Tuổi thơ đáng giá bao nhiêu?

Vlog gia đình - những video ghi lại cuộc sống thường ngày của các gia đình và trẻ nhỏ, hầu hết được đăng lên YouTube - bùng nổ vào những năm 2010. Vài năm gần đây, người xem ngày càng đặt vấn đề với việc ghi lại những chi tiết riêng tư về cuộc sống của trẻ em để giải trí cho hàng triệu người. Trong thế giới của các vlogger, phần lớn trẻ em không được hưởng một xu mà chúng giúp cha mẹ kiếm được.

Thế giới của những người sáng tạo nội dung gia đình

Vanessa* - con của một blogger làm mẹ nổi tiếng vào những năm 2010 - đã làm việc suốt thời thơ ấu và tuổi thiếu niên. Cô quay video, biên tập các bài đăng trên mạng xã hội và tham gia các hợp đồng thương hiệu với những công ty như Disney. Ngoài ra, cô còn viết và đóng chính cho blog đã trở thành nguồn sống của mẹ cô và sau đó, là nguồn sống của cả gia đình cô. Khi Vanessa bước sang tuổi 18, hóa ra không một USD nào từ những nỗ lực này dành cho cô.

Trong những năm gần đây, người xem ngày càng đặt vấn đề với việc ghi lại những chi tiết riêng tư về cuộc sống của trẻ em để giải trí cho hàng triệu người - Ảnh: Bryce Durbin (TechCrunch)

Trong thế giới đầy rẫy những tranh cãi của những người sáng tạo nội dung gia đình, điều xảy ra với Vanessa không phải là hiếm. Cô đã dành phần lớn những năm tháng thiếu niên để làm việc và xuất hiện trên các tài khoản mạng xã hội và blog của mẹ cô. Dù vậy, cô chưa bao giờ nhận được một xu cho công sức lao động của mình. “Mẹ tôi liên tục nhắc nhở tôi rằng số tiền bà kiếm được từ blog hoặc các khoản tài trợ dù sao cũng sẽ đến với chúng tôi thông qua các nhu cầu cơ bản và thế là đủ” - Vanessa nói.

Ở tuổi 20, Vanessa nói rằng nguồn thu nhập từ blog của gia đình đã gây áp lực rất lớn cho cô. “Tôi lúc nào cũng phải trông thật hoàn hảo, xinh đẹp và không được có bất kỳ sai sót nào trước ống kính. Nếu tôi không cố gắng để duy trì hình ảnh đó, như nụ cười không rạng rỡ hoặc không nói một câu nào đủ nhiệt tình… thì điều đó thường biến thành việc buộc tội tôi không quan tâm đến gia đình. Mẹ tôi thường nói với tôi rằng “Con có muốn chúng ta chết đói không? Con có muốn chúng ta không thể thanh toán khoản thế chấp vào tháng tới không?” - Vanessa bộc bạch.

Khi Vanessa đến tuổi dậy thì, mẹ cô đã nhờ cô đăng bài quảng cáo băng vệ sinh. “Thật là xấu hổ. Tôi chỉ muốn chui vào một cái hố và không bao giờ thoát ra” - cô bày tỏ. Vanessa cho biết việc trở thành thành viên của một gia đình có ảnh hưởng đã thay đổi mọi thứ trong cuộc đời cô.

“Đôi khi tôi không biết đâu là sự khác biệt giữa cái thực và cái được chọn lọc cho mạng xã hội. Việc trở thành một đứa trẻ có ảnh hưởng đã biến mối quan hệ giữa mẹ con tôi thành mối quan hệ chủ - nhân viên hơn là mẹ con” - cô nói.

Vợ chồng Jessica và Garrett Gee cùng 3 con: Dorothy, Manilla và Calihan được biết đến với biệt danh “The Bucket List Family”. Garrett Gee - 35 tuổi, người đứng sau “The Bucket List Family” với khoảng 7 triệu người theo dõi và đăng ký - nói rằng 3 đứa con của anh đều có tài khoản ngân hàng riêng. Garrett Gee hy vọng số tiền và nền tảng mà anh cung cấp sẽ chuẩn bị tốt cho sự nghiệp và tương lai của các con.

Garrett Gee cho biết: “Con chúng tôi không chỉ có tài khoản ngân hàng mà còn làm việc chăm chỉ để sẵn sàng kiếm tiền khi đủ 18 tuổi. Mỗi đứa trẻ Gee đều có tài khoản Instagram riêng, được xác minh và có trung bình 260.000 người theo dõi. Mặc dù các tài khoản hiện do cha mẹ quản lý nhưng kế hoạch là một ngày nào đó, bọn trẻ sẽ được trao quyền kiểm soát các tài khoản này”.

Trong thế giới của các vlogger, phần lớn trẻ em không được trả công xứng đáng - Ảnh: Khadija Horton (Getty Images)

Adrea Garza (@garzacrew, 39 tuổi) cũng trả tiền cho 2 cô con gái sinh đôi 7 tuổi Koti và Haven theo Luật Coogan - một đạo luật của California cho phép các diễn viên nhí được giữ 15% thu nhập và gửi trong một quỹ tín thác cho đến khi đủ 18 tuổi. Garza nói: “Koti và Haven không coi sáng tạo nội dung là một công việc nhưng rõ ràng các con tôi đang kiếm tiền từ công việc đó. Số tiền này sẽ giúp lo liệu cho tương lai bọn trẻ. Nếu chúng học đại học và trở thành phi hành gia, số tiền trên sẽ chi trả cho việc học đến khi tới NASA...”.

Grant Khanbalinov (33 tuổi) từng dễ dàng kiếm được 6 con số khi là một vlogger gia đình, bổ sung thu nhập cho vợ chồng anh từ công việc toàn thời gian. Khanbalinov ước tính rằng gia đình anh sẽ đảm nhận khoảng 2 đến 3 hợp đồng thương hiệu mỗi tháng, mỗi hợp đồng trả 6.000 USD, có thể giúp gia đình anh kiếm được hơn 100.000 USD mỗi năm cho các bài đăng được tài trợ.

Nhưng khi Khanbalinov quyết định không cho các con mình xuất hiện nữa, điều đó đã thay đổi hoàn toàn. “Chúng tôi đã liên hệ với các thương hiệu và 99% trong số đó từ chối vì họ yêu cầu trẻ em giới thiệu sản phẩm. Tôi đã phản ứng, kiểu như các bạn là một công ty sản xuất khăn giấy, tại sao lại cần một đứa trẻ bán sản phẩm của mình?” - Khanbalinov chia sẻ.

Những tiến bộ đạt được

Tháng 8/2023, Illinois trở thành tiểu bang đầu tiên ở Mỹ thông qua luật, trong đó quy định trẻ em dưới 16 tuổi được hưởng phần trăm thu nhập từ nội dung vlog chúng xuất hiện. Số tiền đó phải được gửi trong một quỹ tín thác đứa trẻ có thể truy cập khi đủ 18 tuổi và những người có ảnh hưởng là trẻ em trước đây có thể kiện cha mẹ chúng nếu những yêu cầu đó không được đáp ứng.

Hiện tại, đại đa số trẻ em tạo ra lợi nhuận cho cha mẹ là người có ảnh hưởng đều không được bảo vệ về mặt pháp lý - Ảnh: Justine Goode News/Getty Images)

Bởi Illinois là tiểu bang duy nhất quản lý thu nhập của người có ảnh hưởng theo cách này, việc một đứa trẻ có được chia sẻ những khoản lợi nhuận hay không và bằng cách nào thường hoàn toàn phụ thuộc vào ý muốn bất chợt của cha mẹ.

Ngoài Illinois, 3 tiểu bang khác - New York, Washington State và New Jersey - đã đề xuất các dự luật để bảo vệ những đứa trẻ có ảnh hưởng. Trong 2 tháng đầu năm 2024, 7 bang gồm Maryland, Georgia, Ohio, Missouri, California, Arizona và Minnesota đã đưa ra luật tương tự. Một số dự luật còn tiến thêm một bước nữa để bảo vệ quyền riêng tư của những đứa trẻ được đề cập trong nội dung này.

Ở một số bang, luật được đề xuất sẽ bao gồm 1 điều khoản vay mượn từ học thuyết pháp lý châu Âu được gọi là “quyền được lãng quên” cho phép chủ thể của thông tin được quyền xóa bỏ hoặc yêu cầu xóa vĩnh viễn toàn bộ thông tin liên quan đến mình khi họ rời bỏ một nền tảng hay một ứng dụng hoặc bất kỳ thời điểm nào họ cho rằng các thông tin cá nhân đang bị xâm hại. Tuy nhiên, đến hiện tại, đại đa số trẻ em tạo ra lợi nhuận cho cha mẹ là người có ảnh hưởng đều không được bảo vệ về mặt pháp lý.

Phần lớn sự tiến bộ đạt được ở trên là nhờ các nhà hoạt động như Cam Barrett (@softscorpio) - một nhà sáng tạo 25 tuổi, người đã sử dụng TikTok để nói về trải nghiệm của mình trong thời thơ ấu và thanh thiếu niên khi bị chia sẻ quá mức. Barrett không còn sử dụng tên khai sinh vì lịch sử trực tuyến gắn liền với nó. “Tôi yêu tên khai sinh của mình. Tôi chỉ không thích dấu chân kỹ thuật số gắn liền với nó” - cô nói. Barrett là người đề xuất dự luật bảo vệ những đứa trẻ có ảnh hưởng trước cơ quan lập pháp bang Washington và bang Maryland.

Lindsey Cooley - nhà tâm lý học trẻ em lâm sàng - cho biết cô đặc biệt quan tâm đến những đứa trẻ có cha mẹ là người sáng tạo nội dung toàn thời gian, ví chúng như những ngôi sao nhí. Cooley đã sử dụng tài khoản TikTok (drcoolbeanz_psyd) để phản đối việc chia sẻ những khoảnh khắc dễ bị tổn thương của trẻ em trên mạng xã hội. Nếu các vlogger gia đình phụ thuộc vào nội dung của họ để ổn định thu nhập thì những đứa trẻ không muốn tham gia có thể không có sự lựa chọn nào khác.

Hà Thụy

* Tên nhân vật đã được thay đổi