Hào quang của Tiwa Savage chủ yếu đến từ các quốc gia phương Tây chứ không phải quê hương Nigeria. Ở quốc gia Tây Phi này, phong cách trình diễn phóng khoáng của Tiwa bị miệt thị, chê bai và bị cho là “quỷ dữ” hay “trò phù thủy”.
Tuy nhiên, nữ ca sĩ sinh năm 1980 không khuất phục trước bóng ma đã đeo bám phụ nữ Nigeria trong khoảng thời gian quá lâu. Cô không ngần ngại tìm danh tiếng của mình ở nước ngoài và mang tiếng nói ấy về quê hương. Nữ ca sĩ không ngừng động viên, kêu gọi phái nữ nước mình mạnh mẽ đứng lên vượt qua định kiến, ít nhất là vì bản thân mình.
Điều này đã được Tiwa thực hiện ngay sau một thập niên thành công vang dội tại nước ngoài. Cô quyết định sử dụng sức ảnh hưởng của mình để thay đổi bức tranh hiện nay. “Vấn nạn hiếp dâm ở Nigeria phổ biến đến nỗi bạn khó có thể thoát khỏi. Nếu may mắn, bạn sẽ không trải nghiệm trực tiếp nhưng chắc chắn sẽ cảm nhận được nỗi đau của nó thông qua người thân. Vấn nạn này xảy ra hằng ngày, hằng giờ trên đất nước tôi nhưng tiếc thay nhiều người đã không xem đó là tội ác”, cô nói.
Năm 1991, Tiwa Savage, khi ấy 11 tuổi, rời Nigeria đến Anh để theo đuổi một nền giáo dục tốt hơn.
Tiwa tốt nghiệp đại học Kent danh tiếng ngành quản trị kinh doanh như dự định ban đầu và làm việc trong ngân hàng hoàng gia Scotland. Thế nhưng, một bước ngoặt đã diễn ra. “Âm nhạc đã luôn là mối tình đầu của tôi. Do đó, khi nhận được cuộc gọi từ ê-kíp của Mary J. Blide cho vị trí hát lót, tôi đã không chần chừ từ bỏ chiếc ghế kế toán”, cô nói.
Bên cạnh Mary J. Blide, cô còn hát lót cho nhiều ca sĩ đình đám khác như George Michael, Emma Bunton, Kelly Clarkson và Andrea Bocelli. Đây cũng là lúc Tiwa nhận ra rằng nếu không được đào tạo bài bản sẽ rất khó phát triển và phát huy tài năng. Năm 2007, cô tốt nghiệp trường Berklee với tấm bằng cử nhân âm nhạc chuyên nghiệp.
Năm 2006, Tiwa tham gia chương trình X-Factor và lọt vào vòng Nhà chung. Sau đó, cô chuyển đến sống tại thành phố Los Angeles (Mỹ) và kiếm sống trong vai trò nhạc sĩ. Tiwa góp phần sản xuất album nhận đề cử Grammy Back to Me (2010) của Anastacia và tham gia hát nền cho album cuối cùng của Whitney Houston (I Look to You).
Và cũng chính khoảng thời gian này, phát hiện dòng nhạc Afrobeats đang thịnh hành trở lại ở Nigeria, cô nhanh chóng đóng gói hành lý trở về nhà. Tại đây, ngoài việc tập trung cho sự nghiệp âm nhạc, cô còn không ngừng đấu tranh cho phái nữ trước những bất công, bất hạnh mà khi sống ở nước ngoài, cô mới cảm nhận hết được.
Afrobeats (hay Afro-pop) là thuật ngữ dùng để miêu tả dòng nhạc pop đương đại được sản xuất tại Tây Phi. Ban đầu, nó được phát triển ở Nigeria, Ghana, Anh trong thập niên 2000 và nhanh chóng lan tỏa mạnh mẽ ra nhiều quốc gia lân cận. Afrobeats là sự kết hợp hài hòa, uyển chuyển và phù hợp với cuộc sống hiện tại của các dòng chảy âm nhạc riêng biệt của Ghana Nigeria.
Năm 2010, Tiwa tung ra đĩa đơn đầu tiên Kele Kele, nhanh chóng được giới trẻ yêu thích. Thế nhưng, MV ra mắt năm 2011 đã vấp phải sự phản đối kịch liệt từ người dân Nigeria. Họ cho rằng Tiwa đã đi quá xa khi thể hiện nét quyến rũ, gợi tình của mình trong MV và là tấm gương xấu cho phụ nữ. Trong buổi trình diễn đầu tiên, Tiwa bị khán giả ném đồ lên sân khấu kèm theo tiếng la hét phản đối. “Khán giả cho rằng tôi là kẻ ngoại quốc, là một hình ảnh tồi tệ, là tấm gương mà phụ nữ Nigeria nên tránh xa”, cô nói.
Trong ngành công nghiệp âm nhạc Nigeria, các nghệ sĩ nữ trước nay không hề có chỗ đứng và luôn bị xem thường. Chỉ vừa mới bắt đầu nhưng tiềm năng phát triển dành cho phụ nữ trong dòng chảy Afrobeats đã nhanh chóng bị dập tắt. Tiwa đành quay trở lại Mỹ.
Ở Mỹ, Tiwa dành 2 năm tiếp theo trong phòng thu. Thành quả là album đầu tay mang tên Once Upon A Time (tạm dịch: Ngày xửa ngày xưa) lên kệ vào tháng Bảy năm 2013. Cái tên này ám chỉ chính cô khi còn là một cô bé ở thành phố Lagos mơ về việc trở thành ngôi sao và can đảm theo đuổi đam mê.
Đĩa đơn thứ 2 - Love Me (x3) - gây ra tranh cãi còn nhiều hơn Kele Kele. Nó đã bị cấm bởi Ủy ban phát thanh truyền hình quốc gia Nigeria và áp dụng cho cả kênh Youtube. Điều tréo ngoe là lệnh cấm càng khiến cô nổi tiếng hơn.
Tiwa trở thành nữ nghệ sĩ châu Phi đầu tiên bán hết vé tại khán phòng Indigo thuộc khu phức hợp giải trí O2 ở thành phố London. Chia sẻ về chiến công này, cô nói: “Cảm giác giống như một trận chiến đơn độc khi tôi cố gắng thuyết phục mọi người rằng mình có thể lấp đầy ít nhất 70% khán phòng. Ngay cả khi đã bán hết vé, thật đau lòng khi mọi người vẫn nghi ngờ có thật là tôi đã làm được không. Nếu tôi là đàn ông, chắc chắn điều này đã không xảy ra”.
Tiwa từng cân nhắc việc từ bỏ âm nhạc nhưng “con trai tôi vẫn là nhân tố rất lớn khiến tôi quay lại. Tôi không muốn thằng bé nhìn mẹ nó như một kẻ chấp nhận bỏ cuộc”.
Tiwa hiện đang sử dụng tầm ảnh hưởng của mình trong cuộc chiến chống lại tệ nạn hiếp dâm ở Nigeria. Chỉ riêng từ tháng Một đến tháng Năm năm nay, cảnh sát đã ghi nhận 700 vụ hiếp dâm. Theo tổng thanh tra Mohammed Adamu, các vụ án đã leo thang trong mùa dịch Covid-19.
Uwaila Omozuwa (22 tuổi) bị hãm hiếp và sát hại tại một nhà thờ ở thị trấn quê nhà. Một người phụ nữ khác tố cáo đã bị cưỡng hiếp bởi năm người đàn ông. Đỉnh điểm là ba vụ liên tiếp diễn ra trong hai tuần ngắn ngủi, ba nữ sinh viên đã bị hãm hiếp và giết chết tại bang Oyo. Tất cả đã gây phẫn nộ đối với công chúng.
We Are Tired (tạm dịch: “Chúng tôi đã mệt mỏi”) là sáng kiến của Tiwa. Nó bắt đầu bằng một hashtag mà cô sử dụng để thể hiện sự thất vọng của mình trước sự tắc trách của chính quyền Nigeria. Chiến dịch này nhanh chóng lan mạnh. “Việc nhìn thấy mọi người chia sẻ về cùng một trải nghiệm khiến tôi nhận ra trách nhiệm lớn lao của mình với tư cách là một người nổi tiếng”, cô nói.
Tiwa thừa nhận “không biết cách nào để bắt đầu với một vấn đề xã hội đã ăn sâu như vậy” nhưng cô “quyết tâm giúp thúc đẩy sự tiến bộ”.
“Rất nhiều nạn nhân chọn giải pháp im lặng bởi vì họ không có tài chính để đưa vụ án ra tòa”, Tiwa giải thích. Cô hiện đang trợ giúp pháp lý cho các nạn nhân bị hiếp dâm và gia đình của họ cũng như tập hợp giấy tờ để thành lập We Are Tired như một tổ chức từ thiện. Ngoài ra, Tiwa còn liên lạc với các tổ chức và nghệ sĩ giải trí khác để được hỗ trợ tài chính. Cô đã có các cuộc họp với ủy viên cảnh sát bang Lagos để giúp công khai số điện thoại cho các nạn nhân để báo cáo về tội phạm tình dục.
Các nhân vật nổi tiếng ở Nigeria - thường bị chỉ trích vì miễn cưỡng lên tiếng về các vấn đề xã hội và chính trị - hiếm khi nói về nạn hiếp dâm. Tiwa chỉ ngắn gọn về hành động của mình: “Tôi quan tâm đến phụ nữ, như một con người”.
Tiwa trở thành nữ đại sứ đầu tiên của Pepsi đến từ châu Phi. Năm 2018, Tiwa trở thành nữ nghệ sĩ đầu tiên giành giải “Best Africa Act” tại lễ trao giải MTV Europe Music Awards. Cô hiện có hơn 11 triệu người theo dõi trên Instagram.
Mai Thảo