Úc sẵn sàng chịu thiệt để cắt đứt sự phụ thuộc vào Trung Quốc

Mối quan hệ trắc trở

Mối quan hệ giữa 2 đối tác thương mại bắt đầu căng thẳng từ năm 2018 khi Canberra cấm Huawei xây dựng mạng 5G tại Úc, và sau đó rơi vào tình trạng đóng băng sâu sắc kể từ lúc chính phủ của Thủ tướng Scott Morrison kêu gọi điều tra quốc tế về nguồn gốc của sự bùng phát dịch COVID-19 vào tháng 4/2020 - một động thái khiến Trung Quốc bất bình và cáo buộc Úc là con rối của Mỹ. 

Đại sứ quán Cộng hòa Nhân dân Trung Quốc tại Canberra, Úc - Ảnh: Getty Images

Trong năm 2019, 34% lượng hàng xuất khẩu của Úc được chuyển đến Trung Quốc, với giá trị thương mại hai chiều đạt 252 tỷ AUD. Do đó, đối với một nền kinh tế phát triển phụ thuộc vào Trung Quốc như Úc, đòn trả đũa của Bắc Kinh diễn ra nhanh chóng và trên phạm vi rộng, vào thời điểm tồi tệ khi đất nước cố gắng thoát khỏi cuộc suy thoái đầu tiên trong gần 29 năm.

Bắc Kinh đã áp đặt thuế quan đối với xuất khẩu lúa mạch của Úc, ngừng nhập khẩu thịt bò từ một số nhà máy sản xuất thịt lớn, cảnh báo công dân nước này không nên đi du lịch hoặc học tập ở Úc và ra lệnh cho các thương nhân ngừng mua ít nhất 7 mặt hàng bao gồm than, đồng và rượu.

Sắp tới, 2 mặt hàng chủ lực là quặng sắt và khí đốt tự nhiên hóa lỏng, chiếm hơn 50% kim ngạch xuất khẩu của Úc sang Trung Quốc, cũng có thể bị ảnh hưởng.

Các biện pháp trả đũa buộc Úc thúc đẩy mối quan hệ thương mại vốn kém phát triển với các thị trường lớn ở châu Á như Ấn Độ và Indonesia; đồng thời đẩy nhanh các thỏa thuận thương mại tự do mới với EU và Anh, tận dụng các thỏa thuận trong thập niên trước với Nhật Bản và Hàn Quốc.

Theo một cuộc khảo sát của Viện Lowy (trụ sở tại Sydney), 41% người Úc coi Trung Quốc là mối đe dọa an ninh hơn là đối tác kinh tế. Vì vậy, nhận thức được  sự yếu thế trước đường biên giới khổng lồ, quy mô dân số nhỏ trên lục địa và cách xa các đồng minh lớn, Úc đang gia tăng chi tiêu quốc phòng, tìm cách củng cố mối quan hệ an ninh với những nền dân chủ khác để đối trọng Trung Quốc.

Các đòn trả đũa kinh tế của Bắc Kinh diễn ra trên phạm vi rộng. Trong ảnh: Trung Quốc đã cấm nhập khẩu mặt hàng than của Australia

Trong nỗ lực tạo lập một lập trường thống nhất chống lại chủ nghĩa bành trướng của Bắc Kinh, Canberra đang tìm cách tăng cường vai trò của mình trong các liên minh như mạng lưới chia sẻ thông tin tình báo Quad và Five Eyes do Mỹ hậu thuẫn.

Rộng hơn, cuộc chiến thương mại một phía cho thấy xu hướng sử dụng kinh tế như vũ khí ngoại giao chính sách “chiến binh sói” của Trung Quốc – vốn cũng gây căng thẳng quan hệ với các khác nước bao gồm Canada và Vương quốc Anh.

Cuộc chiến ngoại giao và chủ quyền

Vào ngày 5/11, Cảnh sát Liên bang Úc đã buộc tội 1 người đàn ông tại Melbourne dựa trên điều khoản của Luật can thiệp nước ngoài thông qua vào năm 2018. Người đàn ông này, sau đó được báo chí xác định là lãnh đạo cộng đồng người Úc gốc Hoa. Vụ bắt giữ diễn ra sau cuộc điều tra kéo dài 1 năm của Lực lượng đặc nhiệm Chống can thiệp nước ngoài (CFI) do Tổ chức Tình báo An ninh Úc (ASIO) đứng đầu, cơ quan tình báo nội địa của nước này và AFP.

Úc đã thông qua 3 dự luật mới vào năm 2018, tất cả đều hướng đến việc hạn chế sự can thiệp ngày càng tăng của nước ngoài vào các vấn đề nội bộ của Úc, bao gồm: Đạo luật sửa đổi pháp luật về an ninh quốc gia, Đạo luật về minh bạch ảnh hưởng nước ngoài (FITS) và Đạo luật sửa đổi pháp luật bầu cử (Cải cách tài trợ và tiết lộ thông tin bầu cử).

Mặt khác, chính phủ Úc đã thu hồi thị thực của 2 người Trung Quốc vào tháng Chín như một phần của cuộc điều tra chống can thiệp từ nước ngoài trên phạm vi rộng hơn. Tường thuật từ Đài Phát thanh Truyền hình Úc (ABC) về cuộc điều tra này lưu ý rằng 2 cá nhân trên là “nhà báo và học giả Trung Quốc cấp cao”. Các dự luật mới đang được thảo luận cũng sẽ cho phép chính phủ liên bang Úc xem xét các mối quan hệ thương mại và quan hệ đối tác giữa Trung Quốc với các trường đại học và các tổ chức chính phủ của Úc.

Phó ủy viên Ian McCartney của Lực lượng CFI cho biết: “Sự can thiệp của nước ngoài đi ngược lại với lợi ích quốc gia của Úc, ảnh hưởng trọng tâm của nền dân chủ”.

Dựa trên xu hướng của Trung Quốc về liên kết vấn đề và cưỡng ép kinh tế, Canberra có thể dự đoán một hậu quả đáng buồn từ cuộc đối đầu. Dù vậy, dường như chính phủ của Thủ tướng Scott Morrison đã quá bất bình trước những hoạt động gây ảnh hưởng của Bắc Kinh ở Úc và quyết tâm bảo vệ tính độc lập, chủ quyền quốc gia đến cùng.

Tấn Vĩ (theo Bloomberg, The Diplomat)