Vụ 17 bức tranh làm giả: Kiện ra tòa là con đường duy nhất?

Đơn tố cáo của họa sĩ Thành Chương

Họa sĩ Thành Chương đã gửi đơn tố cáo “hành vi có dấu hiệu phạm tội làm bằng giả, xâm phạm bản quyền tác giả” đến chín cơ quan, đơn vị (Cục An ninh văn hóa, Cục Bản quyền tác giả, Hội Mỹ thuật Việt Nam, Bộ Thông tin và Truyền thông, Công an TP.HCM…) về việc tranh của ông bị biến thành tranh của danh họa Tạ Tỵ tại triển lãm Những bức tranh trở về từ châu Âu gây ồn ào vừa qua.

Trong đơn, họa sĩ Thành Chương khẳng định bức tranh Trừu tượng là giả mạo. Đồng thời, ông nêu tính chất nghiêm trọng của vụ việc vì đây là những bức tranh có giá trị không nhỏ trên thị trường. Họa sĩ Thành Chương viết: “Nay tôi làm đơn này gửi kèm các chứng cứ kính đề nghị các cơ quan có thẩm quyền thu giữ và cho giám định các bức tranh nêu trên để có cơ sở xử lý hình sự hành vi làm tranh giả, buôn bán hàng giả lừa đảo người tiêu dùng theo đúng quy định của pháp luật”.

Ông Phan Nguyễn Như Khuê - Giám đốc Sở VH-TT TP.HCM cho biết, Sở đã gửi văn bản đến các cơ quan chức năng, cũng như xin ý kiến chỉ đạo từ Bộ VH-TT-DL. Cũng theo ông Khuê, Sở VH-TT TP.HCM không thể tạm giữ bộ sưu tập vì luật không cho phép, chưa kể cơ quan này hiện chưa có điều kiện bảo quản tranh, nếu tạm giữ có thể làm hỏng tranh. Hướng sắp tới, Sở sẽ thành lập một hội đồng chuyên môn để tiếp tục đánh giá các tác phẩm này; đồng thời thiết lập một hội đồng để thẩm định chặt chẽ trước khi mỗi bộ sưu tập được trưng bày.

Ông Vi Kiến Thành - Cục trưởng Cục Mỹ thuật nhiếp ảnh và triển lãm - một trong những đơn vị có tên trong địa chỉ gửi đơn tố cáo của họa sĩ Thành Chương, cho biết đã nhận được đơn và đã làm công văn chuyển đơn tố cáo của họa sĩ Thành Chương tới Thanh tra Bộ, Cục Bản quyền tác giả và Sở VH-TT TP.HCM. Tuy vậy, động thái này cũng không hề cho thấy số phận của 17 bức tranh được kết luận là giả, mạo danh kia sẽ thế nào. Cũng như, vụ tranh giả lần đầu tiên được đưa ra ánh sáng này liệu có kết quả rõ ràng hay không, vẫn chưa thể biết.

Họa sĩ Thành Chương nói ông cũng chỉ đang xem xét, chứ chưa chính thức khởi kiện. Theo ông, những người chính danh để khởi xướng việc kiện chính là các tác giả (hoặc người thừa kế hợp pháp của tác giả) có tên trên các bức tranh. Với bức Trừu tượng, chính danh để kiện là phía gia đình họa sĩ Tạ Tỵ, còn họa sĩ Thành Chương chỉ được xem là một nhân chứng. Tuy nhiên, hiện phía gia đình họa sĩ Tạ Tỵ, dù rất bức xúc và mong mỏi tên của cố họa sĩ phải được bỏ khỏi bức tranh Trừu tượng, nhưng cũng vẫn chưa tiến hành khởi kiện chính thức.

Thực tế, theo các luật sư, nếu đúng như kết luận của hội đồng chuyên môn rằng 17 bức tranh của Những bức tranh trở về từ châu Âu đều là tranh giả, mạo chữ ký thì đây là vụ vi phạm bản quyền với các hành vi đã được quy định rất rõ tại Luật Sở hữu trí tuệ. “Theo tôi hiểu là qua việc này, các họa sĩ muốn lên tiếng đánh động để hướng thị trường tranh Việt Nam về đúng quỹ đạo, bởi nếu cứ để mọi thứ nhiễu nhương thì tranh Việt Nam sẽ có hình ảnh không tốt, mất giá, người ta nhìn tranh nào thấy cũng có thể là tranh giả”, luật sư Phạm Vũ Khánh Toàn - Giám đốc văn phòng luật sư Phạm và liên danh (chuyên về sở hữu trí tuệ) nhận định. Tuy nhiên, ông cũng cho rằng việc đến nay vẫn chưa có đơn kiện nào được gửi đi là vì các nghệ sĩ tuy muốn đánh động dư luận và giới làm nghề, nhưng cũng không muốn liên quan đến kiện tụng.

Trước ý kiến việc xác định tác giả thật của bức tranh không dễ, luật sư Phạm Vũ Khánh Toàn cho rằng, nếu sự việc được đưa ra tòa, sẽ có nhiều căn cứ để tòa xác định đúng/sai: Bộ Công an sẽ xác định đồng vị phóng xạ để tìm ra thời điểm bức tranh Trừu tượng được vẽ và thời điểm hiện diện của chữ ký Tạ Tỵ trên tranh; căn cứ vào kết luận của hội đồng thẩm định chuyên môn, về phong cách và nét vẽ khác nhau của Tạ Tỵ và Thành Chương; dựa vào các nhân chứng… “Cách tốt nhất cho vụ việc này hiện nay vẫn là đưa đơn ra toà. Với kỹ thuật hiện tại thì hoàn toàn không khó để xác định đó là tranh của Thành Chương hay Tạ Tỵ”, luật sư Khánh Toàn khẳng định.

Vũ Minh