“Vũ trụ điện ảnh” và cơ hội tự nâng cấp của phim Việt

Những bước đi đầu tiên

Ngày 19/12 vừa qua, đạo diễn Phan Gia Nhật Linh đã công bố kế hoạch dài hơi trong 10 năm tới: thực hiện 3 phim điện ảnh Đại chiến Bạch Đằng Giang nằm trong dự án “Vũ trụ lịch sử đa phương tiện Triều Trần” do anh sáng tạo chính. Dự án còn bao gồm nhiều tác phẩm thuộc các thể loại khác nhau như phim hoạt hình dài tập, truyện tranh webtoon, tiểu thuyết có tranh minh họa, và cả các trích đoạn minh họa lịch sử có thể dùng như công cụ giáo khoa. Dự án này đã góp thêm vào sự sôi nổi của xu thế “vũ trụ điện ảnh” mà nhiều nhà làm phim đang theo đuổi. 

Phim Cô gái từ quá khứ có vũ trụ điện ảnh riêng

Mùa tết sắp tới, khán giả sẽ được thưởng thức bộ phim Chị chị em em 2 - tác phẩm thứ hai nằm trong “vũ trụ nữ quyền” mà nhà sản xuất phim Will Vũ gầy dựng sau phim Chị chị em em (2019). Vẫn còn chưa biết phim hay hay dở, nhưng nhìn vào tên tuổi đạo diễn Vũ Ngọc Đãng, diễn viên Minh Hằng, cùng những hình ảnh được hé lộ trong teaser trailer, teaser poster cho thấy Chị chị em em 2 là một sản phẩm được đầu tư quy mô.

Cách đây 2 tháng, công chúng cũng đã được xem tác phẩm mở màn “vũ trụ mỹ nhân” của bộ đôi Bảo Nhân - Nam Cito: Cô gái từ quá khứ. Tuy chưa thuyết phục hết người xem, nhưng ai cũng phải công nhận phim chỉn chu về mặt thiết kế sản xuất đầu tư. 

Công chúng đã làm quen với khái niệm vũ trụ điện ảnh từ các bom tấn nước ngoài, nhưng với điện ảnh Việt, cụm từ này khá mới mẻ. Hai đạo diễn Bảo Nhân - Nam Cito có thể xem là những người đầu tiên tạo dựng vũ trụ điện ảnh cho phim Việt bằng Gái già lắm chiêu (2016). Sau “vũ trụ gái già” với 4 phần phim, bộ đôi này chuyển sang “vũ trụ mỹ nhân” bao gồm phim điện ảnh Cô gái từ quá khứ, và loạt phim trực tuyến Tứ đại mỹ nhân dài 6 mùa. Bên cạnh 2 vũ trụ nữ giới trên, điện ảnh Việt còn có “vũ trụ kinh dị” về những câu chuyện truyền thuyết đô thị của bộ đôi đạo diễn Trần Hữu Tấn và nhà sản xuất Hoàng Quân (mở màn là phim Chuyện ma gần nhà), “vũ trụ cổ tích” của nhà sản xuất Ngô Thanh Vân (gồm Trạng Tí phiêu lưu ký đã ra mắt và các dự án Thằng Bờm, Thạch Sanh, Ông Kẹ, Thánh Gióng, Sơn Tinh Thủy Tinh). 

Khái niệm vũ trụ điện ảnh còn có thể mở rộng dành cho những người làm phim có những vệt tác phẩm gắn kết nhau về chủ đề, cụm nhân vật như chùm phim Memento Mori: Đất, nước, lửa của đạo diễn - biên kịch Marcus Mạnh Cường Vũ với 3 câu chuyện diễn ra tại 3 môi trường sống khác biệt: thành thị, miền núi và miền biển, kết nối với nhau bởi số phận chung của 3 người bệnh ung thư cận tử. 

Sự có mặt của những vũ trụ điện ảnh giúp người xem dễ dàng nhận diện phong cách, thể loại, dòng phim mà các nhà làm phim theo đuổi. Trong vũ trụ điện ảnh, việc nhân vật trong phần phim này có thể xuất hiện trong phần phim khác, dù mỗi phần một câu chuyện khác nhau, tạo cho người vào vai có “thương hiệu” nhân vật riêng - một dạng có vai “để đời” mà mọi diễn viên đều mong ước. 

Huớng tới chất lượng đầu ra 

So với vũ trụ điện ảnh của Hollywood, khái niệm vũ trụ điện ảnh của Việt Nam chỉ mới sơ khai bởi nền điện ảnh Việt còn non trẻ. Tuy nhiên, đây vẫn là hướng đi tích cực của phim Việt. Nói về cụm từ “vũ trụ điện ảnh”, nhà sản xuất Will Vũ cho rằng: “Đây chỉ là một cách gọi cho việc xây dựng thương hiệu điện ảnh. Yêu cầu của vũ trụ điện ảnh là các dự án phải có quy mô tương đồng nhau, diễn viên chính phải là những ngôi sao, câu chuyện của các phần phim phải có yếu tố liên kết. Làm được những điều này không dễ, nhưng sẽ rất thú vị. Vì nếu các phần phim thành công, sẽ có tác dụng thúc đẩy, kích thích thị trường phim phát triển”. Như vậy, có thể thấy việc ra đời một sản phẩm trong vũ trụ điện ảnh là một thử thách lớn so với việc làm ra một tác phẩm điện ảnh riêng rẽ. 

Trước hết, đã thuộc về vũ trụ điện ảnh, mỗi phim phải có sự đầu tư lớn từ khâu kịch bản, sản xuất đến truyền thông, phát hành. Với một thị trường điện ảnh vẫn còn khá nhỏ bé, cơ hội huề vốn khó khăn, thì đây là một sự đầu tư đầy rủi ro, mạo hiểm. Tiếp đến, vì mỗi nhà làm phim gắn bó với một vũ trụ điện ảnh, nên qua mỗi phần phim, khán giả có khuynh hướng khắt khe hơn, buộc người trong cuộc phải nỗ lực để chứng tỏ tay nghề không giật lùi. Xem Cô gái từ quá khứ, có thể thấy so với “vũ trụ gái già”, bộ đôi Bảo Nhân - Nam Cito có bước tiến rõ rệt hơn về nghề. Cách kể chuyện lắt léo hơn, kịch bản nhiều twist, phong cách làm phim táo bạo hơn. 

Trailer Chị chị em em 2

Vũ trụ điện ảnh khác với khái niệm xê ri phim. Các phần phim trong vũ trụ phải xây dựng chủ đề xuyên suốt, tạo tính kết nối từ câu chuyện đến nhân vật. Trong khi đó, điểm yếu lâu nay của phim Việt nằm ở vấn đề kịch bản. Trong phim Cô gái từ quá khứ, biên kịch - đạo diễn Bảo Nhân - Nam Cito mới chỉ đem nhân vật Ms Q từ “vũ trụ gái già” sang “vũ trụ mỹ nhân”, nhưng đã khiến người xem thất vọng vì xây dựng tính cách thiếu nhất quán. 

Tính đến thời điểm này, các vũ trụ điện ảnh vẫn ở giai đoạn sơ khai, chưa có nhiều tác phẩm. Dù vậy, nhưng qua những phim đã thực hiện, có thể thấy đó là hướng đi đúng đắn, cho thấy việc làm phim đã chuyên nghiệp hơn. 

Hương Nhu