảng bá sản phẩm sâm. Ông nói: “Liệu sâm Ngọc Linh của Việt Nam có làm được như vậy không? Muốn xây dựng thương hiệu thì phải xây dựng được hệ sinh thái như vậy chứ không đơn giản kiểu làm ra sản phẩm tốt rồi dán nhãn và bán. Tất cả người tham gia vào chuỗi đều phải có lợi để cùng đầu tư”.

Chọn loại nông sản để đầu tư, quảng bá 

Ông Nguyễn Đình Tùng - Tổng giám đốc Công ty Xuất nhập khẩu Vina T & T Group - cho rằng, cần chọn một loại nông sản ngon nhất của Việt Nam để quảng bá khắp thế giới, từ đó mới xây dựng được thương hiệu cho nông sản Việt, như New Zealand có kiwi, Mỹ có táo Envy. Theo ông, có vẻ như Việt Nam có quá nhiều loại trái ngon và không chọn trái chủ lực để quảng bá nên chưa thành công. Do đó, cần chọn loại trái cây làm thương hiệu quốc gia để từ đó tập trung toàn nguồn lực quảng bá, đồng thời phải ứng dụng công nghệ chế biến để tạo ra nhiều sản phẩm từ một loại trái cây. Khi nào có thương hiệu nông sản quốc gia, mới có chính sách, lộ trình quảng bá. Ông dẫn chứng: “Dừa Bến Tre ăn đứt dừa Thái Lan, nhưng có DN lại mang dừa xiêm lai ra nước ngoài để cạnh tranh giá, chất lượng không ngon nên không thành công. Tôi đưa đúng dừa Bến Tre có vị ngọt thanh ra thì dần có chỗ đứng trên thị trường nước ngoài, xuất khẩu trung bình 20-30 container/tháng. Cốt yếu để xây dựng thương hiệu nông sản Việt là phải chọn được 1-2 sản phẩm làm thương hiệu quốc gia để truyền thông, quảng bá”. 

Một số đại biểu cho rằng, cần tạo sự khác biệt cho sản phẩm và Việt Nam phải xây dựng tiêu chuẩn sản phẩm cao hơn, được cả thế giới chấp nhận, giống như Nhật Bản xây dựng thương hiệu thịt bò Kobe. Việt Nam cũng cần có bộ phận chuyên nghiệp làm nên câu chuyện khác biệt về sản phẩm như cà phê Đắk Lắk, nước nắm Phú Quốc. Thật trớ trêu khi người Nhật mua nước mắm có thương hiệu của Thái Lan làm quà tặng, trong khi nước mắm đó là sản phẩm của Việt Nam.

Ông Nguyễn Như Cường - Cục trưởng Cục Trồng trọt (Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn) - thừa nhận, Việt Nam xuất khẩu nông sản với số lượng nhiều nhưng chủ yếu ở dạng thô và có nhiều đơn vị làm hàng mang thương hiệu của nước khác, không thấy nhiều thương hiệu Việt. Ông nêu giải pháp đẩy mạnh liên kết sản xuất, đầu tư chế biến sâu, nâng cao giá trị gia tăng cho sản phẩm. Điều quan trọng khi xây dựng thương hiệu quốc gia cho nông sản là tinh thần trách nhiệm của DN. Trong việc này, Nhà nước sẽ hỗ trợ tối đa. 

Nguyễn Cẩm