Về làng, thấy tre, nghe lòng thanh thản

Tôi vòng theo con ngõ dài được rải bê tông rộng rãi và sạch sẽ, ôm suốt quanh làng. Những ngôi nhà mới mọc lên hoành tráng, rực rỡ màu sơn. Vì thế, dãy tre đã bị xóa sổ phần nhiều, còn lác đác những bụi cằn cỗi mọc chen lấn nhau, còm cõi, không người chăm sóc nhưng lá vẫn tươi màu.

Tôi dừng lại bên bụi tre đầu làng - bụi tre ngày tôi còn chưa chào đời - “bụi tre Cụ Cảnh”. Bụi tre già thân thương của tuổi thơ tôi, của bao thế hệ người quê lam lũ tảo tần. Những trưa hè chơi trò đánh đáo, ném khăng cùng lũ bạn, rồi những ngày đông đi lột bẹ già, nhặt que khô gom lại mang về cho mẹ nhóm bếp.

Ảnh mang tính minh họa - Internet

Nhớ có mùa, thấy cụ Cảnh cần mẫn, hí hoáy đào tỉa những gốc già nua đem về phơi làm chất đốt. Tôi ngây ngô hỏi, cụ giải thích: đào gốc cỗi đi để cho tre lên mầm măng mới. Cũng chính bụi tre này, do được trồng đầu làng, nên đã trở thành chỗ tụ họp của dân làng khi đi làm đồng về nghỉ ngơi, trao nhau câu chuyện, cụ không nỡ chặt bỏ mà để lại đến hôm nay.

Xưa khó khăn, thiếu thốn. Tre như là người cưu mang, như cốt cách thân thiện của làng; tre được trồng nhiều và trở thành tấm lá chắn mỗi mùa bão đến, bao bọc kín làng. Tre dễ trồng, lại có sức sống mãnh liệt dù có bị chặt, đốn. Những bụi tre trong làng đều gắn liền với tên tuổi các cụ ngày xưa để lại. Tre đi vào lịch sử, làm chông đánh đuổi giặc xâm lược, tre được dùng từ việc lớn như làm nhà dựng cửa, cột kèo, phên liếp, cày bừa, cối xay lúa rồi chuồng trại chăn nuôi trâu bò, heo gà. Việc nhỏ như đan rổ rá, nong nia, cán cuốc xẻng, tăm, đũa… 

Tre là niềm vui con trẻ từ súng thóc, que khăng, cần câu; tre làm đòn khiêng tiễn đưa phận người về mây khói. Làm gì cũng cần đến tre, những lúc oi nồng nắng hạ, trên chõng ngồi phe phẩy quạt nan, mắc võng ngả lưng rồi rôm rả chuyện trò.

Tre còn là nguồn thực phẩm. Măng tre bẻ về thái mỏng, luộc lên, có vị đắng nhẹ đầu lưỡi rất ngon; lá tre vẫn được các thầy thuốc đông y dùng chữa bệnh. Biết bao nhiêu công dụng từ tre mà không kể hết nổi.

Ảnh mang tính minh họa - Internet

Thời hiện đại, tre không còn là thứ thiết yếu trong nhu cầu sản xuất, xây dựng của nông thôn nữa. Những vật liệu kim loại sắt thép, bê tông đã lên ngôi; những bụi tre phải chặt bỏ để lấy đất xây dựng nhà cửa, kho chứa, cho những thứ đắt đỏ hơn… vì thế mà tre dần thưa thớt, nhưng tre vẫn cứ tồn tại một phong cách sang trọng, nhã nhặn khi được trồng làm cảnh ở quán cà phê, khách sạn, nhà hàng…

Tre làm đồ mỹ nghệ cao cấp xuất khẩu được ưa chuộng, những đồ vật lưu niệm, những bức tượng được chế tác ngộ nghĩnh từ rễ và gốc rất đẹp, rất có hồn, chẳng kém những vật liệu khác.

Ngày trở về làng, nhìn thấy tre dù đã ít đi, lòng tôi vẫn thanh thản đến lạ. Quá đỗi bình an và lắng đọng, bầu không khí trong lành, gần gũi cùng thiên nhiên hơn, thấy trọn hình bóng quê giản dị mà cao vời. 

Đoàn Trung Phong