“Ươm mầm" quản lý tài chính: Cần sự đồng hành cùng con

Chuyên gia tâm lý Nguyễn Như Quỳnh - Ảnh do nhân vật cung cấp

Phóng viên: Quản lý tài chính là vấn đề không dễ, ngay cả với người lớn. Theo chị, những dấu hiệu nào cho thấy trẻ đã sẵn sàng cho việc này?

Chị Nguyễn Như Quỳnh: Đây là câu hỏi rất phổ biến và cũng là chủ đề thu hút nhiều nghiên cứu của các chuyên gia trên thế giới. Về quản lý tài chính, trẻ sẽ sẵn sàng khi các con có cơ hội từng bước học những kỹ năng cơ bản. Có thể hình dung giống như việc trước khi trẻ tập đi, con cần trải nghiệm những vận động trước đó như trườn, bò, ngồi, đứng. Tương tự, trước khi học quản lý tài chính, trẻ cần được giáo dục về tiền, về ý nghĩa đồng tiền và về cách sử dụng, quản lý đồng tiền theo từng chặng, phù hợp với từng độ tuổi.

* Nhiều phụ huynh lo lắng việc cho con xài tiền quá sớm có thể khiến trẻ coi trọng vật chất. Chị nghĩ sao về điều này?

- Không phải trẻ xài tiền sớm thì con sẽ tiêu xài hoang phí hoặc quá coi trọng vật chất. Quan trọng là trẻ nhận thức về tiền như thế nào trong quá trình tiếp xúc, sử dụng và quản lý tiền. Một trong những cách phòng tránh việc trẻ tiêu xài tiền không hợp lý chính là có cách thức giáo dục phù hợp. Nhiều nghiên cứu đã chỉ ra rằng, trẻ từ 3-5 tuổi đã có những nhận thức ban đầu về tiền, hiểu được tiền dùng để đổi lấy một món đồ cần thiết. Phụ huynh có thể dạy con cách đếm những tờ tiền, chỉ con biết với từng ấy tiền, con có thể mua gì.

Ngoài ra, dạy trẻ cách trì hoãn sự thỏa mãn nếu món đồ trẻ muốn không phải là thứ quá cấp bách. Ví dụ, trẻ nhìn thấy một món đồ chơi và rất thích mua, chúng ta giúp trẻ trì hoãn bằng cách hướng sự tò mò, thích thú của trẻ vào các hoạt động khác như các trò chơi vận động, trải nghiệm đọc sách hay chơi đùa cùng cha mẹ.

Ở độ tuổi tiểu học, trẻ bắt đầu có thêm nhận thức về tiền từ đâu có, biết rõ với số tiền cụ thể có thể mua được những gì. Thói quen trì hoãn sự thỏa mãn, nếu được rèn luyện tốt thì đến giai đoạn này, trẻ sẽ từ từ học cách tự mình phân biệt đâu là món đồ mình cần mua và đâu là món đồ mình thích. Phụ huynh lúc này là người cùng trẻ thực hành việc phân loại món đồ cần mua và món đồ thích mua. Chính phụ huynh cũng phải tuân thủ quy tắc này, vì trẻ sẽ học thông qua chứng kiến hành vi, thái độ của cha mẹ.

Ở giai đoạn lớn hơn, trẻ sẽ tìm hiểu về cách kiếm tiền, cách quản lý tiền, cách đầu tư và dĩ nhiên đây cũng là một quá trình từng bước.

* Vừa rồi có vụ việc học sinh cho bạn vay lãi nặng. Điều này cho thấy một bộ phận học sinh có những hành vi lệch lạc về tài chính. Có ý kiến cho rằng, để con “biết mùi tiền” quá sớm sẽ rất nguy hiểm…

- Có một số ý chúng ta có thể xem xét. Thứ nhất, từ đâu trẻ có tư duy cho bạn vay nặng lãi? Liệu đó có phải là hành vi được trẻ tin là làm như vậy mới thông minh, lanh lợi hay trẻ xem đó là lợi thế của mình? Ai là người đã gieo niềm tin này vào tâm trí trẻ? Ở đây, cần đánh giá rất chi tiết về vai trò của gia đình, nhà trường, xã hội, cụ thể là những người lớn xung quanh trẻ hay những hình ảnh/nội dung mà trẻ tiếp cận.

Thứ hai, trẻ cho vay và trẻ đi vay tiền, các em nhận thức rằng việc sở hữu tiền có ý nghĩa gì? Nhằm thỏa mãn nhu cầu cá nhân hay nhằm thể hiện “quyền lực” khi có tiền trong tay? Bên cạnh đó, truyền thông hiện tràn ngập hình ảnh/nội dung cổ xúy cho việc thỏa mãn nhu cầu cá nhân, chạy theo xu hướng, phô trương vật chất. Điều này càng thúc đẩy trẻ phụ thuộc một cách nguy hiểm vào tiền.

Ảnh mang tính minh họa - Shutterstock

* Khi trẻ có những hành vi không phù hợp liên quan đến tiền bạc, cha mẹ nên xử lý như thế nào để giúp trẻ nhận ra sai lầm?

- Phụ huynh cần giúp con nhìn nhận đâu là những niềm tin sai con đã có và cần có sự kiên trì giáo dục cách hiểu đúng cho con. Vai trò đồng hành của cha mẹ ở đây rất quan trọng. Sự nhất quán trong lời nói và hành vi của cha mẹ sẽ giúp trẻ dần định hướng lại những nhận thức đúng về tiền.

* Thưa chị, giữa việc kiểm soát chặt chẽ và trao quyền tự chủ tài chính cho trẻ, đâu là ranh giới cha mẹ cần lưu ý để vừa đảm bảo an toàn cho con, vừa giúp con phát triển khả năng tự lập?

- Quyền tự chủ tài chính của trẻ không thể đạt được trong một sớm một chiều mà cần thời gian từng bước tiếp cận những hiểu biết đúng, thực hành đúng và có sự tin tưởng từ cha mẹ. Cha mẹ cần tìm hiểu những cột mốc để có những chỉ dẫn phù hợp theo từng độ tuổi của con. Cha mẹ càng kiểm soát chặt chẽ trái với tiến trình tự nhiên, trẻ sẽ càng thiếu những thông tin đúng và càng dễ mắc sai lầm trong sử dụng, quản lý tiền.

Giáo dục tài chính rất quan trọng, nhưng điều phụ huynh cần ghi nhớ là chúng ta đóng vai trò chính trong nỗ lực đồng hành cùng con. Trẻ sẽ quan sát hành vi, thái độ và cách chúng ta thể hiện mối quan hệ với tiền. Nếu trẻ học được những hình mẫu lành mạnh và được đồng hành trong một quá trình, các em sẽ có nhiều cơ hội thực hành tốt hơn trong việc sử dụng và quản lý tiền.

* Xin cảm ơn chị.

Ngọc Khánh (thực hiện)