Về U Minh, thử nghề gác kèo ong lấy mật

Mật ong rừng U Minh (tỉnh Cà Mau) vốn nổi tiếng khắp nơi bởi chất lượng hảo hạng, ít nơi nào sánh được. Khi nhắc đến mật ong rừng U Minh phải kể đến những tay gác kèo ong lão làng.

Mới đây, nhằm ghi nhận sự sáng tạo của nghề nghiệp mang tính đặc trưng của người dân vùng đất rừng U Minh Hạ, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch vừa cấp giấy chứng nhận nghề gác kèo ong ở huyện U Minh và Trần Văn Thời, tỉnh Cà Mau là “Di sản văn hóa phi vật thể cấp quốc gia”.

Đây có thể xem như động lực để những người gắn bó với nghề này có điều kiện phát triển kinh tế bền vững đồng thời góp phần cho công tác bảo vệ rừng ngày càng hiệu quả hơn.

Nghề cha truyền, con nối

Vào những ngày cuối năm, chúng tôi có dịp về lại xã Nguyễn Phích, H.U Minh, nơi có tập đoàn ăn ong Phong Ngạn nổi tiếng. Tại đây, chúng tôi được trực tiếp gặp gỡ những thợ ăn ong “khét tiếng” giỏi giang.
Vừa tất bật chuẩn bị dụng cụ để đi ăn ong, ông Trần Văn Nhì (Út Nhì), thành viên Tập đoàn Phong Ngạn, chia sẻ: “Nghề ăn ong này không khó làm nhưng cái khó là đòi hỏi kỹ thuật cao trong việc gác kèo. Bởi vì không phải ai gác kèo ong cũng đến làm tổ. Cho nên, gác kèo ong là nghề cha truyền con nối”.

Ông Út Nhì kể: “15 tuổi tôi đã theo cha vào rừng lấy mật ong. Thời đó, chưa có kênh rạch trong rừng tràm nhiều nên việc gác kèo ong lấy mật rất khó khăn. Chính cha tôi đã truyền dạy cho tôi những kinh nghiệm và kỹ thuật gác kèo ong hiệu quả. Hiện mỗi năm tôi thu về từ 500-600 lít mật ong”.

Người gác kèo ong chuẩn bị đi ăn ong

Theo ông Út Nhì, kèo được làm đơn giản, có thể làm bằng cây tràm thẳng (hoặc cây bình bát), to cỡ bắp chân người lớn, dài từ 2-3m, phơi khô. Người ăn ong phải chọn vị trí gác kèo sao cho ánh mặt trời luôn rọi vào cả hai bên của kèo. Kèo được gác chếch lên tầm đầu người.

Thông thường, sau 15-20 ngày kể từ khi xuống làm tổ, ong sẽ cho đợt mật đầu tiên. Sau đó, cứ khoảng 10-15 ngày lấy được một đợt mật. Mật ong rừng U Minh cơ bản có hai mùa, mùa nước (mùa mưa) và mùa hạn. Mật mùa nước bắt đầu từ cuối tháng Năm đến khoảng tháng Tám âm lịch; mật mùa hạn bắt đầu từ khoảng tháng Mười đến tháng Ba âm lịch.

Đây là thời điểm thợ ăn ong tranh thủ lấy mật để bán trong dịp Tết. Hành trang đi ăn ong lấy mật khá đơn giản, gồm vài bó đuốc làm bằng xơ dừa được bó chặt lại để hun khói, một chiếc xô nhựa đựng tàn ong, một hột quẹt, một vài bao lưới trùm đầu và một con dao nhỏ.

Thợ ăn ong lấy mật trong rừng U Minh

Khi đã sẵn sàng mọi thứ, những người thợ ăn ong di chuyển bằng một chiếc xuồng máy nhỏ (phương tiện di chuyển trên sông nước thông dụng ở Cà Mau) để len theo các con kênh vào rừng. Cặp bìa rừng, họ băng qua những tán rừng tràm, nước ngập tới đầu gối để tiến vào khu vực gác kèo ong. Khi đã xác định được tổ ong cần lấy, mỗi người trùm lên đầu một mảnh lưới dày để bảo vệ.

Ông Út Nhì cầm bó đuốc tiến đến tổ ong, nhẹ nhàng hun khói cho ong say rồi bay ra. Tiếp đó, thêm một người khác tiến đến tổ ong dùng dao cắt tàn ong chứa đầy mật. Tất cả quy trình này chỉ mất vài phút.
Chăm chú thực hiện những thao tác ăn ong, ông Út Nhì chia sẻ: “Đối với những tổ ong mới xuống tổ, tôi lựa chọn những đoạn mật no để lấy và chừa lại một ít tàn ong trên kèo để dưỡng cho đợt ăn ong sau. Việc ăn ong phải nhẹ nhàng, nhanh chóng, tuyệt đối không được làm kinh động đàn ong”.

Mật ong rừng U Minh có màu vàng óng, đặc sánh, thơm mùi hoa tràm nên rất được ưa chuộng

Tiếp lời anh Chơn, ông Nguyễn Văn Vững, Giám đốc Hợp tác xã 19/5, bộc bạch: “Những người thợ ở đây lấy ong về là vắt mật rồi cho vào chai bán liền. Họ sống nhờ cánh rừng ở đây và hiểu rõ sản vật trời cho này phải được gìn giữ”.

Tại Hợp tác xã 19/5, hiện có khoảng 25/40 hộ theo nghề gác kèo ong. Ngoài thu nhập từ khai thác rừng tràm, mỗi hộ thu trung bình khoảng 100 triệu đồng/năm.

Việc lấy mật của các thợ ăn ong cũng phải tuân thủ quy chế rất chặt chẽ. Nếu hợp tác xã phát hiện xã viên nào có sự gian lận chất lượng mật hay làm ảnh hưởng đến quá trình tăng trưởng, sinh trưởng của bầy ong thì người đó sẽ bị loại ra khỏi hợp tác xã.

Nhờ chất lượng hảo hạng, màu vàng óng, thơm mùi hoa tràm đặc trưng, để lâu vẫn giữ nguyên hương vị, mật ong rừng U Minh nổi tiếng khắp nơi. Bởi thế, lượng mật được lấy về không đủ bán và thường được bán với giá khá cao. Hiện mật ong rừng U Minh được bán với giá dao động từ khoảng 500.000 đồng/lít (mùa nước); 600.000 đồng/lít (mùa hạn). 

                                                                                                                                                             An Khương