Xăng E5 từ 'bị xài' đến 'được xài'...

Mặc dù theo chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ, xăng RON 92 tới ngày 1/1/2018 mới hoàn thành nhiệm vụ đầy chìm nổi về giá bán của nó, nhưng từ ngày 15/12/2017, nhiều cửa hàng xăng dầu của Tập đoàn Xăng dầu Việt Nam (Petrolimex) và Tổng công ty Dầu Việt Nam (PV Oil) đã bắt đầu ngưng bán xăng RON 92 và thay thế bằng xăng E5.

Có lẽ để khuyến khích người dùng, giá bán lẻ của xăng E5 rẻ hơn xăng RON 92 một chút ít (18.240 đồng/lít so với 18.580 đồng/lít, theo giá ở kỳ điều chỉnh ngày 5/12/2017 của Liên bộ Công Thương - Tài chính). Vào thời điểm những ngày đầu mở bán, xăng E5 rẻ hơn 1.048-1.240 đồng/lít so với xăng khoáng duy nhất còn bán hiện nay là RON 95.

Xăng sinh học E5 mới chính thức thay thế xăng khoáng RON 92 vốn rất thông dụng ở Việt Nam kể từ ngày 1/1/2018.

Trước đây, trên thị trường xăng dầu chủ yếu chỉ có các loại xăng khoáng. Gần đây nhất ở Việt Nam chỉ còn 2 loại xăng RON 95 (hay còn gọi là A95 hoặc Mogas 95) và RON 92 (A92). Các con số 92 và 95 là chỉ số octane RON, biểu thị khả năng chống kích nổ của xăng. Chỉ số octane càng cao, khả năng chống kích nổ càng tốt, hay nói cho dễ hiểu hơn là xăng RON 95 khó cháy hơn xăng RON 92 nên an toàn hơn.

Xăng có trị số octane cao sử dụng cho các động cơ có tỉ số nén cao (cụ thể xăng RON 95 thích hợp cho những động cơ có tỉ số nén từ 9:1 trở lên; còn xăng RON 92 cho những động cơ có tỉ số nén dưới 9:1). Việc sử dụng đúng loại xăng sẽ giúp xe vận hành tối ưu, ít bị hư hỏng. Nguyên tắc này vẫn luôn đúng khi ta chuyển từ xăng khoáng sang xăng sinh học.

Hiện nay trên thế giới có hơn 50 nước đã sử dụng nhiên liệu sinh học (biofuel) thay cho nhiên liệu hóa thạch với những tỷ lệ khác nhau. Mục đích chính của sự chuyển hóa này là để giúp bảo vệ môi trường và tăng hiệu quả kinh tế.

Hồi giữa năm 2017, Văn phòng Chính phủ đã ra thông báo kết luận của Phó Thủ tướng Trịnh Đình Dũng tại cuộc họp về việc thực hiện Đề án phát triển nhiên liệu sinh học và lộ trình áp dụng tỷ lệ phối trộn nhiên liệu sinh học với nhiên liệu truyền thống. Theo đó, kể từ ngày 1/1/2018, Chính phủ chỉ cho phép sản xuất, kinh doanh xăng E5 và xăng khoáng RON 95. 

Xăng sinh học E5 không mới mẻ ở Việt Nam.

Thực chất xăng sinh học chính là xăng khoáng được pha thêm hợp chất hữu cơ ethanol. Cụ thể như xăng E5 là xăng RON 92 được pha thêm 5% chất ethanol. Một số nước đang sử dụng xăng sinh học có tỷ lệ ethanol cao hơn, như Mỹ từ năm 2005 đã dùng xăng E10 (10% ethanol), hay Thái Lan từ năm 2008 sử dụng xăng E10 và E20 (20% ethanol). Thậm chí có những nước đã sử dụng xăng sinh học với hàm lượng ethanol cực cao, như Thụy Điển dùng xăng E85 có tới 85% là chất ethanol.

Việc pha thêm hợp chất hữu cơ giúp giảm sử dụng nhiên liệu hóa thạch vừa bảo vệ môi trường, vừa giữ được tài nguyên thiên nhiên. Các công trình nghiên cứu cho thấy xăng sinh học khi đốt cháy có mức khí thải độc hại thấp hơn hẳn so với các loại nhiên liệu hóa thạch.

Nhờ có hàm lượng oxy cao hơn xăng khoáng, quá trình đốt cháy bên trong động cơ dùng xăng sinh học diễn ra hiệu quả hơn, giúp tăng công suất động cơ và giảm tiêu hao nhiên liệu.

Trong khi đó, chỉ số an toàn của xăng sinh học cũng cao hơn xăng khoáng nhờ chỉ số octane trong ethanol cao. Chẳng hạn chỉ số octane thành phẩm của xăng E5 tăng lên ở mức 93-94 so với 92 ở xăng khoáng RON 92. Tuy nhiên, đây cũng là một chi tiết gây lăn tăn cho những người dùng biết chuyện.

Trước nay, về lý thuyết, các loại động cơ có tỷ số nén phù hợp với xăng có chỉ số octane 92 nếu xài xăng có chỉ số octane cao hơn (như RON 95) sẽ xảy ra tình trạng khó cháy hết dẫn tới tạo ra cặn than lâu ngày sẽ làm dơ máy, giảm hiệu suất và khiến xe hao xăng. Liệu xăng E5 với chỉ số octane cao hơn xăng RON 92 có lâm vào tình trạng này?

Có lẽ tới giờ phút này, chuyện nên hay không nên sử dụng xăng E5 không còn cần phải tranh cãi nữa. Đó là xu thế chung của thế giới mà các nước đang từng bước chuyển mình theo.

Bất luận thế nào, với việc Nhà nước quyết định ngưng bán xăng RON 92, người tiêu dùng nếu không có nhu cầu sử dụng xăng RON 95 vốn đắt tiền hơn và về mặt kỹ thuật không thích hợp với các loại động cơ phổ dụng thì không còn có sự lựa chọn nào khác hơn là xăng E5.

Bởi vậy, điều mà người ta quan tâm và cần làm thông tư tưởng là chất lượng xăng E5 ra sao? nguồn cung cấp xăng E5 có được bảo đảm và ổn định không? liệu xăng E5 có làm hư động cơ không? xăng E5 có dễ mua và giá có hợp lý không?

Ethanol (hay gọi nôm na là cồn ethanol) là một hợp chất hóa học có nguồn gốc từ động thực vật, như chất béo, ngũ cốc, chất thải nông nghiệp (rơm rạ)... Việt Nam có thế mạnh lớn về các loại cây trồng làm nguyên liệu cho sản xuất nhiên liệu sinh học, đặc biệt là cây sắn (khoai mì theo cách gọi ở miền Nam). 

Hiện nay, diện tích khoai mì của Việt Nam đứng thứ ba sau lúa và bắp. Theo Cục Trồng trọt (Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn), năm 2016 Việt Nam có 570.000 héc-ta khoai mì (tăng 12.000 héc-ta so với năm 2015) đạt sản lượng gần 11 triệu tấn. Trong trường hợp xấu nhất, do tai ương gây mất mùa ngũ cốc trong nước, ta vẫn có thể tạm thời nhập ethanol hay nguyên liệu chế biến nó dễ dàng hơn là nhập xăng.

Thật ra, xăng sinh học E5 không mới mẻ gì ở Việt Nam. Nó đã được đưa vào sử dụng thử nghiệm tại một số nơi từ nhiều năm trước. Vào cuối năm 2014, có 7 tỉnh thành đã triển khai dùng thử xăng E5. Theo ông Hoàng Quốc Vượng, Thứ trưởng Bộ Công Thương, cho tới nay chưa ghi nhận khiếu nại nào về động cơ bị hư hỏng do xăng E5, và điều này đã được Bộ Khoa học – Công nghệ kiểm định xác nhận.

Vấn đề lúc này là các cơ quan chức năng cần đẩy mạnh hơn nữa việc thông tin tuyên truyền cho việc chuyển sang dùng xăng sinh học với mục đích là làm cho người tiêu dùng an tâm mà sử dụng. Tất nhiên, một khi có nhu cầu mà không thể có lựa chọn nào khác, người tiêu dùng sẽ đành theo nàng Kiều "cũng liều nhắm mắt đưa chân", nhưng sẽ tốt cho tất cả và là kế lâu bền vẫn là làm cho quần chúng an tâm mà thực thi.

Có lẽ không cần tới các nhà khoa học đâu, mà có cũng chưa chắc được bao nhiêu người tin, chỉ cần các hãng xe và các nhà sản xuất động cơ chính thức xác nhận các dòng xe và máy móc của họ hoàn toàn thích hợp để sử dụng xăng sinh học. Càng tốt hơn nữa khi có các hướng dẫn cụ thể từ các nhà sản xuất, đặc biệt là đối với các loại động cơ thế hệ quá cũ.

Sau một thời gian làm quen, khi việc dùng xăng sinh học đã trở thành một thói quen tiêu dùng, người ta sẽ chẳng còn lăn tăn chi nữa khi được dùng những loại xăng sinh học có hàm lượng ethenol ngày càng cao hơn. E5 sẽ nhanh chóng bé như con muỗi. Và khi đã hiểu được những lợi ích và giá trị mà nhiên liệu sinh học đem lại, người tiêu dùng sẽ đòi hỏi cao hơn và không còn cái tâm lý khó chịu là "bị xài" mà là "được xài".

Cuối cùng có một thực tế mà người chạy xe có động cơ phải chấp nhận: kể từ ngày 1/1/2018, trên thị trường Việt Nam chỉ còn 2 loại xăng RON 95 (xăng hóa thạch) và E5 (xăng sinh học).

Người tiêu dùng thông minh và lịch lãm không chỉ biết theo xu thế toàn cầu mà càng ưng cái bụng hơn khi hiểu mình đang góp phần nào đó trong việc đem lại điều tốt đẹp cho xã hội, cho cuộc đời. Chỉ mong rằng đừng ai lợi dụng họ, gây khó cho họ khi muốn làm người tiêu dùng tử tế.

Phạm Hồng Phước