Về Trà Vinh, làm tô bún nước lèo thiệt đã!

Bún nước lèo phổ biến ở Trà Vinh đến độ khiến người ta quên luôn “gốc gác” của món ăn này ban đầu chỉ là món ăn của đồng bào người Khmer.

Không biết từ khi nào, bún nước lèo trở thành món ăn gây thương nhớ của vùng đất này. Những người con xa quê mưu sinh lâu lâu sẽ thấy thèm cái vị đậm đà của mắm, của cá. Có những cụ già xa xứ mấy mươi năm vẫn đau đáu nhớ hương vị của tô bún nước lèo ở một góc chợ quê tuổi thơ nào đó.

Về Trà Vinh, bạn phải ăn một tô bún nước lèo để hít hà vị mắm thoả thích

Người gốc Trà Vinh mê món ăn truyền thống này không nói, nhiều khách thập phương nếu lỡ trót nếm thử tô bún nước lèo sẽ sinh ghiền lúc nào chẳng hay. Chị Diễm Chi, nhà ở Củ Chi, mấy năm trước đi công tác, được một người xứ này mời tô bún nước lèo ở đầu chợ Trà Vinh sinh vấn vương đến giờ.

“Lâu lâu tôi lại nhớ cái vị đậm đà của tô bún ngập trong mắm, rau sống tươi thơm, khuấy đều lên rồi nêm thêm tí giấm, dầm thêm trái ớt hiểm xanh. Gắp một đũa bún kèm rau cho vào miệng, vừa ăn vừa hít hà đã đời gì đâu. Nhất là đĩa heo quay da giòn rụm chấm với muối ớt đâm, chỉ nhắc nhớ thôi mà nước miếng đã muốn tứa đầy đầu lưỡi”, chị Chi nói.

Các xe/ gánh bán bún nước lèo xuất hiện ở các khu chợ, trên con đường lẫn các nhà hàng sang trọng ở Trà Vinh

Gánh bún mà chị Chi trót vấn vương chính là gánh bún đã có thâm niên vài chục năm. Quán đơn giản chỉ có cái gánh, không tên, nên người ta quen gọi là quán bún chị Út đầu chợ. Vì được má chị Út để lại nên gánh bún có tuổi đời còn lớn hơn cả chị Út. Quán lúc nào cũng đông khách, bán từ sáng sớm đến xế trưa là hết sạch. Ngày nay, quán bún của chị Út đã “lên đời” thành xe bún để hợp vệ sinh và cũng tiện di chuyển.

Chị Út giải thích: "Hồi trước, bún nước lèo chỉ ăn đơn giản nhưng ngày nay phải kèm thêm các món phụ như thịt heo quay, bánh tép chiên, chả giò… để khách không bị ngán. Đôi đòn gánh sẽ không thể khuân hết ngần ấy món, phần vì có tuổi không gánh nổi nữa nên đóng tủ để bán.

Món ăn dân dã đi qua miền ký ức của nhiều người con xa xứ

Cũng nguyên liệu cá và mắm nhưng bún nước lèo của người Trà Vinh mang hương vị khác biệt với bún mắm của người miền Tây. Bún nước lèo vốn là món ăn truyền thống của người Khmer sinh sống ở vùng này. Nếu như bún mắm được nấu bằng các loại mắm “cao cấp” hơn như mắm cá linh, mắm cá sặc thì bún nước lèo được nấu từ loại mắm đặc trưng của người Khmer có tên là mắm bò hóc (prahok hay prohoc).

Bún nước lèo được nấu từ mấm bò hóc có vị đậm, nước đục hơn bún mắm

Mắm bò hóc có vị đậm và màu đục hơn vì được làm từ đủ các loại cá từ cá lóc, cá phi, cá lù đù… Loại mắm này xuất phát từ thói quen tích trữ thực phẩm của người nông dân Khmer xưa, ra đồng câu được dăm ba con cá liền đem về làm mắm mà không câu nệ đó là loại cá gì. “Tô bún nước lèo Trà Vinh vì vậy mà có màu và vị đậm đà hơn. Người biết ăn sẽ nghiện cái mùi vị độc đáo của bún nước lèo”, chị Bé, chủ gánh bún nước lèo ở chợ đêm Châu Thành cho biết.

Theo chị Bé, ăn bún nước lèo đúng điệu là chỉ có tô bún và thêm miếng huyết heo (hoặc vịt) để thưởng thức trọn vị mắm, rau, ớt hiểm cay the nơi đầu lưỡi. Các loại món ăn kèm theo như bánh vá, bánh tép chiên, heo quay... là sau này mới có, để đáp ứng theo nhu cầu của thực khách.

Trộn đều bún, rau, cho thêm nửa vá dấm, dầm thêm trái ớt hiểm, bạn sẽ vừa ăn vừa hít hà!

Bún nước lèo phổ biến ở Trà Vinh đến độ bạn chỉ cần ra đường là có thể bắt gặp quán bún nước lèo. Người xưa chỉ bán bằng gánh ở các khu chợ, lề đường, nhưng ngày nay, bún nước lèo đã vào cả nhà hàng để phục vụ nhu cầu thực khách. Đến TP. Trà Vinh, ngoài các quán bún ở chợ, bạn còn có thể tìm thấy nhà hàng bún nước lèo Cô Ba, bún nước lèo nhà hàng Hương Lực…

Dù là món ăn dễ nấu dễ tìm nhưng bún nước lèo chưa bao giờ ế khách hay phải rơi vào cảnh thoái trào như nhiều món ăn thời thượng. Bởi món ăn này có giá cả bình dân mà từ người lao động đến dân sành ăn “sang chảnh” đều có thể thưởng thức được. Mỗi tô bún có giá từ 5.000-30.000 đồng (chưa bao gồm các món ăn kèm như heo quay, chả giò…) tuỳ theo quán mà thực khách chọn. Nhưng quan trọng hơn, món ăn này mang trong mình câu chuyện kết nối. Người Trà Vinh ăn bún nước lèo quanh năm, bất kể là ngày thường hay lễ tết. Cứ ngán cơm, người ta lại rủ nhau đi "làm" tô bún nước lèo.

Tuỳ vào bí quyết nấu mắm của mỗi người, cách gia giảm gia vị khác nhau mà nồi nước lèo sẽ có hương vị riêng. Thế nhưng, bún nước lèo giống như món ăn đã đi qua miền ký ức của những người con Trà Vinh. Chỉ ngửi thấy mùi nước lèo là gợi bao câu chuyện ùa về. 

Bài: Tiêu Mỹ Hằng , Ảnh: Phúc Trần