Trí tuệ nhân tạo khuynh đảo: Cuộc sống vẫn cần sự sáng tạo của nghệ sĩ?

Đủ sức tạo ra cuộc đại đào thải toàn cầu?

Tháng 3/2021, nhóm nhạc ảo Eternity (Hàn Quốc) ra mắt khán giả, gồm 11 thành viên là sản phẩm của trí tuệ nhân tạo (AI). Khác với những nhóm nhạc khác, đơn vị chủ quản của Eternity là một công ty công nghệ, không hoạt động trong lĩnh vực giải trí. 

Về diện mạo, nhờ công nghệ Deep Real AI tích hợp hàng triệu chân dung phụ nữ khác nhau nên gương mặt của các thành viên khá giống người thật. Về giọng hát và tính cách của 11 người được lập trình riêng để có sự khác nhau. Dù khác công ty chủ quản, nhưng Eternity đang hoạt động giống mô hình của nhiều nhóm nhạc khác tại Hàn Quốc với việc ra mắt sản phẩm, giao lưu, tham gia hoạt động quảng bá, làm đại sứ thương hiệu… Eternity không phải là nhóm nhạc ảo đầu tiên tại Hàn ra mắt công chúng, vào tháng 11/2020, nhóm nhạc ảo Aespa với bốn thành viên cũng đã được giới thiệu với khán giả.

Ba trong số 11 thành viên của nhóm nhạc ảo Eternity (Hàn Quốc)

Không dừng lại ở hình thức ra mắt nhóm nhạc ảo, xu hướng “nhờ” AI sáng tác nhạc đã xuất hiện. Nhiều robot trên thế giới sau khi phân tích hàng triệu bài hát đã có thể sáng tác các ca khúc với giai điệu khá bắt tai, chất lượng âm nhạc tương đối. Công nghệ AI của Amper vào năm 2017 đã hoàn thiện một album mang tên I am AI với vài tiết lộ gây sốc. Trong đó, có bài hát, phần âm nhạc chỉ được thực hiện trong vòng vài giây. Sau đó, phần lời được viết riêng. Với xu hướng này, kho nhạc beat có thể dễ dàng được tạo ra bởi những nhạc sĩ, producer ảo.

Trí tuệ nhân tạo đang tạo ra những bước tiến lớn trong nghệ thuật, sản xuất khi tích hợp nhiều tính năng vốn có của con người từ quan sát, thu thập dữ liệu, ghi nhớ. Mới đây, nữ họa sĩ robot Sophia - sản phẩm của công nghệ, ra mắt năm 2016 đã có tác phẩm nghệ thuật đầu tiên mang ra đấu giá. Sophia vẽ tranh chân dung sau khi quan sát, phân tích hàng loạt bức tranh của các họa sĩ khác. Nữ họa sĩ đưa ra lời mời không kém phần thách thức với con người, cô hy vọng cả hai có thể kết hợp để làm ra những tác phẩm ấn tượng, thú vị. 

AI được chào đón, nhưng ở một số trường hợp, nghệ sĩ ảo bị chỉ trích dữ dội. Đáng kể nhất phải nhắc đến việc Đài Truyền hình SBS (Hàn Quốc) có kế hoạch sử dụng trí tuệ nhân tạo để đưa giọng hát của người đã khuất - ca sĩ Kim Kwang-seok - trở lại. Màn hồi sinh bị chỉ trích vì cho rằng thiếu nhân văn, giả tạo, và một bộ phận nhỏ trong cộng đồng kêu gọi hãy để quá khứ cũng như cố nghệ sĩ được ngủ yên.

Hiện chưa có số liệu thống kê số lượng những cá nhân hoạt động trong lĩnh vực nghệ thuật bị mất việc vì AI. Tuy nhiên, báo cáo mới nhất của Diễn đàn Kinh tế thế giới (WEF) cho biết, trong thời điểm dịch COVID-19, đã có hàng chục triệu người mất việc làm, và AI, robot sẽ khiến tình trạng này càng trầm trọng hơn. Ước tính tới 2025, sẽ có 85 triệu người mất việc vì có robot tự động thay thế vị trí. Theo Forbes, con số này sẽ liên tục tăng nhanh.

Người làm sáng tạo càng phải sáng tạo

Trước những thay đổi đáng gờm từ khi có sự xuất hiện của trí tuệ nhân tạo, tại Việt Nam, một số nghệ sĩ bắt đầu có sự quan tâm, cũng như hợp tác với AI. 

Năm 2020, diễn giả, tác giả Nguyễn Phi Vân ra mắt cuốn NYM - Tôi của tương lai nói về sự phát triển của công nghệ trong thời điểm hiện tại. Trong sách, có một phần nội dung hoàn toàn do NYM (một sản phẩm trí tuệ nhân tạo) thực hiện. Bên cạnh đó, một sản phẩm âm nhạc do NYM đảm nhận giai điệu cũng được ra mắt. Theo Nguyễn Phi Vân, hiện tại, NYM đang được hoàn thiện thêm một số tính năng khác để “giỏi hơn”.

“Chúng tôi vẫn đang tiếp tục “dạy” cho NYM nhiều kiến thức khác. Về âm nhạc, sau một ca khúc đã ra mắt, NYM sáng tác nhiều tác phẩm mới nhưng xét về giai điệu, tôi cho rằng chưa quá đặc biệt, chưa đủ phức tạp để giới thiệu tới công chúng. NYM cần được nâng cấp nhiều hơn”, diễn giả Nguyễn Phi Vân cho biết.

Khi được hỏi về sự mạnh lên của trí tuệ nhân tạo có thể lấn át sân chơi của nghệ sĩ thực thụ, nữ diễn giả khẳng định: “AI có khả năng tổng hợp dữ liệu, biết giai điệu, ca từ được người tiêu dùng thích và hòa trộn chúng với nhau để ra sản phẩm mới. Chúng không biết sáng tạo. Con người hơn AI ở chỗ có thể tạo ra điều hoàn toàn mới, mang tính nguyên bản (hay “original”). Nếu con người vận hành giống AI, chỉ biết trộn cái cũ thành mới, thì chắc chắn, chúng ta không “qua mặt” được AI. Cho nên, ai làm sáng tạo càng phải sáng tạo hơn”. 

Nhạc sĩ Nguyễn Văn Chung cho biết, trí tuệ nhân tạo sáng tác nhạc là xu hướng đã xuất hiện trong vài năm trở lại. Anh cho rằng, đối với những sản phẩm có giai điệu đơn giản, được làm ra để phục vụ khán giả không quá khó tính, AI hoàn toàn có thể đáp ứng. Tuy nhiên, với những sản phẩm thể hiện nghệ sĩ tính mạnh mẽ, giàu cảm xúc, mang tính đột phá, thì trí tuệ nhân tạo không thể đảm nhận.

Nữ hoạ sĩ Sophia tại phòng tranh của mình

“Nếu nói có thể “dạy” cho AI làm nhạc thì đương nhiên, điều đó có thể thực hiện thông qua kỹ thuật, công nghệ. Nhưng, nghệ thuật thiên về cảm xúc, người máy có tiến bộ đến đâu vẫn sẽ không thể có được. Trong xu thế phát triển chung của thế giới, tôi không thể làm khác nhưng cũng tự tin vì con người vẫn có thể làm nhiều thứ khác máy móc”, nhạc sĩ Nguyễn Văn Chung nói.

Sự phát triển ngày càng mạnh của trí tuệ nhân tạo trong lĩnh vực nghệ thuật khiến nhiều người sợ các giá trị sẽ bị đảo lộn. Bằng chứng, một số khán giả sau khi xem sản phẩm của nhóm nhạc ảo Eternity đã “than trời” vì đến một ngày, một thế hệ nghệ sĩ Hàn Quốc không còn phải trải qua quá trình luyện tập khắc nghiệt, không phải đau đầu trước làn sóng tẩy chay, không làm việc cật lực… mà vẫn có khán giả. AI xuất hiện đe dọa ngành giải trí, nhưng cũng tái khẳng định giá trị của những nghệ sĩ thực thụ. Người làm sáng tạo càng phải sáng tạo hơn, độc đáo hơn để khác với máy móc.

Khánh An