Túi ni-lông khó phân hủy vẫn tràn ngập chợ

Bán 10 món hàng, dùng 10 túi ni-lông 

Khi bán hàng cho khách, chị Lan - tiểu thương chợ Bình Thới, Q.11, TPHCM - bỏ hành, tỏi chung một túi ni-lông và khoai lang, khoai môn chung một túi nhưng khách không chịu, đòi đựng riêng. Trên tay vị khách này lúc đó đang xách lỉnh kỉnh 5 - 6 túi ni-lông đựng hàng.

Chị Lan cho biết, rất nhiều khách yêu cầu đựng mỗi loại hàng trong một túi riêng nên mỗi ngày, chị phải dùng gần 1kg túi ni-lông. Chị chọn mua loại túi có giá 40.000 đồng/kg. Chị còn mua thêm loại túi ni-lông xốp có giá 30.000 đồng/kg để đựng hàng nhẹ cân bởi loại túi này dễ đứt, rách. 

Chị Lan không chọn mua loại túi ni-lông tự hủy là do nó có giá 60.000 - 70.000 đồng/kg, cao gấp đôi loại mà chị mua, số lượng túi lại ít hơn (60 cái thay vì 100 cái). Do tiền lời trên mỗi món hàng thấp nên chị phải mua loại túi có giá rẻ để đựng hàng cho khách. 

Theo ghi nhận của chúng tôi, hầu hết tiểu thương các chợ truyền thống ở TPHCM dùng túi ni-lông khó phân hủy để đựng hàng cho khách. Họ dùng loại túi ni-lông có độ dai, dày khác nhau tùy loại hàng. Chẳng hạn, để đựng vải, giày dép, mỹ phẩm, tiểu thương dùng loại túi ni-lông bóng, đủ màu sắc, có giá từ 60.000 - 80.000 đồng/kg. 

Một người dân đi chợ truyền thống ở TP.Thủ Đức sử dụng hàng chục túi ni-lông loại khó phân hủy để đựng hàng (ảnh chụp đầu tháng 6/2022) - Ảnh: Minh An

Ở các chợ “cóc” lề đường, người bán còn đựng thực phẩm trong loại túi ni-lông tái chế có màu nhờ nhợ hoặc màu đen, có mùi hôi ngai ngái. Loại túi này có giá rẻ, thường được dùng để đựng rác. 

Ông Đỗ Quốc Tiến - Phó trưởng ban quản lý chợ Bình Thới - cho biết, ban quản lý chợ thường xuyên tuyên truyền, vận động tiểu thương dùng túi ni-lông tự hủy, túi giấy để đựng hàng cho khách nhưng không nhiều tiểu thương hưởng ứng do giá mua cao. Sức mua hàng hóa lại đang yếu, tiểu thương kinh doanh khó khăn nên họ dùng loại túi ni-lông có giá rẻ và khách hàng cũng không đòi hỏi phải đựng hàng trong loại túi nào. Bây giờ, rất ít người dùng túi bền hoặc xách giỏ đi chợ như ngày xưa; phần lớn đựng đồ trong túi ni-lông do tiểu thương cung cấp. 

“Cuộc chiến” không cân sức giữa hai loại túi ni-lông 

Bà Phan Thị Thúy Phượng - Giám đốc Công ty TNHH Sản xuất, Thương mại, Xuất nhập khẩu bao bì thân thiện môi trường Phương Lan - cho biết, bà đã phối hợp cùng Hội Phụ nữ các quận, huyện tuyên truyền, vận động tiểu thương dùng túi ni-lông tự hủy, túi làm từ nguyên liệu thân thiện môi trường để giảm thiểu rác thải nhựa. Công ty cũng cung cấp túi ni-lông tự hủy cho tiểu thương.

Theo bà, năm 2012, Bộ Tài chính ban hành quy định về thuế bảo vệ môi trường. Các nhà sản xuất túi ni-lông thông thường phải nộp thuế 40.000 đồng/kg túi và từ năm 2020, tăng lên 50.000 đồng/kg. Nhưng trên thực tế, cơ quan chức năng không thu được thuế này nên giá túi ni-lông thông thường vẫn rất rẻ và được phần lớn tiểu thương chọn mua để đựng hàng cho khách. Tiểu thương nói, loại túi nào giá rẻ thì họ xài, chừng nào Nhà nước cấm thì họ mới tính. Do vậy, hơi khó để vận động tiểu thương chuyển sang dùng loại túi ni-lông tự hủy. 

Bà Thúy Phượng so sánh, nhiều loại túi ni-lông đang được tiểu thương dùng có giá chỉ hơn 20.000 đồng/kg, là loại túi tái chế có chất lượng thua xa túi ni-lông tự hủy. Giá túi ni-lông tự hủy dĩ nhiên cao hơn do công ty phải nhập hạt phụ liệu tự hủy về sản xuất túi, chi phí để được cấp giấy phép sản xuất bao bì thân thiện môi trường cao, chi phí xét nghiệm 500 triệu đến 1 tỷ đồng/mẫu. 

“Giá túi ni-lông tự hủy hiện nay chỉ cao hơn giá túi ni-lông thông thường khoảng 5%, giá sỉ khoảng 40.000 đồng/kg, giá lẻ khoảng 45.000 đồng/kg và số lượng túi mỗi kg cũng không chênh nhau nhiều. Quan trọng vẫn là ý thức của tiểu thương trong việc chung tay bảo vệ môi trường, chuyển dần sang túi tự hủy” - bà Thúy Phượng nói. 

Bà Thúy Phượng cho biết, nhiều người vẫn chưa có thói quen mang giỏ đi mua hàng và nếu có đem túi theo thì vẫn đựng hàng bằng túi ni-lông rồi cho vào túi lớn. Do vậy, loại túi này vẫn chưa bán được ra thị trường nhiều. Công ty bà chủ yếu cung ứng túi ni-lông tự hủy cho kênh siêu thị, cửa hàng, trung bình khoảng 200 tấn/tháng. 

Theo bà Thúy Phượng, nhiều nước trên thế giới cấm sử dụng túi ni-lông khó phân hủy và phạt nặng hành vi vi phạm, đồng thời trợ giá cho các công ty sản xuất bao bì thân thiện môi trường. Nhờ đó, giá túi tự hủy tương đương, thậm chí rẻ hơn túi ni-lông thông thường nên đã khuyến khích được việc dùng ni-lông tự hủy. Để việc sử dụng túi ni-lông tự hủy ngày càng phổ biến ở Việt Nam, Nhà nước phải kiên quyết thu thuế bảo vệ môi trường đối với túi ni-lông chậm phân hủy, đồng thời có chính sách để hạn chế việc sử dụng loại túi gây hại môi trường.  

Cần tạo thói quen, lối sống thân thiện môi trường

Chuyên gia Hoàng Trọng - giảng viên Trường đại học Kinh tế TPHCM, Cố vấn cấp cao Hội Doanh nghiệp Hàng Việt Nam chất lượng cao TPHCM - phân tích, TPHCM có khoảng 10 triệu dân nhưng mỗi ngày đã thải ra hơn 6.000 tấn rác sinh hoạt (chưa kể rác công nghiệp, rác từ các dịch vụ). Rác thải nhựa gây ô nhiễm môi trường, gây ra tình trạng ngập nước do rác lấp miệng cống thoát nước. 

Trong rác thải vứt bừa bãi ra môi trường ở TPHCM túi ni-lông khó phân hủy thường chiếm số lượng lớn - Ảnh: Phùng Huy

Theo ông, túi ni-lông tự hủy cũng là một loại rác thải nhựa, hiện được chôn lấp theo phương pháp cổ điển. Khi rác thải mục rã ra, những phân tử nhựa vẫn đi vào đất, có thể tuần hoàn gây hại cho con người. Đã có những nghiên cứu chỉ ra sự tồn tại của những phân tử nhựa trong não người. 

Để giảm thiểu rác thải nhựa, nhiều siêu thị, cửa hàng đã đưa vào sử dụng túi ni-lông tự hủy. Các thương hiệu cao cấp cũng dần chuyển sang dùng túi giấy, không dùng túi ni-lông. Các hệ thống siêu thị lớn như Big C, LOTTE Mart, Co.op Mart… còn bán loại túi dùng nhiều lần với giá ưu đãi cho khách hàng đến siêu thị nhiều lần để hạn chế dùng túi ni-lông, đồng thời cung cấp thùng giấy, băng keo miễn phí để khách đóng hàng vào thùng. Một số siêu thị còn bán các loại túi làm từ chất liệu thân thiện môi trường như lá sen, giấy với thiết kế đẹp mắt.

Bà Nguyễn Thị Bích Vân - Giám đốc truyền thông Tập đoàn Central Retail tại Việt Nam - cho biết, ngoài dùng túi ni-lông tự hủy, bán túi tái sử dụng nhiều lần, dùng thùng giấy carton đóng hàng để giảm thiểu rác thải nhựa, khu vực bán thức ăn ở các siêu thị cũng ngưng sử dụng chén, đĩa dùng một lần, chuyển sang dùng chén, đĩa bằng sành, sứ. Để ngày càng nhiều người có thói quen sử dụng túi dùng nhiều lần, cần có nhiều chương trình truyền thông rộng rãi. 

Chuyên gia Hoàng Trọng cho rằng, việc hạn chế sử dụng túi ni-lông là bước đệm để ngày càng nhiều người có ý thức chuyển sang sử dụng các loại túi làm từ chất liệu thân thiện môi trường. Tuy nhiên, giá bao bì giấy cao hơn giá túi ni-lông nên nhiều điểm bán chưa dùng và nhiều người vẫn chưa có thói quen dùng túi, giỏ có độ bền cao để đi chợ, siêu thị. 

Ông nói: “Việc hạn chế dùng túi ni-lông, ly, chén nhựa và chuyển sang dùng túi đựng thân thiện môi trường phải bắt đầu từ ý thức của mỗi người. Trong quá trình dạy học, tôi thường xuyên dạy các em ý thức bảo vệ môi trường từ những việc làm thường ngày như mang theo ly dùng nhiều lần. Nên tuyên truyền, phổ biến phong trào hạn chế rác thải nhựa từ trong trường học, gia đình để tạo ý thức, hành động, thói quen, lối sống thân thiện môi trường”. 

Nguyễn Cẩm