VAR ở World Cup: nỗi ám ảnh hay thần công lý?

Gây lạ lẫm cho nhiều khán giả là cảnh trọng tài chính trong trận Thụy Điển – Hàn Quốc ở vòng đấu bảng F ngày 18/6/2018 đã lúp xúp chạy vào khu vực khán đài để xem hình ảnh trên hệ thống VAR.

Trước đó, ông đã cho rằng không có phạt đền trong một pha tranh chấp bóng gần khung thành đội Hàn Quốc và quyết định cho trận đấu tiếp tục.

Tổng hành dinh VAR tại Moscow trong World Cup 2018. (Ảnh: Sky Sports).

Nhưng vào phút 63, trên đường chạy lên giữa sân, không rõ do ông phân vân hay được thông báo từ ngoài sân, trọng tài đã rẽ trái chạy vào khu vực VAR.

Kết quả cho thấy một cầu thủ Hàn Quốc đã phạm lỗi nặng và Thụy Điển được hưởng quả phạt đền 11m đem lại bàn thắng duy nhất trong trận đấu ở phút 65. Sau đó, trên truyền thông xuất hiện những ý kiến cho rằng Thụy Điển đã thắng Hàn Quốc nhờ VAR.

Đây là lần đầu tiên công nghệ VAR được áp dụng cho một vòng chung kết FIFA World Cup. Hồi tháng 3/2018, Hội đồng Hiệp hội Bóng đá Quốc tế (International Football Association Board, IFAB) tại Zurich – cơ quan chuyên ban hành các luật lệ về bóng đá, đã phê chuẩn việc sử dụng thường trực (permanently) VAR trong các trận bóng đá sau một thời gian thử nghiệm tại một số giải đấu lớn.

Trước đó, tại cuộc họp toàn thể thường niên 2016, IFAB đã cho phép thử nghiệm hệ thống VAR. Và VAR bắt đầu được ứng dụng vào tháng 8/2016 tại giải của Liên đoàn Bóng đá Bắc Mỹ (United Soccer League, USL) gồm 2 nước Mỹ và Canada.

Trước đây, các băng ghi hình trận đấu chỉ được coi như dữ liệu tham khảo để ban tổ chức xem lại sau trận đấu nếu có khiếu nại về các quyết định của trọng tài trên sân.

Việc sử dụng công nghệ phát lại (replay) video phục vụ trọng tài trong trận đấu chỉ mới được ứng dụng tại World Cup 2014 ở Brazil với hệ thống goal line giúp xác định quả bóng đã lăn qua vạch khung thành hay chưa.

Và với VAR ở World Cup tại Nga, bóng đá mới chính thức ứng dụng tính năng xem lại video toàn diện trong trận đấu.

Bạn đã thấy xuất hiện trong phần giới thiệu các trọng tài ở đầu trận đấu tại World Cup 2018 có thêm tổ trọng tài VAR gồm những trọng tài tới từ những nước khác nhau.

Cho tới khi World Cup 2018 đang diễn ra, hệ thống VAR vẫn có hai luồng ý kiến đối chọi nhau. Một bên cho rằng VAR giúp bóng đá chính xác và công bằng hơn. Bên kia nói rằng VAR làm cho bóng đá mất đi cái tính người (humanity) vốn được coi như một yếu tố giúp bóng đá luôn hấp dẫn và bất ngờ.

Những người không khoái VAR can thiệp vào trận đấu, khiến tất cả cùng chịu áp lực và căng thẳng, giải thích rằng ở các môn thể thao lập thành tích, khi vận động viên phải vượt qua chính các giới hạn của thể lực mình, tính chính xác càng cao càng tốt. Và đây là đất dụng võ cho các công nghệ chính xác. Còn ở các môn thi đấu thể thao tập thể như bóng đá, yếu tố con người là quan trọng sống còn.

Ngày 21/6/2018, báo Sky Sports (Anh) dẫn ý kiến của ông Sepp Blatter, người Thụy Sĩ 82 tuổi, cựu Chủ tịch FIFA,  nói rằng VAR thất bại vì nó khiến cho trọng tài mất đi cái tính kiên định, quả quyết khi ra các quyết định trên sân. Ông Blatter nhắc tới trận Bồ Đào Nha thắng Ma-rốc 1-0 hôm 20/6, bên thua đã cảm thấy một số quyết định của trọng tài là chống lại họ nhưng trọng tài đã không sử dụng VAR.

Trong khi đó, phe ủng hộ VAR nói rằng công nghệ này giúp trọng tài bắt chính xác hơn, làm lộ ra các tiểu xảo, chiêu trò chơi xấu của các cầu thủ trên sân. Nhờ vậy, các trận bóng đá sẽ chính xác hơn và bộ môn bóng đá sẽ trong sạch hơn.

Hệ thống VAR trên sân. (Ảnh: Getty Images).

Thật ra, từ khi ra đời tới nay, bóng đá đã cho thấy một đặc điểm mà cũng là nhược điểm quả mình là có quá nhiều cầu thủ trên sân khiến cho việc kiểm soát toàn trận đấu khó thể bao trùm. Làm sao trọng tài chính và 2 trọng tài biên có thể bao quát toàn bộ sân quá rộng. Trọng tài đứng trên sân ngang bằng với cầu thủ nên không tránh khỏi những góc khuất, những lúc bị che chắn tầm nhìn,…

Trong khi đó, 22 cầu thủ trên sân là 22 con người có nhiều cá tính, không ít người đầy những tật, lắm chiêu trò. Ngay cả trọng tài cũng tham gia làm cho tình hình thêm... nhiễu nhương.

Với yếu tố con người, người ta chấp nhận chuyện không thể tránh khỏi sai sót. Nhưng chuyện cố ý giở chiêu trò gian lận, chơi xấu lại là điều phải loại bỏ. Trong những năm qua, FIFA luôn nỗ lực làm cho các trận bóng đá ngày càng thêm trong sạch và công bằng hơn.

Và công nghệ hiện đại là một trong những giải pháp mà FIFA ứng dụng để giúp trọng tài có đủ dữ liệu và quyết định chính xác hơn, đồng thời xóa bỏ dần những khoảng tối, điểm mù trên sân mà các cầu thủ có thể lợi dụng làm điều khuất tất.

Tuy nhiên, có lẽ, tốt cho tất cả là không nên lạm dụng công nghệ. Với đặc thù của bóng đá, VAR chỉ nên được dùng để tham chiếu ngay tại chỗ khi trọng tài phân vân hay có khiếu nại, đặc biệt trong những tình huống phức tạp. Nó không nên là một sự bắt buộc mà có thể khiến trọng tài bị căng thẳng, áp lực thay vì thêm tự tin với ý nghĩ mình được bọc lót, chống lưng khi cần thiết.

Liệu một trận bóng đá sẽ ra sao nếu như hễ sau mỗi quyết định của trọng tài là có một bên yêu cầu tham khảo VAR? Nếu lạm dụng công nghệ, trọng tài có thể bị biến thành một người máy trên sân, chịu sự điều khiển từ các hệ thống bên ngoài sân.

Cứ để cho trọng tài tiếp tục là "ông vua sân cỏ", bắt bóng đá bằng chính năng lực thật sự của mình và hoàn toàn chịu trách nhiệm về các quyết định của mình. FIFA World Cup trên sân cỏ không thể giống FIFA World Cup trong game.

Phạm Hồng Phước