Vì sao nhiều phụ nữ gặp khó khăn trong việc cho con bú?

Theo Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa dịch bệnh Mỹ (CDC), hơn 80% sản phụ gặp khó khăn trong giai đoạn đầu cho con bú. Sau ba tháng đầu đời, có chưa đến một nửa số trẻ sơ sinh được bú mẹ hoàn toàn và tỷ lệ này giảm chỉ còn 1/4 sau sáu tháng. Đó là khoảng thời gian mà Học viện Nhi khoa Mỹ khuyến nghị cần cho trẻ bú sữa mẹ. 

Bà mẹ Jennifer McClure đang cố gắng cho con là bé Esme (21 ngày tuổi) bú trong bệnh viện ở New York (Mỹ). Trước đó, bà mẹ đã trải qua ca sinh mổ bị biến chứng - Ảnh: National Geographic

Nhiều lý do ảnh hưởng 

Về mặt cơ địa, ước tính của CDC cho thấy có khoảng 5-10% phụ nữ không thể cho con bú. Nhiều người gặp tình trạng sữa thiếu chất dinh dưỡng khiến em bé không phát triển. Các nghiên cứu gần đây tập trung tìm hiểu các yếu tố di truyền, tiếp xúc với môi trường và chế độ ăn uống để hy vọng mang lại câu trả lời rõ ràng về vấn đề này cho các thế hệ bà mẹ tương lai.

Shannon Kelleher - nhà khoa học dinh dưỡng và y sinh Đại học Massachusetts Lowell (Mỹ) - cho rằng hình ảnh một bà mẹ nâng em bé lên, cho trẻ ngậm vú mình trông có vẻ đơn giản, nhưng đằng sau đó là một quá trình tiết sữa hết sức phức tạp. “Đó thực sự là sự điều chỉnh tinh vi của các hoóc-môn khác nhau gắn với các phản ứng cụ thể. Bất cứ điều gì cản trở những phản ứng này đều sẽ làm ngừng tiết sữa. Vú trưởng thành hoàn toàn trong thời kỳ mang thai. Cơ thể lúc này tràn ngập hoóc-môn kích thích tố thúc đẩy bộ máy tạo sữa phát triển”, Kelleher nói.

Parul Christian - Giám đốc chương trình Dinh dưỡng con người Trường Y tế Công cộng Johns Hopkins Bloomberg (Mỹ) - nói: “Các chuyên gia khuyên bà mẹ nên cho con bú trong vòng một giờ sau sinh để kích hoạt quá trình truyền tín hiệu hoóc-môn. Cho trẻ uống sữa công thức sẽ làm mất đi sữa non là dạng sữa mẹ đầu tiên mà cơ thể sản xuất trong 2-4 ngày sau sinh. Đó là sữa chứa nhiều dưỡng chất quan trọng, kháng thể và chất chống ô-xy hóa”.

Theo Kelleher, các yếu tố sinh học có thể gây ra các khó khăn trong việc nuôi con bằng sữa mẹ. Một số nguyên nhân gây trở ngại cho việc tiết sữa đã được biết như phẫu thuật ngực có thể phá hủy cấu trúc tuyến vú. Cũng có tình trạng hiếm gặp là một số phụ nữ không phát triển đủ mô tuyến vú ở tuổi dậy thì. Ngoài ra, các vấn đề tuyến giáp, tiểu đường và hội chứng buồng trứng đa nang đều ảnh hưởng đến mức độ hoóc-môn, làm gián đoạn sự tương tác cần thiết để giữ dòng sữa luân chuyển. Tình trạng căng thẳng kéo dài là nguyên nhân làm cơ thể cạn kiệt năng lượng cần thiết để tạo sữa… 

Nghiên cứu về sữa mẹ đang đi rất chậm

Nói đến tác động của yếu tố di truyền đối với quá trình tiết sữa, Kelleher bình luận: “Chúng ta đã đi sau hàng thiên niên kỷ so với ngành công nghiệp sữa. Nhiều năm nghiên cứu đã giúp xác định các gen ở gia súc thúc đẩy hàm lượng protein cao hơn hoặc cung cấp nhiều sữa hơn. Ngược lại, mới chỉ có những nghiên cứu lẻ tẻ về sữa mẹ”. 

Nghiên cứu của Kelleher tập trung vào đột biến gen ảnh hưởng đến việc vận chuyển kẽm trong tuyến vú như thế nào. Khoáng chất này tập trung nhiều trong sữa non rất quan trọng với trẻ sơ sinh. Bà cũng chỉ ra một nghiên cứu gần đây của Đại học Penn State cho thấy biến thể trong gen sản xuất protein lactadherin có liên quan đến lượng sữa tiết ra thấp như thế nào, nhưng chưa rõ vì sao. Bà còn chỉ ra thời gian tiếp xúc với hóa chất, vi nhựa và các chất độc hại khác có thể ảnh hưởng đến cả số lượng lẫn chất lượng sữa mẹ. 

Trong những năm gần đây, kỹ thuật, công nghệ đã giúp xác định rằng sữa mẹ “không chỉ giàu chất dinh dưỡng mà còn chứa tất cả hoạt chất sinh học ảnh hưởng đến sức khỏe, sự tăng trưởng cũng như sự trưởng thành, phát triển của trẻ”. Năm 2020, Quỹ Gates đã hỗ trợ thành lập Hiệp hội Thành phần sữa quốc tế, tập trung vào việc làm thế nào để tối ưu hóa giá trị dinh dưỡng của sữa mẹ.

Năm ngoái, Viện Y tế quốc gia Mỹ đã thành lập nhóm công tác về hệ sinh thái sữa mẹ, đưa ra lời kêu gọi các đề xuất nghiên cứu. Học viện Y học cho con bú Mỹ cũng đang phát triển một chương trình nghiên cứu để giải quyết các câu hỏi của phụ huynh về việc cho con bú. 

Nam Anh (theo National Geographic)