Trưởng thành cùng sách rác?

Buổi tọa đàm về Những cuốn sách làm ô nhiễm môi trường giáo dục thanh thiếu niên - Thực trạng và giải pháp (vừa được Hội Xuất bản Việt Nam phối hợp với Sở Thông tin - truyền thông TP.HCM tổ chức) không chỉ mổ xẻ thẳng thắn vào những tiêu cực của ngành xuất bản thời gian qua, mà còn là một cuộc nhận diện ở mức báo động đỏ về thực trạng sách dành cho thiếu nhi.

Hàng loạt cuốn sách dành cho các em nhỏ biên soạn cẩu thả, không chỉ là vấn đề trách nhiệm mà đó là tội ác. Đầu độc trẻ bằng những cuốn sách độc hại, sai sót kiến thức nghiêm trọng, nội dung phản cảm. Sách không giáo dục được gì mà trái lại là con sâu đục khoét tâm hồn trẻ em nếu phải tiếp cận với những định hướng lệch lạc trong một thời gian dài.

Lần đầu tiên trong một cuộc tọa đàm quy mô về vấn đề nóng của ngành xuất bản có sự tham gia của các sinh viên - đại diện giới trẻ viết tham luận và trình bày. Nhóm sinh viên Khoa Xuất bản - Trường Đại học Văn hóa TP.HCM đã nhận diện được rất nhiều cuốn sách độc hại có ảnh hưởng trực tiếp lên ứng xử xã hội của các em nhỏ.

“Sách dạy làm người nhưng lại khuyến khích làm điều ác, truyện cổ tích nhưng lại vẽ hình kinh dị, phản cảm; trắc nghiệm IQ nhưng câu hỏi và đáp án đều nhảm nhí” - dẫn chứng cho nhận định này là hàng loạt các minh họa sinh động thông qua hình thức gameshow. “Newton nói gì khi phát hiện ra lực hút của Trái Đất? - Á! Đau chết đi được”, “Loại người nào không cần kiểm tra X-quang vẫn biết được bên trong? - Người lòng lang dạ thú”, “Mụn mọc ở đâu thì không sợ? - Mọc trên mặt người khác”, “Kể tình hình cơ bản của các tác gia vĩ đại nhất trong thế kỷ 18 - Họ đã mất cả rồi”…

Một số đầu sách liên kết sai quy định được Hội Xuất bản mang đến tọa đàm

Những cuốn sách sai phạm, cẩu thả bị báo chí, dư luận phát hiện và đã được thu hồi, xử phạt thời gian qua chỉ có thể đếm trên đầu ngón tay. Nhưng tiềm ẩn là một số lượng không kiểm soát nổi về nguồn sách nguy hại này. Những cuốn như 101 truyện mẹ kể con nghe, 99 truyện trước giờ đi ngủ, 55 truyện dạy làm người, Kho tàng truyện cổ tích kinh điển, Tiếng Anh nhập môn, Kiến thức dành cho thiếu nhi từ 6-12 tuổi, Bách khoa thư đầu đời cho trẻ, Tiếng Hoa dành cho trẻ em… đều có vấn đề.

Chưa kể truyện cổ tích cắt xén tùy tiện, truyện tranh gợi dục, sách nhảm, sách độc hại bày bán nhan nhản trên thị trường. Trẻ em đang sống trong môi trường văn hóa đọc lẫn lộn vàng thau như thế, nếu không có định hướng, phát hiện và can thiệp từ phụ huynh có lẽ các em sẽ trôi vô định trong mớ kiến thức hỗn độn, không biết đâu mà lần.

Ông Nguyễn Minh Nhựt - Giám đốc NXB Trẻ ưu tư: “Một thế hệ lớn lên từ truyện cô Tấm sẽ khác rất nhiều so với thế hệ trưởng thành cùng sách ngoại, sách nhảm. Vì sao chúng ta đầu tư lớn cho bất động sản mà không dám đầu tư cho tâm hồn trẻ thơ?”. Văn học là nhân học. Nhưng thị trường sách bây giờ không chỉ có “nhân học” mà còn ẩn chứa mầm mống hiểm họa từ sách rác. Đây mới là điều đáng quan ngại.

Theo thống kê của Cục trưởng Cục Xuất bản Chu Văn Hòa, trong số vụ việc sai phạm đã được xử lý gần đây, liên quan đến xuất bản phẩm phục vụ đối tượng thanh thiếu niên, nổi cộm lên là sách từ điển dành cho học sinh (17 ấn phẩm đã bị thu hồi hoặc yêu cầu chỉnh sửa). Đến mức có yêu cầu đặt ra: không cấp phép cho các NXB địa phương ấn hành từ điển nữa.

“Hầu hết sách làm ẩu đều là sách liên kết nhưng không thể nói rằng liên kết xuất bản là nguyên nhân gây nên sách xấu, mà chính là ở tự thân của một số NXB yếu kém” - ông Lê Hoàng, Phó chủ tịch Hội Xuất bản Việt Nam, chi nhánh phía Nam nói thẳng. Vấn đề chính là yếu tố con người và lợi nhuận, buông lỏng quản lý và mức phạt không đủ sức răn đe. Bi kịch nằm ở chỗ nguyên nhân, thực trạng có thể nhìn thấy, nhận diện rất rõ nhưng đi đến giải pháp vẫn còn rất chung chung, mơ hồ.

Nếu không có một giải pháp đủ mạnh để làm thay đổi cục diện thì tình trạng này sẽ lại vẫn đâu vào đó. Sách rác vẫn ung dung gieo rắc độc hại cho trẻ thơ trong suốt quá trình trưởng thành.

 TIỂU QUYÊN