Vì sao học sinh thích sử nhưng sợ học môn lịch sử?

Sách giáo khoa lịch sử chưa chú trọng hình ảnh

Thầy Nguyễn Viết Đăng Du - dạy lịch sử ở Trường THPT Lê Quý Đôn, quận 3, TPHCM - nhận xét, việc nhầm lẫn hình ảnh quốc kỳ, người lính trên áp phích gần đây có nguyên nhân từ sự cẩu thả, vô trách nhiệm của cá nhân cũng như sự lỏng lẻo trong quy trình xét duyệt, kiểm tra của tập thể. Ngoài ra, cũng có một phần nguyên nhân từ việc sách giáo khoa lịch sử hiện nay chưa chú trọng hình ảnh, dẫn đến nhận diện về hình ảnh còn yếu. Bộ sách lịch sử mới theo chương trình phổ thông 2018 đã có nhiều cải tiến nhưng vẫn còn rất yếu về hình ảnh. Cho nên, để đổi mới việc dạy và học lịch sử, những nhà biên soạn sách giáo khoa nên chú ý đến hình ảnh nhằm giúp học sinh tiếp thu một cách trực quan, dễ thấm, dễ nhớ hơn là phải tưởng tượng, hình dung.
Theo thầy Đăng Du, cách dạy lịch sử ở Việt Nam vẫn lạc hậu. Ở các nước, những giờ học lịch sử chủ yếu dành cho học sinh thảo luận, làm bài tập. Còn ở Việt Nam, giáo viên luôn cố gắng để học sinh nhớ càng nhiều thông tin càng tốt nên khó tạo được cảm hứng, khiến học sinh dễ chán. Chương trình học lịch sử cần cân đối lại theo hướng truyền cảm hứng lịch sử hơn là bắt học sinh phải nhớ nhiều sự kiện, dữ liệu về sự kiện lịch sử. Khi kiểm tra, thay vì bắt học sinh nhớ con số, sự kiện thì có thể cho viết cảm nhận, suy nghĩ để đánh giá được năng lực nắm bắt, suy nghĩ về sự kiện. Giới trẻ hiện nay thường xuyên tiếp cận thông tin trên mạng, nên việc xây dựng nguồn dữ liệu sử học chính thống trên mạng cũng là ý tưởng rất hay. 
Phó giáo sư, tiến sĩ Tôn Nữ Quỳnh Trân (Hội Khoa học lịch sử TPHCM) nhận xét, môn lịch sử hiện nay thiếu hẳn việc gắn kết thực tế. Việc học với toàn số liệu, sự kiện trên sách vở, giấy tờ thì rất khó nhớ. Nếu kết hợp sách với việc đi thực địa hoặc tới bảo tàng lịch sử hay Trung tâm Lưu trữ quốc gia sẽ giúp học sinh nắm bắt sự kiện lịch sử tốt hơn. 

Minh Linh

Các nước dạy môn lịch sử như thế nào?

Ở Nhật Bản, học sinh chính thức học môn lịch sử từ lớp Năm. Từ lớp Năm - Chín, học sinh chủ yếu học lịch sử Nhật Bản. Ở cấp THPT, học sinh học lịch sử thế giới, lồng ghép với lịch sử Nhật Bản hiện đại.

 Trong hướng dẫn mới nhất năm 2022, mục tiêu của môn lịch sử là giúp học sinh có được khả năng hiểu, điều tra và tổng hợp thông tin lịch sử; kiểm tra, giải thích và thảo luận về bản chất và ý nghĩa của các hiện tượng lịch sử nhằm cải thiện xã hội; đồng thời xây dựng ý thức về bản sắc quốc gia cũng như nhận thức về tầm quan trọng của việc tôn trọng các quốc gia khác và nền văn hóa của họ. 

Môn lịch sử yêu cầu học sinh đọc tài liệu, đặt câu hỏi về những thay đổi xảy ra trong từng thời kỳ và tìm kiếm câu trả lời. Sách giáo khoa chứa nhiều câu hỏi và bài phân tích mẫu để học sinh nghiên cứu thêm, kết hợp cùng phần hình ảnh màu sinh động. 

Ở Mỹ, không có bộ sách lịch sử quốc gia chung hoặc tiêu chuẩn về lịch sử nói chung. Thay vào đó, mỗi tiểu bang đưa ra hướng dẫn giảng dạy riêng của mình và cập nhật chúng theo định kỳ - thường từ 7-10 năm/lần. Do vậy, học sinh ở Mỹ thường có những buổi thảo luận trên lớp để cùng giáo viên tìm hiểu vì sao một sự kiện lịch sử xảy ra và liệu nó có thực sự cần thiết hay không. 

Ở châu Âu, Hội đồng châu Âu đã phát hành một dự án sách điện tử về lịch sử chung của châu lục vào năm 2014. Sách chứa đựng các tài liệu giảng dạy liên quan đến những sự kiện lịch sử quan trọng, các tương tác và hội tụ ở châu Âu cùng với những chiến lược, phương pháp và kỹ thuật giảng dạy chung nhằm tạo điều kiện thuận lợi, khuyến khích ý thức lịch sử dựa trên góc nhìn đa chiều và hội nhập.

Ở các nước, bên cạnh sự thay đổi từ chương trình học, việc dạy và học lịch sử cũng mang tính tương tác cao hơn. Thay vì bắt buộc học sinh đọc sách giáo khoa, giáo viên biến nó thành giờ kể chuyện và thảo luận nhóm. Học sinh cũng được dẫn đến bảo tàng để học sử.

 Ngọc Hạ (theo Nippon, Asian Minato, Cold Wire, Classplus)