Xóa nghịch lý “có tiền nhưng không tiêu được”

UBND quận Bình Tân đẩy nhanh tiến độ xây trường học, công viên trong khu đất từng là nghĩa trang Bình Hưng Hòa bằng vốn đầu tư công - Ảnh: S.V.

Năm nay, đảng bộ, chính quyền TPHCM đặt mục tiêu giải ngân được ít nhất 95% trong tổng số 79.200 tỉ đồng vốn đầu tư công được phân bổ. Để đạt mục tiêu này, lãnh đạo UBND TPHCM đưa ra lộ trình: quý I giải ngân đạt hơn 10%, quý II giải ngân đạt 30% trở lên, quý III giải ngân đạt hơn 70% để quý IV đạt hơn 95%. Tuy nhiên, tốc độ giải ngân đã không được như kỳ vọng: sau 6 tháng, tỉ lệ chỉ đạt tương đương 13,8%, đạt chưa đến 50% so với kế hoạch và chỉ bằng 50% so với tỉ lệ bình quân của cả nước. Đến nay, tỉ lệ này cũng chỉ mới nhích thêm được 1%.

Có thể thấy, sau giai đoạn “nước rút” của những tháng cuối năm 2023 và quý I/2024, bước vào quý II/2024, tốc độ giải ngân của thành phố chùng lại. Theo Cục Thống kê TPHCM, tốc độ giải ngân chậm chạp đã phần nào ảnh hưởng đến tăng trưởng kinh tế của thành phố: tăng trưởng trong quý I cao hơn nhưng quý II lại thấp hơn mức bình quân của cả nước, kéo theo tốc độ tăng trưởng tổng sản phẩm trên địa bàn (GRDP) 6 tháng chỉ đạt 6,46%.

Tình trạng “tiền chờ dự án” đã từng diễn ra trong nhiều năm. Năm nay, với số vốn đầu tư công tăng hơn 10.600 tỉ đồng so với năm 2023 nhưng ngay từ những tháng đầu năm, nhiều dự án trọng điểm vẫn tiếp tục vướng ở khâu giải phóng mặt bằng. Dự án làm đường Vành Đai 3 từng có tốc độ giải phóng mặt bằng nhanh kỷ lục nhưng đến nay, vẫn còn vướng khoảng 0,7% mặt bằng khiến tiến độ hoàn thành dự án có nguy cơ chậm hơn các tỉnh Đồng Nai, Bình Dương.

Với số tiền rất lớn còn lại, tới đây, mỗi tháng, TPHCM cần giải ngân hơn 10.000 tỉ đồng, bằng cả 6 tháng đầu năm cộng lại. Những chuyển biến tích cực, đột phá trong bộ máy có thể giúp TPHCM hiện thực hóa mục tiêu này. Vừa qua, các cơ quan chức năng của thành phố đã có 2 lần rà soát và đề xuất điều chuyển 13.000 tỉ đồng từ hơn 100 dự án giải ngân chậm sang các dự án giải ngân hiệu quả và bố trí vốn để khởi công mới các dự án cấp bách. Từ nay đến cuối năm, rất cần duy trì cách làm linh động này để không lãng phí nguồn vốn đầu tư công.

Sự phân cấp, ủy quyền mạnh mẽ của UBND TPHCM đang phát huy hiệu quả đối với nhiều lĩnh vực, trong đó có việc giải ngân vốn. Nhiều năm qua, tiến độ giải ngân vốn đầu tư công ở TPHCM gặp 2 trở ngại lớn là bồi thường giải phóng mặt bằng và quy hoạch. Nay, thẩm quyền giải phóng mặt bằng được giao về cho UBND các quận, huyện để tăng tính chủ động, giải quyết kịp thời những vướng mắc từ thực tiễn. Trong vòng 1 năm qua, UBND TPHCM đẩy mạnh phân cấp, ủy quyền cho cấp quận, huyện để chủ động thúc đẩy tiến độ đầu tư công, như ủy quyền quyết định giá đất cụ thể, thành lập hội đồng thẩm định giá đất và điều chỉnh cục bộ quy hoạch phân khu 1/2000 để phục vụ dự án đầu tư công.

Nếu như trước đây, các sở ngành và các ban quản lý dự án thường thụ động, khi có vướng mắc hay kiến nghị thì trao đổi qua đường công văn hoặc chờ đến cuộc họp thì nay đã chủ động báo cáo trực tiếp qua các nhóm chat Zalo, Viber. Tinh thần chủ động, trách nhiệm ấy cần phải được khơi dậy ngày càng mạnh mẽ để thúc đẩy các dự án lớn cho thành phố.

Vừa qua, Chủ tịch UBND TPHCM Phan Văn Mãi đã 2 lần phê bình đích danh 4 ban quản lý dự án, 3 sở, 5 địa phương giải ngân vốn đầu tư công ì ạch. Cùng với sự phân cấp, phân quyền, phân công, phân nhiệm rõ ràng, UBND thành phố cần có cơ chế quy trách nhiệm cụ thể, có những biện pháp xử lý quyết liệt, mạnh tay hơn thay vì chỉ phê bình chung chung. Có thể tính đến biện pháp đình chỉ, điều chuyển, thậm chí cách chức đối với những người đứng đầu các cơ quan, đơn vị giải ngân ì ạch, không có tinh thần trách nhiệm, không có sự chuyển biến… như tinh thần chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính “Ai không làm được thì đứng sang một bên cho người khác làm”.

Phương Thanh