Trường ĐH Bách Khoa xác minh vụ GS.Phan Thanh Sơn Nam bị tố gian lận

Trường ĐH Bách Khoa TPHCM hiện đang trong quá trình tìm hiểu, xác minh. Đại diện nhà trường cho biết, đang lên lịch để sớm họp hội đồng khoa học Khoa Kỹ thuật Hóa học có đại diện ban giám hiệu, phòng Khoa học công nghệ cùng tham gia.

Đây là một vấn đề khoa học, liên quan đến chuyên môn sâu về học thuật nên cần có hội đồng chuyên môn bao gồm nhiều chuyên gia để đánh giá mức độ, rồi sau đó mới đưa ra kết luận.

Sự việc xôn xao khi mới đây trang Bách khoa toàn thư mở Wikipedia có đăng tải bài viết có nội dung tố GS.TS Phan Thanh Sơn Nam.

Bài viết là phiên bản ghi ngày 27/2/2021 với nội dung: “Phan Thanh Sơn Nam là nhà Hóa học tiêu biểu của Việt Nam nổi tiếng với những gian lận kết quả nghiên cứu bằng cách tái sử dụng cùng một phổ cho nhiều bài báo khác nhau không liên quan, hiện là giảng viên ngành Hóa học Trường ĐH Bách Khoa (ĐH Quốc gia TPHCM).

Anh là nhà khoa học trẻ nhất được phong chức danh giáo sư tại Việt Nam vào năm 2014 do có nhiều công bố, trong đó có nhiều dấu hiệu ngụy tạo kết quả trắng trợn… Một trường hợp điển hình là Phan Thanh Sơn Nam đã công bố sử dụng ba loại xúc tác khác nhau có thành phần chung là đồng để tiến hành cùng một phản ứng. Kết quả là trong cả ba bài báo, tác giả cùng sử dụng một bộ phổ”.

GS. Phan Thanh Sơn Nam bên sinh viên - Ảnh Facebook nhân vật

Trang này dẫn ra những bài báo từ 2014-2020 do nhóm nghiên cứu của GS. Phan Thanh Sơn Nam sử dụng cùng một kết quả phổ cộng hưởng từ của cùng một lần đo cho nhiều kết quả khác nhau.

Trong tháng 2/2021, một tài khoản có tên Phanthanhsonbac đã 13 lượt sửa đổi trang Wikipedia về GS. Phan Thanh Sơn Nam, đưa nhiều thông tin cáo buộc giáo sư này "gian lận khoa học", "ngụy tạo kết quả"… và cho đến thời điểm hiện tại, trang Wikipedia còn tồn tại bài viết của phiên bản ghi ngày 27/2/2021 (gian lận khoa học).

Trên trang Facebook cá nhân, GS. Phan Thanh Sơn Nam cũng thừa nhận sai, xin lỗi cộng đồng và cho biết đã xin đính chính cho 4 bài báo.

GS. Nam chia sẻ: “Một số bạn bè trong giới khoa học báo cho mình biết là trong một số công bố SCIE của nhóm mình, xảy ra tình trạng trong phần phụ lục (SI) của bài này, có một số phổ NMR giống với NMR trong SI của bài khác của chính nhóm mình. Nhóm mình đã rà soát lại, đang đặt hoá chất để lặp lại thí nghiệm và phân tích NMR lại, và cũng đã email xin tạp chí cho đăng bản đính chính cho phần SI của 4 bài báo.

Chuyện bài báo này có hình ảnh hay dữ liệu giống bài báo khác trong chính nhóm của mình, kể cả trong phần SI, là sai. Xưa nay mình vẫn nhắc nhở học trò mình rằng chuyện này là sai. Nhóm mình đã sai thì phải tự sửa lại cho đúng.

Đúng là xưa nay mình chỉ chăm chút kỹ phần bài báo, mà không chăm chút kỹ cho phần SI… Các first author của 4 bài báo này đã rời nhóm, mình có liên lạc và chất vấn lý do. 2 bài báo có phổ NMR trong SI giống nhau được làm cùng một thời điểm. Có người thì vô ý nhầm lẫn. Có người thì vô tư nghĩ rằng sau khi tinh chế bằng sắc ký cột xong, kiểm tra bằng GC-MS, thấy giống nhau rồi, nhưng do tiếc tiền nên chỉ chạy NMR một lần, mà không ý thức được rằng làm như vậy là sai.

Với tư cách là trưởng nhóm nghiên cứu và là người có kiểm tra lần cuối bài báo, mình thành thật xin lỗi cộng đồng. Cá nhân mình thành thật xin lỗi vì không đủ kiến thức và kỹ năng cũng như đã không tổ chức nhóm nghiên cứu thật tốt để ngăn chặn những lỗi nói trên. Cá nhân mình cũng thành thật xin lỗi vì đã không hướng dẫn học trò kỹ hơn nữa. Bao nhiêu bằng cấp, bao nhiêu kinh nghiệm, thì mình cũng cần phải học thêm cách làm việc cho nghiêm túc hơn nữa.

Sau tai nạn này, nhóm mình phân công luôn một thầy có bằng tiến sĩ chịu trách nhiệm rà soát kiểm tra thật kỹ phần SI của bài báo khi công bố, ngoài những lần kiểm tra như xưa nay. Ngoài ra, các nhóm nhỏ trong nhóm mình sẽ kiểm tra chéo với nhau nữa. Mình mong rằng các bạn trẻ đang và sẽ tham gia vào nhóm nghiên cứu của mình phải đọc kỹ bài này và đừng bao giờ quên những gì mình đã nhắc nhở. Khoa học không có chỗ cho bất cứ chiêu trò gì. Nếu không tuyệt đối làm theo những yêu cầu của mình, có thể lúc nào đó bạn sẽ gây ra tai hoạ và làm liên luỵ những người khác.

Một lần nữa, thành thật xin lỗi mọi người. Lỗi của mình. Giờ thì nhóm mình phải lặp lại rất nhiều thí nghiệm vì những sai sót trước đây”.

Phúc Trần