Trường tỉnh dựa “ông lớn” để tồn tại

Các trường đại học (ĐH) ở tỉnh chủ yếu được thành lập khi có “trào lưu” mở mới hoặc nâng cấp từ trường cao đẳng (CĐ) tỉnh nhà. Khi đó, tỉnh nào cũng muốn sở hữu ít nhất một trường ĐH. Nhưng qua một thời gian, nhiều trường hoạt động không hiệu quả, ngân sách tỉnh đổ vào chẳng thấm vào đâu, các trường lại bắt đầu tìm phương án sáp nhập… 

Ngân sách địa phương chịu không thấu

Trường ĐH An Giang là ví dụ điển hình của trào lưu nâng cấp. Trường được thành lập trên cơ sở Trường CĐ Sư phạm An Giang và là một trong những trường ĐH tỉnh được đầu tư, xây dựng cơ sở vật chất hoành tráng nhất nước. Ông Đỗ Văn Xê khi còn làm Phó hiệu trưởng Trường ĐH Cần Thơ đã từng chạnh lòng khi nói Trường ĐH An Giang được UBND tỉnh An Giang cấp mảnh đất 40 héc-ta, đầu tư cơ sở vật chất khang trang đến mức “Trường ĐH Cần Thơ phải mất 30 năm mới xây dựng được như vậy”.

Liên kết theo chương trình 2+2 là hướng lựa chọn của một số đại học tỉnh trong giai đoạn tuyển sinh khó khăn - Ảnh: Trương Mẫn

Không lâu sau khi nâng cấp, Trường ĐH An Giang gặp rất nhiều khó khăn. Mỗi năm, nguồn thu của trường chỉ đáp ứng 30% nhu cầu hoạt động, ngân sách tỉnh phải bù đắp phần còn lại (do trường thuộc tỉnh). Tình trạng này kéo dài nhiều năm, do ngân sách khó khăn nên An Giang từng đề nghị chuyển giao trường về Bộ Giáo dục và Đào tạo nhưng không được. Thậm chí có thông tin một công ty đề nghị mua lại hoặc nếu trường cổ phần hóa thì sẽ tham gia với tư cách là cổ đông lớn nhất nhưng không được chấp nhận.

Tương lai cho Trường ĐH An Giang sau đó được định đoạt khi ngày 13/8/2019, Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định số 1007/QĐ-TTg về chuyển Trường ĐH An Giang về ĐH Quốc gia TP.HCM - cột mốc đánh dấu một giai đoạn mới của trường. Thực tế, tuy Trường ĐH An Giang có nền tảng từ trường CĐ (40 năm) nhưng ở bậc ĐH là trường non trẻ (16 năm), vì vậy đội ngũ giảng viên của trường không bằng những trường thành viên của ĐH Quốc gia TP.HCM.

Chung cảnh ngộ như Trường ĐH An Giang, ngày 22/7 vừa qua, UBND tỉnh Thái Bình cũng có văn bản đề nghị Ban giám đốc ĐH Quốc gia Hà Nội nghiên cứu, xem xét chuyển Trường ĐH Thái Bình trở thành trường thành viên của ĐH Quốc gia Hà Nội. Trường ĐH Thái Bình tiền thân là Trường Tài chính được thành lập năm 1960. Năm 2000, trường được nâng cấp thành Trường CĐ Kinh tế - Kỹ thuật Thái Bình. Năm 2011, Thủ tướng Chính phủ quyết định thành lập Trường ĐH Thái Bình trên cơ sở nâng cấp Trường CĐ Kinh tế - Kỹ thuật Thái Bình. Năm 2014, Trường ĐH Thái Bình tiếp nhận cơ sở phía Bắc của Trường ĐH Công nghiệp TP.HCM.

Tuy nhiên, trong thời gian qua, Trường ĐH Thái Bình cũng gặp phải không ít khó khăn như chưa thu hút được đông đảo sinh viên, đặc biệt là sinh viên từ tỉnh ngoài. Đội ngũ giáo viên của trường mặc dù đã có sự chuyển biến về chất lượng nhưng vẫn chưa đáp ứng nhu cầu đào tạo. Thêm vào đó, những ngành nghề trường đang đào tạo chưa thỏa mãn được hết nhu cầu của tỉnh về nguồn nhân lực chất lượng cao…

Nhập vào đại học quốc gia không phải là giải pháp hay 

Ở hướng khác, một số trường ĐH ở tỉnh lại chọn cách tồn tại theo hướng liên kết với trường ĐH lớn. Mới đây, ngày 13/8, Trường ĐH Kiên Giang ký kết hợp tác với Trường ĐH Sư phạm Kỹ thuật TP.HCM để đào tạo chương trình 2+2 (hai giai đoạn). Theo đó, hai năm đầu, sinh viên học tại Trường ĐH Kiên Giang; hai năm sau sinh viên chuyển lên học tại Trường ĐH Sư phạm Kỹ thuật TP.HCM. Trước đó, Trường ĐH Kiên Giang còn liên kết với Trường ĐH Nha Trang để đào tạo những ngành mà Trường ĐH Nha Trang có thế mạnh như: quản lý thủy sản, khoa học hàng hải, công nghệ kỹ thuật tàu thủy… Ở những ngành này, sinh viên học hai năm đầu tại Trường ĐH Kiên Giang, hai năm sau học tại Trường ĐH Nha Trang.

Kiểu liên kết này mang đến lợi ích cho nhà trường và cả người học, từ đó giải quyết được nhiều vấn đề trong tuyển sinh ở đại học tỉnh. Thứ nhất, theo phó giáo sư - tiến sĩ Đỗ Văn Dũng, Hiệu trưởng Trường ĐH Sư phạm Kỹ thuật TP.HCM, việc hợp tác trong tuyển sinh, đào tạo này nhấn mạnh đến khía cạnh chia sẻ nguồn lực, từ nguồn lực giảng viên đến việc đầu tư trang thiết bị. Với sự hợp tác này, sinh viên của Trường ĐH Kiên Giang vẫn có thể được học với giảng viên của Trường ĐH Sư phạm Kỹ thuật TP.HCM theo phương thức học online và truyền thống, được sử dụng trang thiết bị mà Trường ĐH Sư phạm Kỹ thuật TP.HCM đã đầu tư…

Thứ hai, sinh viên của tỉnh Kiên Giang hoặc các tỉnh lân cận vẫn có cơ hội học tại TP.HCM, trải nghiệm môi trường kinh tế năng động, thậm chí có thể tìm việc làm tại TP.HCM khi đang học hoặc sau khi ra trường.
Phó giáo sư - tiến sĩ Trần Xuân Nhĩ, nguyên Thứ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo, Phó chủ tịch Hiệp hội các trường ĐH, CĐ Việt Nam, cho rằng: “Hiện nay, nhiều trường ĐH địa phương mong muốn được sáp nhập vào ĐH lớn để tận dụng uy tín trong tuyển sinh, đào tạo nhưng theo tôi đây không phải là một lời giải hay. Kể cả khi tuyển được người học, sáp nhập được trường lớn nhưng lại đào tạo không có chất lượng thì cũng không thể tồn tại được”.

Để giải quyết bài toán về khó khăn tuyển sinh, theo ông Nhĩ, tự thân các ĐH địa phương phải nâng cao chất lượng đầu vào, đào tạo thực sự nghiêm túc, bài bản để người học sau khi tốt nghiệp tìm được công việc phù hợp, thu nhập cao, từ đó sẽ tạo nên thương hiệu và học sinh sẽ tìm đến. 

Trương Mẫn - Đại Minh