Tư duy tiểu lộ điều hành cao tốc

“Qua theo dõi hình ảnh, clip trên báo, trang mạng thì có đến 90% nguyên nhân do lỗi của người điều khiển phương tiện. Cơ quan chức năng tại Long An phải làm rõ việc tài xế xe container trước khi điều khiển phương tiện làm gì, ở đâu để sớm công bố nguyên nhân vụ việc; kiểm tra gấp doanh nghiệp vận tải để xem xét quá trình kinh doanh có chấp hành đúng pháp luật hay không… Đề nghị Tổng cục Đường bộ phải có giải pháp cấp bách cho phân luồng các khu vực đèn đỏ, nhất là trên tuyến quốc lộ 1 để bảo đảm an toàn giao thông” (phát biểu của Thứ trưởng Bộ Giao thông vận tải (GTVT) Lê Đình Thọ tại cuộc họp khẩn về vụ 4 người chết, 18 người bị thương cho xe container BKS 62C-04348 gây ra chiều 2/1 tại H.Bến Lức, tỉnh Long An).

Thứ trưởng Lê Đình Thọ (áo xanh) họp báo vào đêm 2/1 tại Long An về vụ xe container gây tai nạn làm 4 người chết, 18 người bị thương trong chiều cùng ngày

Ai đó nói rằng, vừa rồi xuống đường mừng đội tuyển vô địch AFF Cup mà có tới hàng chục người chết do tai nạn, với nước ngoài thì đó là thảm họa, còn ở ta men say chiến thắng ngất ngây, nên mấy chục mạng kia chỉ là… chuyện nhỏ! Mới chạm ngõ năm 2019 thì 110 người đã vĩnh viễn ra đi trong 4 ngày nghỉ tết dương lịch.

Chiều 2/1, thêm cú càn quét kinh hoàng này trên quốc lộ. Chết kiểu này không phải vì phất cờ reo vui, nên phải họp khẩn. Giải pháp đặt ra là “khẩn trương tìm hiểu, kiên quyết xử lý, tuyệt đối không để xảy ra, cấp bách và quyết liệt”. Toàn những động từ mạnh. Những con số chồng lên, không có dấu hiệu dừng lại; giải pháp đi kèm giấy má như núi, nhưng chết cứ chết, họp cứ họp.

Người viết nhớ lại một chuyện, lúc còn sống, tranh cãi tại nghị trường, đại biểu Quốc hội tỉnh Quảng Nam là ông Ngô Văn Minh chất vấn Bộ trưởng GTVT, là tại sao đường BOT qua Quảng Nam, đoạn Thăng Bình-Tam Kỳ không có làn đường cho người đi xe máy, đi bộ, mà gom hết…trứng vào một giỏ, không có điểm quay đầu nên tai nạn như cơm bữa… thì nhận được câu trả lời vòng vo kiểu “đuổi gà qua đám giỗ”. Còn đây, chuyện thường xuyên ở đường Ngô Quyền - TP. Đà Nẵng, vào cuối chiều hoặc sáng sớm, xe container chạy từ Tiên Sa lên, quốc lộ 1A xuống, là nỗi kinh khiếp của người đi đường, ngày nào cũng có tai nạn. Dân kêu quá, các vị mới họp để tính…

Không riêng gì chuyện giao thông, trong nhiều vấn đề khi đụng đến tính mạng người dân, đều lộ tư duy của các bộ ngành chịu trách nhiệm, là hạn chế trong tầm nhìn, thậm chí thờ ơ với mạng sống người dân. Người dân không cần biết các vị họp hành phát biểu ra sao, mà họ cần bảo tồn mạng sống.

Thử hỏi ở đâu như ở ta, xe lớn xe nhỏ xe ngắn xe dài, gom hết vào một làn? Nút giao thông dù có đèn đỏ, vẫn không thể chẻ ra để phân luồng. Đỏ thì “dồn toa”, xanh thì ào ào vượt lên, nên khi có sự cố, không chết chùm mới lạ. Đổ thừa dễ lắm: thiếu tiền! Đây là… thế mạnh của người Việt: tiền lớn hơn tư duy.

Câu hỏi dành cho các quan chức Bộ GTVT: tại sao đến khi dân chết như bị đánh bom, các ông mới yêu cầu rà lại các cơ sở dạy lái xe, lai lịch người lái, cơ sở kinh doanh vận tải, rồi xem xét lắp đặt đèn đỏ phân luồng trên quốc lộ? Hằng quý hằng năm, chắc chắn không thể không có các cuộc thanh tra, kiểm tra, vậy những con số thu thập được, nhất là những vụ tai nạn do xe khách, xe tải, xe container gây ra tại các điểm dừng, những làn đường đông đúc, không đủ để… khẩn à? Chưa hết, sau lần khẩn này, nếu giả sử có tai nạn tương tự như thế, thì làm sao, hay là khẩn nữa?

Ông nào phát biểu cũng rất hay, là quy hoạch phải đi trước một bước, nhưng trong điều kiện hiện tại, ta nên chấp nhận này nọ… Chính kiểu tư duy kéo co, tầm nhìn “tiểu lộ” dễ làm người khác vì cảm xúc mà thông cảm này, đã khiến mọi cao tốc đều dẫn đến đường cụt, lúc tanh banh rồi mới rúm ró loay hoay hoảng hốt rồi đổ thừa ý thức người dân. Nó bộc lộ kiểu làm ăn được chăng hay chớ, đau đâu chữa đó.

Ý thức người dân không phải tự nhiên mà có, nó phải được xây dựng trên nền tảng giáo dục và pháp luật minh bạch, chặt chẽ và thông thoáng. Ở đây chính là trách nhiệm của các nhà lãnh đạo và quản lý, từ hoạch định chính sách đến thực thi. Dân ngó vào đó, tự khắc sẽ biết mình buộc phải làm gì. Họ phạm lỗi điều khiển phương tiện, bởi điều kiện để phương tiện lưu hành quá bết bát. Hãy nhìn quy hoạch giao thông, các dự án BOT khắp cả nước sẽ có ngay câu trả lời.

Gần tết rồi, trong căn nhà của hơn 100 người vĩnh viễn ra đi mấy ngày qua vì tai nạn giao thông, tang thương trùm kín. Bao số phận, gia đình từ nay lâm vào cảnh bi ai, tan nát. Họp khẩn để làm gì, nó không khác những cuộc họp khẩn vì chết ven chân núi do sạt lở, chết do thủy điện xả lũ, ung thư do ô nhiễm nguồn nước, chết do lội qua sông bởi không có cầu, không biết bơi… Chừng nào các vị không cần phải họp khẩn nữa vì vắng bóng những “cỗ quan tài bay khủng bố” trên đường, không còn những cái chết tức tưởi được báo trước nhưng bất lực trong xử lý, lúc đó may ra mới lộ diện một tư duy điều hành đáng tin cậy.

Trung Việt