Người trẻ Việt đọc sách: Đằng sau những best-seller

Thay đổi gu đọc sách

Một ý kiến chung khi hỏi các đơn vị làm sách hiện tại về gu đọc của người trẻ, tất cả đều khẳng định đã có sự khởi sắc, thay đổi trong việc chọn sách đọc. Nếu trước đó, khoảng 10 năm trở lại, sách ngôn tình, diễm lệ xuất hiện và dần thống lĩnh thị trường, đẩy mối lo người trẻ Việt chỉ quay cuồng trong chia ly, từ biệt lên cao trong một thời gian dài thì gần đây, xu hướng đọc ngôn tình đã hạ nhiệt hẳn. 

Bằng chứng gần nhất, trong giải Sách bán chạy nhất của NXB Trẻ vừa tổ chức cuối tháng 3/2019, Cà phê cùng Tony (190.000 bản) của tác giả Tony Buổi sáng nằm trong top 3 bán chạy nhất cùng với Nguyễn Nhật Ánh (nhóm tác phẩm với 400.000 bản) và nhà văn Dương Thuỵ (với Oxford thương yêu, phát hành 115.000 bản). 

Tuổi trẻ đáng giá bao nhiêu? thay đổi cuộc sống của nhiều bạn trẻ trong đó có tác giả Rosie Nguyễn.

Trước đó, khi nhìn vào danh sách đoạt giải Sách do bạn đọc yêu thích bình chọn lần 4 - năm 2018 của Fahasa, những tựa sách về nhiều chủ đề cùng xuất hiện: Khéo ăn nói sẽ có được thiên hạ - tác giả Trác Nhã giữ vị trí đầu tiên trong top 10. Các sách bán chạy tiếp theo bao gồm: Tuổi trẻ đáng giá bao nhiêu, Nhà giả kim, Nguồn cội (Origin), Có một ai đó đã đổi thay, Đắc nhân tâm, Lớp học mật ngữ T7, Thám tử Conan T93, Hôm nay người ta nói chia tay, Trên đường băng.

Một điều đáng mừng khi nhìn vào danh sách này, số lượng sách có nội dung khai sáng, truyền cảm hứng chiếm đa số. Số lượng tản văn và truyện tranh đều chiếm 2 tác phẩm. 

"Nếu trước đây, sách ngôn tình của Trung Quốc bị phê phán, chê bai thì dạng sách đó bây giờ không còn "làm mưa, làm gió". Những trào lưu trong ngoặc kép chỉ như một cuộc chạy theo cho vui. Thấy người ta đọc ngôn tình, mình cũng đọc; thấy người ta đọc kiếm hiệp mình cũng đọc. Rồi những sở thích, “trào lưu” đó cũng qua đi, không thể tồn tại lâu. Bây giờ, xu hướng của người đọc trẻ đang có những chuyển biến tích cực", ông Lê Hoàng, Phó Chủ tịch Hội Xuất bản Việt Nam cho biết.

Tác giả Tony Buổi sáng luôn nhận được sự yêu mến của độc giả với tác phẩm của mình.

Ngoài việc bạn đọc thay đổi xu hướng đọc, nhiều NXB chủ động đưa ra tủ sách định hướng và bước đầu đạt được hiệu quả. Sau hơn 60 năm thành lập, năm 2018, NXB Kim Đồng ra mắt tủ sách Wings Books dành cho nhóm độc giả trên 16 tuổi. Ở nhóm tuổi chưa phải là người lớn nhưng cũng chẳng còn trẻ con, gu đọc của đối tượng này được NXB Kim Đồng cân đong đo đếm kỹ lưỡng. 

Tủ sách Wing Books với sách viết về các chủ đề tiệm cận với thanh thiếu niên như tổn thương tuổi mới lớn, cộng đồng LGBT, vấn nạn lạm dụng, bạo hành đối với lứa tuổi vị thành niên... Sau một năm thử nghiệm, đại diện NXB cho biết nhiều tín hiệu khả quan về gu đọc khi độc giả chủ yếu chọn sách viết về đề tài xã hội, tâm lý thậm chí lịch sử như: Hành vi phi logic, Dưới tán rừng trăm mẫu, Chủ nghĩa Quốc xã: Max - Bi kịch của "chủng tộc thượng đẳng", Cây vĩ cầm Ave Maria... Số còn lại của tủ sách là những tản văn về rung động đầu đời, tình bạn, tình thân... cũng nhận được sự quan tâm lớn.

Bên cạnh Wing Books, nỗ lực của các NXB trong việc định hướng nội dung đọc cũng được thể hiện qua các tủ sách Tuổi hoa, tủ sách Khoa học - Khám phá, tủ sách Thiên đường không tuổi... 

Khó quản sách "dỏm" trên thị trường

Mỗi năm, có gần 400 triệu bản sách được in với 300 triệu bản là sách giáo khoa. Trong 100 triệu còn lại là các sách mới. Thời gian qua, số lượng sách mới có chất lượng tốt chiếm phần lớn, tạo được những cú hích trên thị trường. Tuy nhiên, ngoài số lượng sách hay, số sách mang nội dung làng nhàng, vô bổ cũng chiếm số lượng không hề nhỏ.

"Gần 400 triệu bản in được in ra hằng năm trừ cho số sách giáo khoa, nếu xét các sách có thể đọc được, không đòi hỏi chất lượng để tạo best-seller thì số lượng sách đó chiếm đa số. Tuy nhiên, vấn đề cần lưu tâm là bên cạnh những cuốn hay và rất hay, có những cuốn ở mức độ làng nhàng, nó không quá hay nhưng cũng không quá tệ", ông Lê Hoàng cho biết.

Bìa sách và đoạn văn được cho chứa cảnh dung tục trong tác phẩm Chim ưng và Chàng đan sọt đoạt giải Sách hay quốc gia 2018 bị dư luận phản ứng.

Ông Lê Hoàng cũng nhấn mạnh thêm, những cuốn có nội dung làng nhàng hoàn toàn không phải khiêu dâm, chạy theo bạo lực, sex... mà đề cập vấn đề chưa tới. "Trong những cuốn được bạn trẻ đón đọc, có số lượng lớn sách tản văn. Tản văn cũng là thế mạnh của nhiều tác giả trẻ Việt nhưng phải thú thật có những cuốn chưa thật sự hay, ý nghĩa mà như một nhánh khác của ngôn tình. Hơi đáng tiếc, nhiều cuốn làm người đọc bi quan hơn nhưng độc giả trẻ lại chuộng", đại diện một đơn vị phát hành sách tại TP.HCM chia sẻ.

Phải khẳng định, số lượng sách bị tuýt còi mỗi năm không ít, nhưng theo ông Lê Hoàng, số lượng vài chục cuốn là bình thường. Ông cho rằng số lượng vài chục so với hàng vạn, hàng triệu tựa sách là có thể chấp nhận được.  

"Nếu tính số lượng sách có chất lượng dưới mức trung bình thì có chứ không phải không. Tuy nhiên, số cuốn bị dư luận phê phán, bị các cơ quan chức năng thổi còi cực kỳ nhỏ. Có làm thì có sai nhưng với tỷ lệ sai như trên thì tôi nghĩ, chúng ta cũng không nên quá quan tâm", ông Lê Hoàng nói thêm.

Nhiều hội sách diễn ra cũng là lúc các đơn vị làm sách tung chiêu khuyến mãi, trà trộn sách dỏm.

Trong một lần gặp gỡ bạn đọc, Phó Giám đốc Đường Sách TP.HCM, tiến sĩ Quách Thu Nguyệt chia sẻ niềm vui khi nhiều bạn trẻ đến tham dự các sự kiện "hơi" khô khan, mang tính khảo cứu, khoa học được tổ chức tại Đường sách Nguyễn Văn Bình. Điều đó chứng tỏ, bạn đọc đã thật sự quan tâm đến việc mình đọc gì, và chính điều này sẽ giúp đẩy lùi bớt những đầu sách vô bổ.

Tuy nhiên, để quản số lượng sách dỏm trên thị trường không thể đặt trách nhiệm vào tay bạn đọc. Từ khâu kiểm duyệt nội dung, in ấn của đội ngũ NXB phải được thực hiện chỉn chu, rõ ràng đến khâu tuýt còi của cơ quan chức năng cũng cần được rà soát thường xuyên. 

Minh Tú