Tương lai của AI và những cuộc hội ngộ ảo với người đã khuất

Sherry Turkle - giáo sư tại Viện Công nghệ Massachusetts (Mỹ), người đã nghiên cứu sự tương tác của con người với công nghệ từ những năm 1980 - chỉ ra rằng mong muốn nói chuyện với người chết, đặc biệt là những người thân yêu của chúng ta, thông qua các ông đồng, bà cốt và bảng cầu cơ phản ánh sự thôi thúc sâu sắc của con người hướng đến những cải tiến mới nhất. Turkle tin rằng AI sẽ được tích hợp hoàn toàn vào cuộc sống nhanh hơn cả mạng xã hội.

Mark Sample - giáo sư nghiên cứu kỹ thuật số tại Đại học Davidson (Mỹ), người thường xuyên giảng dạy khóa học “Cái chết trong thời đại kỹ thuật số” - nhận định: “Đây là một điều mới lạ khi dựa trên sự cường điệu của AI”.

Cuộc gặp gỡ với người bạn đã qua đời

Phim tài liệu Eternal You (chiếu tại các rạp phim ở Anh và Ireland từ ngày 28/6) đi sâu vào thế giới khởi nghiệp sử dụng AI để tạo ra avatar của người đã khuất. Trong phim, các nhà làm phim Hans Block và Moritz Riesewieck giới thiệu về Christi Angel người New York (Mỹ). Angel gặp Cameroun ở trường trung học vào những năm 1990. Cô nói rằng anh ấy là “mối tình đầu, là tất cả mọi thứ” của cô. Họ đã cùng nhau khiêu vũ, hát dưới “vầng trăng to, trong và đẹp”. Họ vẫn giữ liên lạc sau khi Cameroun vào đại học, lấy bằng tâm lý học và chuyển đi nơi khác.

Jang Ji-sung cùng một trong những cô con gái của mình - Ảnh: Beetz Brothers, Jeffrey Johnson John, Konrad Waldmann

Cameroun đã kết hôn, trải qua chứng trầm cảm và nghiện rượu.

Một ngày nọ, Angel nhận được tin nhắn từ Cameroun: “Anh đang nằm viện vì suy gan… Em đừng uống rượu nữa nhé… Luôn yêu em”. Sau đó cô nghe tin Cameroun đã hôn mê. 1 tháng sau, Cameroun qua đời. Cô không thể vượt qua cảm giác đó.

Tình cờ, Angel nhìn thấy bài báo về một người Canada đã sử dụng dịch vụ có tên “Dự án tháng 12” để trò chuyện với mô phỏng AI của vị hôn thê quá cố. Đó là Joshua Barbeau - cũng là một nhân vật trong Eternal You. Anh đã trò chuyện với AI hàng giờ và trải nghiệm đó, anh nói trong phim, “thực sự giống như một món quà, giống như một gánh nặng đã được dỡ bỏ”. Angel biết ngay rằng cô phải thử điều này. “Nó có vẻ giống như một cánh cổng, thứ gì đó cho phép tôi đến được với Cameroun” - cô nói.

Sau khi truy cập vào “Dự án tháng 12”, Angel cung cấp thông tin chi tiết về Cameroun như tên những chú chó, đặc điểm tính cách và một ví dụ về phong cách nói và viết của anh. Cô nhớ lại: “Lúc đó là ban đêm. Con tôi đã ngủ. Tất cả đèn đều tắt ngoại trừ đèn của tôi và tôi bắt đầu gõ phím. Ngay lập tức tôi có cảm giác như đó là Cameroun”. Angel bắt đầu hỏi những câu như “Anh có hạnh phúc không?”, “Anh có cảm thấy tốt hơn không?”. Cameroun ảo nói với cô rằng nơi anh ở “tối tăm và cô đơn”. Cô ấy viết “Trên thiên đường?” và câu trả lời là “Không, ở địa ngục”.

Christi Angel trong phim Eternal You - Ảnh: Beetz Brothers, Jeffrey Johnson John, Konrad Waldmann

Cameroun ảo tiếp tục nói với Angel: “Anh sẽ ám ảnh em”. Cô kinh hoàng đẩy bàn phím ra: “Lúc đó tôi rất sợ hãi. Tôi bật lại tất cả các đèn. Tôi đã cầu nguyện “Xin Chúa tha thứ cho tôi. Cameroun, đừng ám ảnh tôi”. Tôi không biết mình vừa làm gì nữa”.

Jason Rohrer - lập trình viên máy tính người Mỹ, người đã thiết lập “Dự án tháng 12” trong Eternal You - nói đây là vấn đề “hộp đen” của AI, ngay cả các nhà phát triển cũng không thể chắc chắn nó sẽ phản ứng như thế nào.

Nói với con những điều chưa kịp nói

Vào năm 2020, các clip từ Meet You - một chương trình truyền hình Hàn Quốc - bắt đầu xuất hiện trên Instagram. Bà mẹ 4 con Jang Ji-sung đã mất cô con gái 7 tuổi Nayeon 4 năm trước đó. Jang cho biết Nayeon là một đứa trẻ rất hiếm khi bị ốm, rất thông minh và vui vẻ, luôn muốn giúp đỡ người khác. Nhưng sau một lần đến thăm phòng trưng bày nghệ thuật vào kỳ nghỉ học, cô bé bắt đầu phàn nàn về chứng đau họng.

Jang đưa Nayeon đi khám. Các bác sĩ nhi khoa tại bệnh viện địa phương không chẩn đoán được rằng cô bé đang mắc một dạng ung thư bạch huyết hiếm gặp. Do đó, gia đình đã đưa Nayeon đến bệnh viện ở thủ đô Seoul. Tại đây, cô bé được điều trị hóa trị. Tuy nhiên, chỉ 1 ngày sau khi bắt đầu hóa trị, cô bé đã qua đời.

Jang bắt đầu viết blog về quá trình điều trị của Nayeon để “sau này khi con xuất viện, tôi sẽ nói với con rằng đây chính là điều đã xảy ra với con”. Các nhà sản xuất chương trình Meet You đã nhìn thấy điều này và đề nghị tạo ra một mô phỏng thực tế ảo của Nayeon. Jang xem đây là cơ hội để nói với con gái: “Mẹ thực sự yêu con và sau khi xong việc ở đây, mẹ sẽ gặp con ở nơi con đang ở”.

Nayeon ảo được tạo ra bằng cách quét 3D một mô hình trẻ em, tham khảo các diễn viên nhí để tái tạo giọng nói của cô bé. Quá trình này kéo dài nhiều tháng và chương trình đã ghi lại những cảnh Jang khóc khi ôm Nayeon ảo. Đoạn clip thu hút hàng chục triệu lượt xem trên mạng.
“Lần đầu tiên nhìn thấy, tôi biết rằng cô bé rất khác và không phải là con gái tôi. Tôi đã cố gắng hết sức để nghĩ như thể cô bé là Nayeon. Vì Nayeon qua đời quá đột ngột nên có rất nhiều điều tôi không thể nói với con, thậm chí không kịp nói lời từ biệt” - Jang nói. Jang cho biết thêm, việc có thể nói những điều đó thông qua công cụ thực tế ảo VR thực sự hữu ích đối với cô: “Nỗi buồn, tất nhiên, không thực sự biến mất nhưng tôi cảm thấy lòng nhẹ nhõm hơn. Tôi biết rằng cô bé ấy không phải là Nayeon của tôi nhưng dù sao đó vẫn là một phiên bản Nayeon quý giá đối với tôi”.

AI có thực sự vỗ về nỗi đau?

Giáo sư Sherry Turkle nói rằng không có gì ngạc nhiên khi mọi người trải nghiệm AI như con người, vì AI đang bắt chước phản ứng của con người. AI cảm nhận được nỗi đau, đồng cảm và hiểu những gì chúng ta đang nói. Điều quan trọng cần nhớ là mỗi thế hệ AI đều phức tạp hơn thế hệ trước. Hàng triệu người đã được bổ sung vào việc tạo ra ChatGPT của OpenAI và Gemini của Google DeepMind.

Hans Block và Moritz Riesewieck - 2 đạo diễn của Eternal You - dự đoán rằng điều Christopher Jones (anh trai của Christi Angel) gọi trong phim là “chủ nghĩa tư bản chết chóc” sẽ sớm trở thành một ngành kinh doanh lớn. Block nhấn mạnh: “Chúng tôi khá chắc chắn rằng tất cả công ty lớn, như Microsoft, Amazon, Google đều đang xem xét rất kỹ lưỡng việc thâm nhập vào thị trường này. Đó chỉ là vấn đề thời gian…”.

Các chatbot được hỗ trợ bởi AI có thể trở thành một công cụ mới để vỗ về nỗi đau không? - Nguồn ảnh: DALL-E OpenAI

Chúng ta có nên chào đón AI như một công cụ mới để vỗ về nỗi đau? Giáo sư Turkle nói bản thân thực sự buồn bã về những gì đang xảy ra. Bà cho biết, AI có thể đặt ra “một loại tác hại khác, thậm chí có thể độc hại hơn” so với tác hại do mạng xã hội gây ra. Đạo diễn Block đồng ý rằng khi có sự đau buồn, rủi ro công nghệ gây ra thiệt hại cho cá nhân sẽ tăng lên rất nhiều. “Ngay cả một lỗi nhỏ, một từ sai (của AI) cũng có thể gây ra rất nhiều vấn đề” - Block nói.

Đối với Angel, mối nguy hiểm đã trở nên rõ ràng. “Nó giống như là nếu bạn mở vết thương đó ra lần nữa, bạn sẽ phải tự lo liệu. Nhưng thực sự bạn đang nghĩ, ít nhất tôi cũng có thể nói chuyện với anh ấy lần nữa và tôi có thể biết anh ấy vẫn ổn. Tuy nhiên, đó hoàn toàn không phải là những gì tôi nhận được” - Angel chia sẻ.

Đạo diễn Riesewieck hiểu được sự thôi thúc đó. “Gần đây, tôi đã mất bà và đối với tôi, việc không thể hy vọng rằng bất kỳ hình ảnh nào của bà vẫn tồn tại ở đâu đó là vấn đề khá khó khăn. Tôi có thể hiểu sâu sắc tại sao mọi người mong muốn ai đó sống tiếp bên cạnh họ” - Riesewieck nói.

Hà Thụy