Xíu páo thành Nam

Từ lâu, những chiếc bánh xíu páo nướng tròn xinh đã in sâu vào ký ức tuổi thơ của nhiều người Nam Định. Món bánh bình dị ấy trở thành món ăn mang nhiều hoài niệm trong trẻo và đẹp đẽ. Khi du lịch phát triển, món bánh này cũng được du khách đặc biệt ưa chuộng, thưởng thức tại chỗ hoặc mua làm quà. Xíu páo trở thành món đặc sản nổi tiếng của thành Nam.

Những chiếc bánh tròn xinh từ lâu đã trở thành đặc sản của Nam Định - Ảnh: Internet

Điều đặc biệt ở chiếc bánh này chính là xuất xứ của nó. Từ lâu, xíu páo đã được xem là đặc sản Nam Định nhưng không ai biết món bánh xuất hiện từ khi nào. Chỉ biết rằng nó đã theo những lưu dân người Hoa đến mảnh đất này. Sau rất nhiều năm, xíu páo trở nên quen thuộc và được người Nam Định ưa chuộng.

Khi một món ăn đã trở thành linh hồn của cả một vùng đất, việc truy nguồn gốc có lẽ chẳng còn quan trọng nữa. Vì vậy, xíu páo, dù vẫn mang cái tên không thuần Việt, vẫn là món bánh được người trong nước yêu thích. Người Nam Định cũng tích cực giới thiệu món đặc sản thơm ngon, đặc biệt từ hình dáng và mùi vị này đến bạn bè quốc tế du lịch đến thành Nam.

Nhỏ nhưng kỳ công

Xíu páo chắc chắn không phải món cao lương mỹ vị, chỉ đơn giản là một món ăn sáng hoặc lót dạ buổi xế chiều. Nó bình dân, gần gũi với nhiều lớp người. Cái hay của người Nam Định là qua bao nhiêu năm vẫn giữ nguyên hương vị độc đáo của món bánh dù ngày nay phương tiện để làm ra những chiếc bánh đã hiện đại hơn và các cơ sở sản xuất mang tính công nghiệp hơn.

Nếu ai chưa từng ăn xíu páo sẽ dễ nhầm tưởng món bánh này với bánh bao chiên vì hình dáng và màu sắc của chúng gần giống nhau. Tôi từng bị “hớ” như vậy khi được người quen từ Nam Định mang bánh vào tặng.

Chiếc bánh nhỏ trong lòng bàn tay lại khiến tôi vô cùng ngạc nhiên khi khám phá. Từng lớp vỏ bánh mềm mại tựa như vỏ bánh pía của Sóc Trăng nhưng lại được nướng giòn rụm, thơm ngon. Kỹ thuật cán bột của người làm bánh càng nhuần nhuyễn thì tám lớp vỏ bánh có kích thước càng đều nhau, độ dày vừa phải ôm trọn phần nhân bên trong, dẻo vừa đủ để khi nướng thì vỏ bánh giòn mà không nứt hay nát vụn.

Bột mì sau khi được pha trộn thành một khối bột dẻo sẽ được mang đi ủ khoảng một giờ đồng hồ cho bột “nghỉ”. Sau đó, người thợ bánh sẽ chia bột thành nhiều phần nhỏ, cán đều, nhào và gấp những miếng bột chồng lên nhau. Nhờ những miếng vỏ bột gấp chồng như vậy, vỏ bánh khi mở ra sẽ bóc tách được tám lớp đều nhau rất đẹp.

Nói nghe qua có vẻ đơn giản nhưng thực chất đây là khâu đòi hỏi người làm bánh phải rất tỉ mỉ, cẩn thận và kỳ công. Một chiếc bánh xíu páo ngon hay không phụ thuộc rất nhiều vào chất lượng của tám lớp vỏ. 

Phần nhân là hỗn hợp xá xíu cùng nấm mèo, thịt ba chỉ tạo độ béo, mỡ màng. Xá xíu là phần nạc vai heo xắt hạt lựu ướp cùng bột ngũ vị hương, bột tỏi, dầu hào, hạt nêm… sao cho vừa đậm đà vừa dậy mùi thơm. Một ít hành khô băm nhuyễn cũng được ướp vào hỗn hợp nhân để tạo mùi thơm. Cuối cùng, điểm nhấn đẹp mắt trong phần nhân bánh chính là một quả trứng luộc hoặc trứng muối vàng ươm. 

Nhân xíu páo là hỗn hợp thịt, mộc nhĩ và điểm nhấn là trứng luộc hoặc trứng muối - Ảnh: Internet

Phần nhân sẽ được cho vào giữa những lớp bột vỏ bánh đã hoàn thiện. Phần vỏ bánh được túm lại, xoắn nhẹ ở giữa thành một nụ hoa chúm chím đẹp mắt. Trước khi cho vào lò nướng, người thợ bánh sẽ cẩn thận quét thêm một lớp lòng đỏ trứng và dầu bên ngoài vỏ bánh. Đây là bí quyết để bánh lên màu đẹp, giòn nhưng không khô, không nát.

Cuối cùng, mẻ bánh thành công hay không sẽ tùy vào nhiệt độ và thời gian nướng. Một mẻ bánh bình thường được nướng tầm 40 phút, nhiệt độ vừa đủ.

Ngày nay, khi các lò chuyển sang làm bánh kiểu công nghiệp hiện đại, khâu nướng đã nhàn hạ hơn rất nhiều - chỉ cần đưa bánh vào lò, chỉnh nhiệt, bấm thời gian là xong. Thế nhưng có lẽ niềm vui khi canh lò nướng than củi khi xưa vẫn còn lưu trong ký ức nhiều thế hệ ông bà thành Nam. Vậy nên không lạ khi thành phố dệt nổi tiếng cả nước vẫn còn những lò bánh thủ công nho nhỏ cố gắng giữ lửa, giữ hương vị trọn vẹn cho món xíu páo quen thuộc. Tinh hoa của ẩm thực tìm đâu xa: nó ở ngay trong những con người và món ăn bình dị đó.

Món bánh đặc trưng mùa đông 

Xíu páo hầu như được bán quanh năm nhưng lại đặc biệt hút hàng vào thời điểm cuối thu đầu đông. Có lẽ cái thú của việc nhẩn nha miếng bánh nướng nóng hổi, hớp ngụm trà chát, phà ra một hơi thở như làn khói giữa cái lạnh của những ngày này mang đến cảm giác nhàn hạ mà nhiều người ưa thích.

Mọi việc đều chầm chậm trôi như không gì phải vội. Ăn miếng bánh phải từ tốn nhẹ nhàng mới thấm hết vị ngon ngay cả khi xíu páo được ăn cho no như một món ăn sáng hay ăn chơi như quà vặt, lót dạ giữa buổi làm.

Chiếc bánh tròn xoe với nhúm bột túm giữa như nụ hoa còn chưa kịp bung. Lớp vỏ bột bên ngoài màu vàng ươm đặc trưng của bánh nướng. Bên trong, sau tám lớp da bánh là phần nhân thơm bùi, béo, đậm đà. Ăn một chiếc xíu páo, vừa thổi hơi nóng vừa hít hà hương thơm của bánh cũng đủ làm người ta thấy dễ chịu.

Người Nam Định thường thưởng thức xíu páo mới ra lò cùng cốc trà chát - Ảnh: Internet

Tính phổ thông của chiếc xíu páo đã vượt qua mọi thứ rào cản để có mặt khắp nơi. Từ điểm khai sinh đầu tiên là phố Khách (nay là phố Hoàng Văn Thụ và phố Lê Hồng Phong) của một cộng đồng người Hoa nhỏ, xíu páo đã dần dà được người Nam Định biết đến và mặc nhiên chấp nhận, ưa thích. Ngày nay, xíu páo đã có mặt khắp Hà Nội. Một số người Nam Định di cư về các thành phố lớn cũng mang theo món ăn độc đáo đó.

Đặc sản Nam Định vì vậy mà nổi tiếng rộng khắp. Cùng với bánh nhãn, bánh gai và một số món ăn đặc trưng khác, chiếc xíu páo thành Nam với hương vị độc đáo này chắc chắn không làm người sành ăn thất vọng. 

Ăn xíu páo nóng vào mùa đông được xem là một cách thưởng thức ẩm thực đầy thi vị của giới trí thức thành Nam. Song, với tầng lớp lao động, xíu páo có thể được ăn bất cứ lúc nào, không gian nào, thời tiết nào. Nếu là mùa hè, ăn chiếc xíu páo, uống ly sữa đậu nành đá mát lạnh cũng thật đúng điệu. Mùa thu thì đừng quên dùng xíu páo cùng một ly nước ép lựu. Mùa xuân, khi phải băn khoăn giữa quá nhiều món ăn ngon, quay về với một chiếc xíu páo đơn giản cho bữa sáng, bữa trưa hay giữa một cuộc chơi xuân cũng đều hợp cả. 

Khi cầm chiếc bánh trong lòng bàn tay, nghe hơi ấm tỏa ra và mùi thơm đậm đà của nhân bánh bay lên, nhiều người hẳn sẽ bần thần nhớ cả một trời tuổi thơ bên phố Khách. Ngày nay, bên cạnh lớp trẻ thường săn lùng những chiếc bánh xinh xắn này để ăn hoặc làm quà tặng, có rất nhiều người lớn trầm tư bên dĩa bánh, cốc trà.

Nhiều người đến thành Nam, rời đi cũng thường mang những chiếc xíu páo vàng ươm về làm quà. Chiếc bánh ấy như mang cả tinh thần của người Nam Định - tinh tế, mộc mạc và đầy ắp nghĩa tình. 

Trần Huyền Trang