Vĩnh biệt nhà thơ Nguyễn Trọng Tạo: Run run nước mắt ướt nhòe ngực tôi

Bất ngờ quá. Đột ngột quá. Nhà thơ Nguyễn Trọng Tạo vừa mất lúc 19g50 ngày 7/1/2019. Những kỷ niệm về anh lại ùa về trong tôi. Đó là những năm tháng anh chưa ra ở hẳn tại khu Phương Mai (Hà Nội).           

Năm 1995, tôi ra Hà Nội học lớp biên tập văn bản văn học theo sự phân công của BBT Báo Phụ Nữ TP.HCM. Tôi kết bạn văn nghệ với anh, ở chung một phòng. Một điều khiến tôi ngạc nhiên là anh có rất nhiều bạn bè cùng nghề viết, hầu như ai cũng dành cho anh nhiều thiện cảm. Không thiện cảm sao được khi anh có kiến văn sâu rộng, chỉ thích bàn chuyện văn thơ, lúc uống rượu bao giờ cũng giữ được sự điềm tĩnh, không phát ngôn bừa bãi và nhất là… không đọc thơ!

Trước khi bước vào làng văn, Nguyễn Trọng Tạo là người lính. Anh sinh ngày 25/8/1947 tại Nghệ An, nhập ngũ năm 1969, từng là trưởng đoàn văn công xung kích thuộc Quân khu 4. Sự tài hoa của Nguyễn Trọng Tạo rất đáng nể. Chỉ đôi lúc dạo chơi cùng âm nhạc, anh có nhiều ca khúc hay tuyệt, trước hết phải kể đến Làng quan họ quê tôi (phổ thơ Nguyễn Phan Hách). Ca khúc này, ca sĩ Thanh Hoa, Bích Việt, Kim Phúc, Hồng Liên, Hồng Vân, Họa Mi, Thu Hiền… đã đưa đến công chúng nhiều miền đất nước, kể cả ra nước ngoài.

Về ca khúc này, có lần anh Nguyễn Trọng Tạo kể: vào năm 1978, lúc ra Hà Nội dự trại sáng tác quân đội, anh tình cờ gặp nhà thơ Nguyễn Phan Hách. Anh Hách chép đưa bài thơ này, nhưng sau anh quên béng đi. Ngày nọ mang quần áo ra giếng giặt, anh mới sực nhớ đến bài thơ của bạn. Lúc ấy, loa phát thanh công cộng đang phát chương trình dân ca quan họ, thế là giai điệu bật ra trong miệng anh: “Làng Quan họ quê tôi, tháng Giêng mùa hát hội…”.

Gam rê trưởng đầu tiên đến trong cảm xúc với "Rề lá phà phà son lá, lá pha pha mì pha lá rề…". Đang hào hứng thì có tiếng kẻng tập thể báo hiệu đến giờ cơm chiều. Đi ngang qua thấy Nguyễn Trọng Tạo đang hí hoáy viết, nhà thơ Nguyễn Hoa không gọi bạn, lẳng lặng xuống nhà bếp đem xuất cơm về cho anh. Khi viết xong, anh hát cho Nguyễn Hoa nghe và nhận được lời nhận xét khiến anh vui hẳn lên: “Tôi không biết nhạc, nhìn vào bản nhạc của Tạo cứ như vào mẹt đỗ nhưng nghe hay lắm”. Sau này, có lần anh bảo: “Nhận xét của Hoa, mỗi lần nghĩ lại anh vẫn còn thấy sướng”.

Ca khúc Khúc hát sông quê qua tiếng hát ca sĩ Anh Thơ: 

Chưa hết, Nguyễn Trọng Tạo còn là họa sĩ, dù tay ngang nhưng lại có nét độc đáo riêng. Ít nhất đã có chừng 500 bìa sách “qua tay” anh. Ít ai biết, lá cờ Thơ xuất hiện đầu tiên trong Ngày thơ Việt Nam là chính do anh thiết kế.

Đã thế, anh còn có thời gian làm tờ báo Thơ của Hội Nhà văn Việt Nam. Chính anh là người đã trân trọng giới thiệu trích đoạn trường ca Hành trình của con kiến của tôi dài đến gần 2 trang báo khổ lớn. Trước đó, chưa có tờ báo nào in trường ca. Thế mới biết khi làm báo, Nguyễn Trọng Tạo luôn có những sáng kiến riêng.

Còn nhớ mươi năm trước, đêm ấy trời đang mưa, vừa xuống sân bay Tân Sơn Nhất anh đã điện thoại cho tôi rủ bia bọt. Khi gặp trong quán bia, lúc đã ngà ngà say, tôi buột miệng khen đôi giày của anh đẹp. Mà đẹp thật vì do người bạn ở châu Âu đem về tặng. Nói là nói cho vui, nào ngờ, lúc chia tay anh nằng nặc buộc tôi và anh phải đổi giày cho nhau. Tính cách của Nguyễn Trọng Tạo là vậy. Chơi với bạn, luôn chiều bạn, kể cả những cuộc bù khú kéo dài thâu đêm suốt sáng. Ấy thế, mặt mày anh vẫn tỉnh queo như không.

Sinh thời, anh tự họa về mình: “Vẽ tôi mực rượu giấy trời/ Nửa say nửa tỉnh nửa cười nửa đau/ Vẽ tôi thơ viết nửa câu/ Nửa câu ma quỷ đêm sâu gọi về”, tưởng chừng như rất đỗi "lơ tơ mơ", mộng mị nhưng thật ra anh là người lao động cần cù. Cứ nhìn tác phẩm của anh thì rõ. Có thể kể từ tập thơ đầu tiên Tình yêu sáng sớm (1974) đến nay thì số sách của anh đã lên đến hàng chục với nhiều thể loại. Khi anh cộng tác với Ban Văn hóa Văn nghệ của Báo Phụ Nữ TP.HCM, chúng tôi rất yên tâm vì anh có tâm thế đúng hẹn, đúng giờ của một nhà báo chuyên nghiệp.

Ca khúc Làng quan họ quê tôi do ca sĩ Hồng Liên thể hiện: 

Có lẽ bài viết ưng ý cuối cùng dành cho bạn, tôi nghĩ vẫn là lời tựa cho tập tùy bút Thật tuyệt tình ta thôi trúc trắc. Sau thành công rực rỡ của đêm nhạc tổ chức tại Hà Nội, anh hào hứng điện thoại kể cho tôi nghe. Cuối cùng anh bảo: “Nghe Trương Nam Hương nói Quốc sắp in tập sách mới à? Để anh viết giúp tựa cho vui, như là kỷ niệm của tình văn nghệ”. Tất nhiên, tôi đồng ý ngay. Thoáng đó, lại nghe tin anh ngã bệnh. Nhưng thú thật, đến lúc này, tôi vẫn còn thấy bất ngờ quá. Rất bất ngờ.

Dù anh thành công ở nhiều lĩnh vực nhưng tôi vẫn thích gọi anh là nhà thơ Nguyễn Trọng Tạo hơn cả. Ngoài sự quý mến của tình bạn cùng cầm tinh tuổi Hợi (anh hơn tôi một con giáp), tôi đã thích thơ anh khi còn trẻ. Tôi tin thế hệ sau này nữa, nếu đọc lại hai trong nhiều bài thơ của anh đã “đóng đinh” trong trí nhớ bạn đọc là Thơ tình người đứng tuổi, Tản mạn thời tôi sống thì cũng dạt dào một niềm cảm xúc khó tả. Không tin ư? Bạn hãy đọc đi.

Và tôi đang đọc lại như một cách vọng tưởng một người anh, một người thơ cực kỳ tài hoa vừa rời xa Cõi Tạm. “Run run nước mắt ướt nhòe ngực tôi” - câu thơ của anh lại vọng về trong trí nhớ.

Thương tiếc anh, anh Tạo ơi.

(Sài Gòn, 22g ngày 7/1/2019)

Nhà thơ Lê Minh Quốc