Xác hiến phục vụ y học: Gian nan đi tìm những "người thầy thầm lặng"

Lễ tri ân "những người thầy thầm lặng" trong y học

Hệ thống máy chục tỷ đồng nằm chờ... xác hiến

Những ngày này, hệ thống tủ đông lạnh hiện đại, trị giá cả chục tỷ đồng đặt tại Viện Giải phẫu (Đại học Y Hà Nội) vẫn đang ngày ngày được chạy bằng điện, nhưng đáng nói, bên trong không hề có thi thể để phục vụ cho công tác đào tạo.

Tiến sĩ, bác sĩ Nguyễn Đức Nghĩa - Phó trưởng bộ môn Giải phẫu (Đại học Y Hà Nội) chia sẻ, trong đào tạo y tế, xác người được gọi là những “người thầy thầm lặng”. Bất cứ cán bộ y tế nào cũng cần biết về môn học giải phẫu và công cụ tốt nhất chính là xác người. Không chỉ ở Việt Nam, tất cả các nước có nền y tế phát triển đều cung cấp giảng dạy trên xác và là học cụ không thể thay thế được.

Thi thể được sử dụng trong đào tạo y khoa có hai loại chính là xác khô (được xử lý bằng hóa chất, thành phần chính là formol) và xác tươi (bảo quản bằng hệ thống tủ lạnh và tủ rã đông). Trong đó, xác khô thường được sử dụng giảng dạy cho sinh viên nhằm cung cấp kiến thức về cấu trúc cơ thể người và thường có thời gian sử dụng được trong 1 năm. Xác tươi có ý nghĩa quan trọng trong đào tạo các kỹ năng ngoại khoa, chủ yếu dành cho các bác sĩ học các kỹ thuật phẫu thuật như khoan sọ, tạo đường vào nền sọ qua đường mũi, phẫu thuật khớp gối, phẫu thuật cột sống… nhưng thời gian sử dụng ngắn hơn.

Tuy nhiên, thực tế tại Hà Nội cũng như các tỉnh phía bắc hiện nay, số lượng xác hiến rất ít ỏi khiến công tác đào tạo y khoa gặp nhiều khó khăn. Theo Tiến sĩ, bác sĩ Nguyễn Đức Nghĩa, từ khi tổ chức tiếp nhận xác hiến tại Đại học Y Hà Nội tới nay mới nhận được hơn 20 xác. Trong đó, có khoảng hơn 10 xác được tiếp nhận trong tổng 10 năm trở lại đây.

Đối với chương trình đào tạo “tiêu chuẩn”, có từ 6 đến 8 sinh viên được học trên 1 xác thực tế tại Đại học Y hà Nội, con số này đang từ 18 – 20 sinh viên. Điều đáng nói, tại Hà Nội và khu vực miền bắc chưa hề có xác tươi để phục vụ cho công tác giảng dạy. Đó là lý do, Đại học Y Hà Nội đã phải đầu tư hệ thống tủ bảo quản với chi phí đắt đó nhằm nâng cao hiệu quả đào tạo. “Nếu không trang bị máy thì khi có xác hiến, chúng tôi không thể bảo quản. Nhưng éo le là hơn nửa năm qua, chúng tôi chưa tiếp nhận được thêm thi thể nào”, Tiến sĩ, bác sĩ Nguyễn Đức Nghĩa chia sẻ.

Kêu gọi người dân đăng ký hiến xác

Tủ bảo quản được đầu tư cả chục tỷ đồng nhưng hiện vẫn đang nằm chờ xác hiến

Phó giáo sư , tiến sĩ Đồng Văn Hệ - Phó giám đốc Bệnh viện Hữu nghị Việt Đức, Giám đốc Trung tâm Điều phối ghép tạng Quốc gia cho hay, với sinh viên ngành y và các y bác sĩ, việc được đào tạo bằng xác người vô cùng có ý nghĩa, đặc biệt là xác tươi. Bởi, xác khô ngâm bị đen, cứng lại nên không thể nhìn được chi tiết mạch máu, cũng khó để thực hành phẫu thuật. Để nâng cao trình độ, tại Bệnh viện Hữu nghị Việt Đức, không ít bác sĩ đã phải đi ra nước ngoài để đào tạo.

Ông cũng chỉ ra thực tế, trong khi miền bắc khan hiến xác hiến thì tại TPHCM, hàng năm, các cơ sở đào tạo y khoa lại tiếp nhận được số lượng khá nhiều. Thậm chí có những thời điểm phải ngừng tiếp nhận vì không đủ điều kiện bảo quản. Có cơ sở đào tạo cũng đã đầu tư hệ thống tủ lạnh, rã đông nên có xác tươi để phục vụ giảng dạy nên nhiều nghiên cứu sinh tại miền bắc cũng bay vào để học mổ xác. Tuy nhiên, chi phí cho việc ăn ở, đi lại cũng rất tốn kém.

Chính vì vậy, Phó giáo sư , tiến sĩ Đồng Văn Hệ rất mong mỏi, giống như hiến tạng, sẽ có thêm nhiều người đăng ký hiến xác cho y học với mục đích nâng cao trình độ chuyên môn cho cán bộ y tế nước nhà, phục vụ công tác chăm sóc sức khỏe cho người dân.

Tiến sĩ, bác sĩ Nguyễn Đức Nghĩa cho biết, hiện còn nhiều người hiểu chưa đúng cũng như thiếu thông tin về việc hiến xác: “Với những người đăng ký hiến xác, đơn vị chức năng sẽ lo toàn bộ mọi vấn đề từ vận chuyển tới hậu sự. Thời gian từ khi tiếp nhận tới lúc ngưng sử dụng xác thường kéo dài từ 2 – 3 năm (trong đó có 1-2 năm để xử lý, 1 năm sử dụng). Sau đó, xác hiến sẽ được hỏa thiêu để trao lại cho gia đình hoặc đưa vào nghĩa trang tại Quảng Ninh để an táng. Điều này có nghĩa, không phải nếu đăng ký hiến xác thì thi thể sẽ nằm mãi ở Viện giải phẫu”.  

Một năm qua, trường Đại học Y Hà Nội cũng đã làm việc với các cơ sở đào tạo y học tại TPHCM về việc chia sẻ xác hiến ra miền bắc. Tuy nhiên, theo Tiến sĩ Nghĩa, tới nay vẫn chưa thể tiến hành vì nhiều người còn e ngại, còn có tâm lý muốn thắp hương cho người thân hàng tháng.

“Trở ngại về tâm lý vẫn đang là vấn đề vướng mắc nhất hiện nay. Mới đây, chúng tôi cũng tiếp nhận một người đăng ký hiến xác. Rất nhiều người trong gia đình đều đã đồng thuận song do người con trai kiên quyết phản đối nên cũng không thành. Chúng tôi rất mong muốn người dân mở lòng, thay đổi quan niệm và hiểu hơn về nghĩa cử hiến xác cũng như chúng ta đang dần thay đổi trong công tác hiến tạng thời gian gần đây”, Tiến sĩ Nghĩa nói.

H.Anh