Vụ Hình sự hóa quan hệ kinh tế Công ty TNHH MTV Nông thủy sản Tây Nam: Cơ quan tố tụng lúng túng, 'đẩy khó' cho tòa

Quyết định trả hồ sơ vụ án của TAND TP. Cần Thơ Ảnh: Quốc Ngọc

Tòa án nhân dân TP. Cần Thơ vừa ra quyết định trả hồ sơ vụ án hình sự sơ thẩm đối với Lê Thanh Hải, Trần Huy Liệu, Bùi Tuấn Anh, Nguyễn Huỳnh Đạt Nhân, Phạm Tường Thi, Nguyễn Văn Đạt bị truy tố về tội “vi phạm quy định về cho vay trong hoạt động của các tổ chức tín dụng” theo điều 179 Bộ luật Hình sự. Tòa yêu cầu Viện Kiểm sát nhân dân TP. Cần Thơ điều tra bổ sung vì hàng loạt vấn đề thiếu sót, mâu thuẫn.

Kết luận điều tra “chõi” cáo trạng

Chuyện khá “hy hữu” như thế đã xảy ra! Theo tòa, kết luận điều tra và cáo trạng đã không thống nhất trong việc quy kết “giá trị thiệt hại” khoản vay của Công ty TNHH một thành viên Nông thủy sản Tây Nam (Công ty Tây Nam), do ông Nhân làm giám đốc. Cái gọi là “thiệt hại” mà phía cơ quan điều tra và cơ quan công tố đưa ra lại chênh nhau đến 96 tỷ đồng.

Rõ ràng, cơ sở để xác định “thiệt hại trên trời” này giữa các cơ quan tố tụng là có vấn đề. Do đó, tòa yêu cầu cả hai cơ quan trên phải tiến hành xác minh, đánh giá chứng cứ toàn diện và thống nhất cách tính “thiệt hại”.

Tòa cũng cho hay, việc xác định nguyên đơn dân sự trong vụ án và thực hiện thủ tục triệu tập, thu thập chứng cứ tham gia tố tụng của nguyên đơn dân sự là chưa đúng quy định. Mặc dù hợp đồng tín dụng được ký kết và thực hiện tại Ngân hàng Agribank chi nhánh Cần Thơ, song theo quy định, khoản vay của Công ty Tây Nam phải được hội sở phê duyệt. Do vậy, nguyên đơn dân sự trong vụ án phải là Agribank Việt Nam, không phải Agribank Cần Thơ.

Đối với tội danh “vi phạm quy định cho vay”, tòa cho rằng phải điều tra, thu thập chứng cứ bổ sung về mức độ, động cơ và mục đích khi tham gia thực hiện hành vi bị đề nghị truy tố của từng bị cáo. Bởi đây là cơ sở hết sức quan trọng trong việc định tội danh và áp dụng những quy định có lợi cho bị cáo theo tinh thần Nghị quyết 41/2017 của Quốc hội.

Theo quy kết trong kết luận điều tra và cáo trạng, hành vi của các bị cáo lại “không ăn nhập gì” đến tội “vi phạm quy định cho vay”.

Trao đổi với chúng tôi chiều 7/1, luật sư Bùi Quang Nghiêm - Phó chủ nhiệm Đoàn Luật sư TP.HCM - cho rằng, suốt quá trình điều tra đến hôm nay cho thấy rõ sự lúng túng, mâu thuẫn của các cơ quan tố tụng tại Cần Thơ.

Ban đầu khởi tố các bị can tội danh “lừa đảo”, “cố ý làm trái”, sau đó phải thay đổi tội danh và kết luận tội “vi phạm quy định cho vay”. Để rồi tòa lại trả hồ sơ yêu cầu làm rõ chính vấn đề xác định tội danh này. Đó là yếu tố chủ thể trong cấu thành tội phạm đối với tội danh truy tố các bị cáo, nhất là đối với ông Nhân là người đi vay.

Tòa gián tiếp “truy” có thiệt hại xảy ra hay không

Động thái của tòa, theo luật sư Nghiêm, là gián tiếp muốn đề cập đến vấn đề mấu chốt của vụ án: có thiệt hại hay không, các bị cáo có gây hậu quả hay không?

“Cả ba tội lừa đảo, cố ý làm trái và vi phạm quy định cho vay đều phải xác định được hậu quả, là chiếm đoạt, hoặc mất vốn không đòi được, không thu được. Ở đây, chưa có hậu quả. Chưa trả khoản vay không phải hậu quả bởi công ty chưa mất vốn, vẫn đang kinh doanh và đầu tư”, ông Nghiêm nói.

Khi đề nghị xác định lại nguyên đơn dân sự, theo ông, chính là tòa muốn làm rõ phía thiệt hại là ai. Chính Agribank Việt Nam - tức nguyên đơn dân sự theo xác định của tòa - khẳng định bằng văn bản rằng ngân hàng không thiệt hại.

Xin nhắc lại, có đến hai văn bản của Agribank Việt Nam gửi Thống đốc Ngân hàng Nhà nước và Công an TP. Cần Thơ giải thích rõ về khoản vay 289 tỷ đồng của Công ty Tây Nam. Họ xác định dự án của công ty thuộc đối tượng được hỗ trợ lãi suất theo Quyết định 63 của Thủ tướng Chính phủ.

Vì lý do khách quan, dự án chậm tiến độ, nhận thấy khách hàng khó đáp ứng điều kiện để tiếp tục được hỗ trợ lãi suất theo quy định, từ tháng 8/2014, ngân hàng quyết định chuyển sang hình thức vay thông thường.

Tính đến tháng 6/2016, Công ty Tây Nam mới giải ngân được 258 tỷ đồng. Ngoài tài sản bảo đảm là tòa nhà siêu thị Citimart (51 Nguyễn Trãi, P. Ninh Kiều, TP. Cần Thơ) được ngân hàng định giá 333 tỷ đồng, khoản vay còn được bảo đảm bằng tài sản hình thành từ vốn vay là nhà xưởng, máy móc thiết bị tại cụm dự án nhà máy của công ty tại TP. Vị Thanh (tỉnh Hậu Giang).

Như thế, toàn bộ khoản vay đều có tài sản bảo đảm. Hợp đồng tín dụng có thời hạn đến 10 năm, tức vào thời điểm ông Nhân bị bắt, còn đến 6 năm nữa mới đáo hạn vay. Điều đó có nghĩa quan hệ dân sự này sẽ được giải quyết bằng cách khi đáo hạn mà công ty không trả được, thì chỉ việc phát mãi tài sản mà thôi.

Ông Nghiêm cho rằng “thiệt hại” mà kết luận điều tra và cáo trạng nêu chỉ mang ý nghĩa “tự tính”, hay cơ quan tố tụng đã “túm lại để cố tính cho ra bằng được thiệt hại”. Thực tế chưa xảy ra.

“Cần hiểu rằng tài sản bảo đảm được định giá để giải quyết vấn đề tại thời điểm cho vay. Tài sản thế chấp này vẫn phải chịu rủi ro chấp nhận được, đó là sau này, đến thời hạn trả nợ, nó có thể tăng hoặc cũng có thể giảm giá trị. Cho thấy việc định giá này chỉ có giá trị tham khảo. Chưa có căn cứ để khởi tố tội lừa đảo, để rồi phải thay đổi tội danh lúc truy tố. Cuối cùng, chính tòa cũng thấy còn quá nhiều mâu thuẫn. Toàn bộ vụ án cho thấy dấu hiệu hình sự hóa quan hệ kinh tế càng ngày càng rõ của các cơ quan tố tụng”, ông Nghiêm nói.

Trở lại quyết định vừa qua của tòa, ngoài các vấn đề mà chúng tôi đã nêu ở trên, lộ thêm nhiều yếu kém của cơ quan công an.

Trước đây, đại tá Trần Ngọc Hạnh - Giám đốc Công an TP. Cần Thơ - từng tuyên bố không hình sự hóa vụ án và quá trình điều tra sẽ kết thúc trong tháng 6/2017. Thế nhưng, mãi tới hôm nay vẫn bị tòa “bác” hồ sơ vì nhiều lý do.

Ngoài ra, tòa cho biết một số tài liệu được đánh số bút lục nhưng lại hoàn toàn không nằm trong hồ sơ vụ án (!?). 

Quốc Ngọc