WHO phát động chiến dịch phòng trừ rắn cắn nhằm bảo vệ hơn 200 mạng người mỗi ngày

Khi Pinyo Pookpinyo, một lính cứu hỏa ở Thái Lan bị rắn hổ mang chúa cắn, anh đến ngay bệnh viện ở Bangkok trong vòng 15 phút. Ở đó, anh ta được tiêm một loại huyết thanh ngăn chặn nọc độc, vốn có thể tấn công hệ thống thần kinh và gây tử vong.

Pinyo kể: "Lúc đầu, bác sĩ không tin rằng tôi bị rắn hổ mang chúa cắn. Tôi phải nói rằng mình là một chuyên gia về rắn, giảng dạy cách phân loại cho đội cứu hộ. Độc tố ảnh hưởng đến tôi trong khoảng hai tháng. Tôi phải quay lại bệnh viện để phẫu thuật thêm hai lần nhằm loại bỏ các mô chết từ ngón tay cái".

Anh Pinyo Pookpinyo may mắn sống sót vì có kiến thức đầy đủ về các loài rắn độc, cũng như kịp thời tiếp cận cơ sở y tế.

Nhưng hầu hết nạn nhân bị rắn cắn không sống quá gần bệnh viện, họ cũng không có kiến ​​thức chuyên môn về rắn như anh Pinyo. Đối với họ, một bước chân không đúng chỗ hoặc không đúng lúc có thể gây tử vong.

Rắn cắn giết từ 81.000 đến 138.000 người và khiến 400.000 tàn tật vĩnh viễn mỗi năm. Vấn đề trở nên trầm trọng hơn do tình trạng thiếu huyết thanh nọc rắn trên toàn cầu, đặc biệt là ở các vùng nông thôn thuộc châu Phi hạ Sahara và châu Á, nơi các cơ sở chăm sóc sức khỏe phù hợp rất ít.

Theo Quỹ Wellcome Trust của Anh, rắn cắn gây ra nhiều cái chết và tàn tật hơn bất kỳ bệnh nhiệt đới bị bỏ quên nào khác. Hôm 23/5, Tổ chức Y tế Thế giới cũng đưa ra một chiến lược để đối phó với vấn đề mà các nhà vận động mô tả là cuộc khủng hoảng sức khỏe tiềm ẩn lớn nhất thế giới.

Chiến lược nhằm mục đích giảm một nửa trường hợp tử vong và tàn tật từ rắn cắn vào năm 2030 bằng cách đầu tư 136 triệu USD vào việc giáo dục cộng đồng, thực hiện các phương pháp điều trị hiệu quả hơn và cải thiện hệ thống chăm sóc sức khỏe.

Wellcome Trust cam kết đầu tư 101,3 triệu USD trong bảy năm tới, tăng lên đáng kể so với con số 38 triệu USD vào thập kỷ trước.

Ngón tay cái của anh Pinyo Pookpinyo vẫn còn vết sẹo do nọc độc rắn hổ mang chúa làm hoại tử tế bào.

Phương pháp điều trị lỗi thời

Các nhà khoa học tin rằng các phương pháp mới là cần thiết nhằm tạo ra chất chống nọc độc an toàn hơn, rẻ hơn và hiệu quả hơn.

Phương pháp hiện tại thay đổi rất ít kể từ thế kỷ 19: Nọc độc được chiết xuất từ ​​một con rắn và dùng cho ngựa hoặc động vật khác với liều lượng nhỏ nhằm kích hoạt phản ứng miễn dịch. Máu của động vật được rút ra và tinh chế để có được các kháng thể chống lại nọc độc.

Phil Price, chuyên gia về rắn tại Wellcome Trust cho biết: "Huyết thanh xuất phát từ một con ngựa và tiêm protein ngựa vào người không phải là không có rủi ro. Tỷ lệ phản ứng bất lợi tương đối cao, nhẹ như phát ban và ngứa, hoặc nghiêm trọng hơn như sốc phản vệ”.

Mặt khác, sản xuất huyết thanh nọc rắn là công việc không mang lại nhiều lợi nhuận cho các công ty dược phẩm. Năm 2010, Sanofi Pasteur đã ngừng sản xuất thuốc chống nọc độc FAV-Afrique, có hiệu quả đối với một số loài rắn châu Phi.

Một con đường nghiên cứu mà các nhà khoa học tại Wellcome có kế hoạch theo đuổi với nguồn tài trợ mới là phát triển loại thuốc chống nọc độc phổ quát. Họ cũng sẽ xem xét các giải pháp thay thế chống nọc độc, và làm cho các phương pháp phát triển hiện có trở nên an toàn hơn.

Những con rắn gây chết người nhiều nhất bao gồm loài viper có vảy cưa được tìm thấy ở Châu Phi, Trung Đông, Ấn Độ và Pakistan, cũng như viper Russell, được tìm thấy ở Ấn Độ và Đông Nam Á.

Ước tính có khoảng 138.000 người thiệt mạng vì rắn cắn mỗi năm, nhiều nhất ở châu Á và châu Phi.

Sự thiếu hụt trên toàn cầu

Theo Wellcome Trust, thế giới có ít hơn một nửa lượng nọc độc cần thiết để điều chế huyết thanh. Số chất chống nọc độc có sẵn ở một số nơi thường không hiệu quả vì không phù hợp với các loài địa phương; thuốc chống nọc độc hiện tại chỉ được phát triển cho khoảng 60% số rắn độc trên thế giới.

Vấn đề đặc biệt nghiêm trọng ở châu Phi, nơi có tới 90% chất chống nọc độc được cho là không hiệu quả. Điều này có thể khiến mọi người mất lòng tin, vì vậy họ chuyển sang chữa bệnh tại địa phương thay vì bệnh viện.

Ngay cả khi phương thuốc hiện hữu, nó cũng có thể rất tốn kém, khiến nạn nhân nghèo rơi vào tình trạng khó khăn hơn. Trung bình, một lọ thuốc chống nọc độc có giá 160 USD, và một phác đồ đầy đủ thường yêu cầu nhiều lọ thuốc.

Một nghiên cứu năm 2013 từ Ấn Độ cho thấy hơn 40% nạn nhân phải vay mượn để trả tiền điều trị và để trả nợ, các gia đình thường phải bán các vật có giá trị.

Mỗi 5 phút, thế giới có khoảng 50 người bị rắn cắn; trong đó bao gồm 5 người sẽ tử vong hoặc thương tật vĩnh viễn.

Ngoài việc tạo ra các chất chống nọc độc tốt hơn, WHO còn có kế hoạch tập trung vào việc tăng cường các hệ thống chăm sóc sức khỏe, phòng ngừa và giáo dục, đảm bảo mọi người có thể nhận ra những con rắn độc trong cộng đồng của họ và thực hiện những thay đổi đơn giản trong hành vi, chẳng hạn như quan sát kỹ trước khi mang giày.

Tấn Vĩ (Theo CNN)