Việt Nam tăng sản lượng thép: Trái với quy luật kinh tế thế giới

Mới đây, Bộ Công Thương đã ban hành dự thảo quy hoạch ngành thép Việt Nam giai đoạn đến 2025, định hướng đến 2035. Theo đó đến năm 2020 sản lượng sản xuất gang và sắt xốp sản xuất trong nước sẽ đạt 8 triệu tấn; năm 2025 đạt 15 triệu tấn; năm 2035 đạt 30 triệu tấn.

Sản lượng sản xuất phôi thép đến năm 2020 sẽ đạt sản lượng 18 triệu tấn; năm 2025 đạt 27 triệu tấn; năm 2035 đạt 52 triệu tấn phôi thép. Đặc biệt, sản lượng xuất khẩu gang, thép các loại đến năm 2020 đạt 3 triệu tấn; năm 2025 đạt 4 triệu tấn; năm 2035 đạt 6 triệu tấn gang và thép các loại.

Xây dựng kế hoạch đến 2035 là quá dài

Trao đổi trước dự thảo này, PGS.TS Ngô Trí Long, nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu giá cả (Bộ Tài chính) nhận định, phát triển ngành thép luôn luôn gắn liền với các yêu cầu đòi hỏi về môi trường.

Để vạch ra kế hoạch dài hạn như vậy, Bộ Công Thương cũng như các nhà quản lý cần trả lời được 2 câu hỏi sau. Thứ nhất “thị trường có nhu cầu hay không?”. Câu hỏi thứ hai là “Sản phẩm làm ra có cạnh tranh được với các nước khác không?”.

Bởi vậy, theo PGS.TS Long cho rằng cần phải xem xét lại dự thảo quy hoạch thép một cách hết sức nghiêm túc.

Đi sâu vào vấn đề hơn, vị chuyên gia đưa ra dẫn chứng: “Từ trước đến nay những kế hoạch, chiến lược của ngành công thương phần lớn không đi vào cuộc sống. Nếu không thất bại thì cũng chưa thật sự thành công. Thường thường các Bộ, ngành làm vẽ trên giấy và để xảy ra rất nhiều hậu quả đầu tư. Chẳng hạn như dự án xăng sinh học, chiến lược ô tô hay nhiều dự án khác nữa.

Tăng sản lượng ngành thép Việt Nam. Ảnh: Internet

Ngành thép được ví là xương sống của các ngành công nghiệp. Tuy nhiên chúng ta cần phải nhìn nhận thực tế. Nhu cầu tăng nhưng liệu chúng ta sản xuất ra liệu có khả năng cạnh tranh được hay không?".

Một vấn đề khác được vị chuyên gia nhắc đến đó là các sản phẩm thép của Việt Nam khi xuất khẩu thời gian qua gặp nhiều khó khăn. Đặc biệt là ở thị trường Mỹ. Đầu tháng 11 vừa qua, Bộ Thương mại Mỹ đã tuyên bố lên dự kiến tiến hành điều tra chính thức vào ngày 7/11 về nghi vấn thép Việt Nam đột lốt thép Trung Quốc để xuất khẩu sang Mỹ nhằm tránh mức thuế cao.

Đánh giá về dự thảo quy hoạch ngành thép Việt Nam của Bộ Công Thương, PGS.TS Lê Cao Đoàn, Viện Kinh tế Việt Nam khẳng định việc xây dựng kế hoạch với thời gian đến năm 2035 là quá dài, chưa thật sự hợp lý.

Thông thường các quốc gia phát triển, họ thường vạch ra các chương trình ngắn hạn, không ưu tiên những dự án phát triển trong thời gian dài. Bởi lẽ việc này sẽ gắn liền với nhiều rủi ro do các nhà quản lý không thể nhìn nhận hết được những biến động của thị trường thế giới cũng như hoạt động kinh tế trong nước.

Trái với quy luật kinh tế thế giới

Trước vấn đề này, PGS.TS Đoàn cũng bày tỏ nghi ngại khi Bộ Công Thương dự kiến tăng dự án thép cũng như sản lượng ngành này trong giai đoạn đến 2025, định hướng đến 2035.

PGS.TS Đoàn đánh giá, phát triển ngành thép luôn gắn với nguy cơ ô nhiễm môi trường rất cao. Bởi vậy, nhiều nước trên thế giới đã dừng đầu tư vào công nghiệp nặng và chuyển hướng, tập trung vào ngành kinh tế xanh, kinh tế tri thức để tạo ra hiệu quả cũng như thế mạnh riêng.

Vị chuyên gia đánh giá: "Nếu nền kinh tế của Việt Nam vào thế kỷ 19, đầu thế kỷ 20 đưa ra kế hoạch với khối lượng thép lớn đến như vậy thì chúng ta sẽ đứng hàng đầu thế giới. Nhưng trong điều kiện hiện nay thì đó là biểu hiện chúng ta rất lạc hậu.

Các nước đã bỏ sản xuất thép với nguy cơ ô nhiễm môi trường mà chúng ta tiếp tục đầu tư mạnh. Nhìn theo chiều hướng phát triển thì nước ta đang tụt hậu".

Dẫn chứng cụ thể, PGS.TS Đoàn cho rằng, trước kia Trung Quốc đã từng phát triển mạnh các ngành công nghiệp nặng, trong đó có lĩnh vực thép. Bởi vậy, khi đó chủ trương này đã biến nền kinh tế Trung Quốc trở thành công xưởng của thế giới. Tuy nhiên hiện nay họ cũng đã đi thụt lùi với các nước. Yêu cầu đặt ra khiến Trung Quốc chuyển các ngành công nghiệp nặng có nguy cơ ô nhiễm môi trường cao sang các nước khác, trong đó có Việt Nam.

Vị chuyên gia thẳng thắn: "Điều trên xảy ra do nền kinh tế chúng ta vẫn còn mang tính bao cấp, chưa thật sự phải nền kinh tế thị trường. Dự thảo ngành thép được công bố là do Bộ Công Thương xây dựng. Tôi nghĩ nếu để thị trường hay các doanh nghiệp tư nhân triển khai thì sẽ không như vậy.

Chắc chắn sản lượng thép của chúng ta không tăng mạnh đến thế. Bởi lẽ ngành thép đang dư thừa sản lượng, cung đang vượt cầu, việc cạnh tranh cũng kém hơn. Tôi không hiểu vì sao Bộ Công Thương lại say sưa với dự thảo trên và đi trái với quy luật của kinh tế thế giới”.

Để lý giải cho quy hoạch trên, theo vị chuyên gia còn một lý do khác không loại trừ tư tưởng lợi ích và tư duy nhiệm kỳ.

PGS.TS Đoàn dự đoán về cái kết dự thảo của Bộ Công thương: “Nếu Việt Nam quyết tâm tăng dự án thép trong thời gian tới thì đầu tiên chúng ta sẽ có 1 sản lượng thép khổng lồ, xuất khẩu nhiều. Tôi cho rằng đây là tư tưởng chạy theo thành tích. Thứ hai là số tiền phải bỏ ra rất lớn nhưng hiệu quả chưa thật sự cao.

Nhiều người cũng nghi ngại những vấn đề về lợi ích nhóm khi triển khai dự án. Tiền có thể không được sử dụng đúng mục đích mà chuyển vào chỗ khác, chỗ kia. Việc nghi ngại là có cơ sở”.

Đông