Trung Quốc lo sốt vó vì “quả bom nhân khẩu học”

Khủng hoảng

Tỷ lệ sinh của Trung Quốc sụt giảm nghiêm trọng, còn tồi tệ hơn so với ước tính trước đó. Đây được xem là một thách thức sinh tử đối với các nhà hoạch định chính sách của nền kinh tế lớn thứ hai thế giới, cho đến nay vẫn chưa tìm ra cách giải quyết.

Dữ liệu sơ bộ cấp tỉnh về cuộc điều tra dân số hiện đang được tiến hành khắp Trung Quốc cho thấy, tăng trưởng dân số trong năm 2019 đã giảm xuống mức thấp nhất trong 60 năm qua, bất chấp động thái nởi lỏng của Bắc Kinh từ năm 2016, khi xóa bỏ chính sách “một con” khét tiếng.

Tỷ lệ sinh tại Trung Quốc giảm mạnh trong nhiều năm qua

Kết quả điều tra dân số toàn quốc ban đầu cho thấy, trong năm 2020, có 14,65 triệu trẻ được sinh ra, thấp hơn một phần ba so với mức trung bình hàng năm trong suốt những năm 1990 và 2000, khi chính sách kiểm soát dân số nghiêm ngặt vẫn được áp dụng. 

Theo các chuyên gia, sự sụt giảm tỷ lệ sinh mạnh mẽ bắt đầu từ năm 1990, mặc dù thực tế chính sách kiểm soát sinh "một con" có hiệu lực từ năm 1979.

Từ năm 1998, số ca sinh mới hàng năm bắt đầu giảm xuống dưới 20 triệu, trong khi tổng số ca sinh vào những năm 2000 giảm xuống còn 162 triệu, ít hơn 45,9 triệu so với những năm 1990. Trước đó, vào những năm 1960, số ca sinh là gần 240 triệu. 

Nếu các xu hướng hiện tại tiếp tục, dân số Trung Quốc sẽ đạt 1,44 tỷ người vào năm 2029, trước khi bước vào mức suy giảm nghiêm trọng, theo một nghiên cứu của Học viện Khoa học Xã hội Trung Quốc công bố.

Việc nới lỏng chính sách kiểm soát dân số muộn màng của Bắc Kinh từ năm 2016 cho phép tất cả các cặp vợ chồng có không quá hai con, đã tạo nên một đợt bùng nổ tỷ lệ sinh trong năm đó. Tuy nhiên, đó là một bước đột phá nhỏ và tồn tại trong thời gian ngắn, bởi sau khi tổng số ca sinh đạt 17,86 triệu vào năm 2016, con số này lại giảm xuống còn 15 triệu hai năm sau đó. 

Dựa vào các dữ liệu hiện tại, Trung Quốc có thêm tổng cộng 163 triệu trẻ sơ sinh mới từ năm 2010-2019, nhiều hơn 477.000 so với thập niên trước. Nhưng mức gia tăng nhỏ này có thể không đủ để bù đắp tương lai “hố sụt dân số” vào giữa những năm 2020. Theo đó, tỷ lệ dân số trẻ sẽ bị mất cân bằng đáng kể do tỷ lệ người già gia tăng nhanh chóng, gây ra căng thẳng chưa từng có đối với các mối quan hệ xã hội.

Giải pháp

Theo dữ liệu mới nhất từ Cục Thống kê Thượng Hải, hiện có hơn nửa triệu người già từ 65 tuổi trở lên so với nhóm người trẻ dưới 35 tuổi ở thành phố đông dân và sôi động nhất Trung Quốc. Năm 2019 chỉ có 92.000 ca sinh tại Thượng Hải, thành phố có quy mô 24 triệu dân. 

Chính quyền địa phương cảnh báo, một "cơn sóng thần nghỉ hưu" sắp tới có nguy cơ rút cạn quỹ hưu trí vốn đã gần cạn kiệt của thành phố trong vòng hai đến năm năm tới.

Dân số già đang tạo gánh nặng lên nền kinh tế Trung Quốc.

Cũng trong năm 2020, Thượng Hải đang phải vật lộn với tình trạng dân số già nhanh nhất trong số các thành phố lớn của Trung Quốc, đã hạ thấp ngưỡng hộ khẩu hay còn gọi là hukou, để thu hút sinh viên mới tốt nghiệp từ các cơ sở uy tín như Đại học Fudan và Jiaotong đến cư trú tại đây. 

Tương tự Thượng Hải, Quảng Châu, một thành phố lớn khác ở miền Nam Trung Quốc, cũng đã dỡ bỏ các rào cản kiểm soát dân số bằng cách loại bỏ chế độ hạn ngạch, chào đón những lao động nhập cư trẻ tuổi đến định cư tại các quận ngoại ô.  

Ding Changfa, giáo sư kinh tế tại Đại học Hạ Môn, nói với Asia Times rằng - cũng giống như Hà Lan, Nhật Bản và Singapore, những nước đang mở cửa cho những người nhập cư chất lượng, để đảm bảo lực lượng lao động dồi dào và có năng lực - các thành phố của Trung Quốc nhận thấy việc thu hút dòng chảy của những người trẻ từ nơi khác đến cư trú như một giải pháp cho các vấn đề dân số mới nổi của họ. 

Ngoài ra, khi diễn ra Đại hội đại biểu nhân dân toàn quốc vào tháng 3/2021 tại Bắc Kinh, các đại biểu dự kiến sẽ thảo luận các chính sách và kêu gọi chính phủ nới lỏng hơn nữa số con mà một cặp vợ chồng được phép có. 

Liu Xiaobo, một nhà bình luận tài chính ở Thâm Quyến và là cựu phóng viên kinh tế của Tân Hoa xã, nói với Asia Times, các nguồn tin của ông cho biết Trung Quốc sẽ sớm cho phép tất cả các cặp vợ chồng có không quá ba con vào cuối năm 2021 cùng chương trình giáo dục trung học phổ thông miễn phí. Bên cạnh đó, các nhà hoạch định chính sách hàng đầu còn dự định thảo luận về chiết khấu lãi suất thế chấp cho các cặp vợ chồng có nhiều hơn hai con nhằm thúc đẩy tỷ lệ sinh.

Chung Thu Hương (theo Asia Times)