Trị trào ngược dạ dày thực quản không cần thuốc

Đây là bệnh mãn tính, dễ tái phát và khiến nhiều người khổ sở vì bệnh thường lệ thuộc vào thuốc kéo dài. Những nghiên cứu cho thấy, khoảng 1/5 dân số người Mỹ (20%) từng bị trào ngược ít nhất một lần trong tuần, 4/5 (79%) người bị trào ngược xảy ra ban đêm, 75% (3/4) trong số họ bị rối loạn giấc ngủ và gần 40% bị ảnh hưởng việc làm trong ngày hôm sau. 

Huyệt Đản trung

Bệnh hoặc chứng trào ngược dạ dày thực quản (TNDD-TQ) xảy ra khi cơ thắt dưới của thực quản (chỗ nối giữa thực quản và dạ dày, lower esophageal sphincter, LES) giảm chức năng hoặc đóng không đồng bộ với co bóp của dạ dày, gây a-xít bị trào ngược vào thực quản. Hậu quả là cảm giác nóng sau xương ức, gọi là ợ nóng, có thể kèm đau họng hoặc chua trong miệng.  

Biểu hiện thường gặp của trào ngược dạ dày thực quản

43-75% người bệnh không có triệu chứng, số còn lại thường có các biểu hiện sau:

Tai - mũi - họng, răng miệng:

- Dị cảm, viêm - nóng rát hầu họng. 

- Đau tai và cổ, nuốt khó, hôi miệng, tăng tiết nước bọt.

- Mòn chân răng, viêm lợi. 

- Ngưng thở lúc ngủ.

Huyệt Trung quản

Hệ hô hấp (cần khám để loại trừ bệnh tại hệ này): 

- Ho khan, khò khè giống như hen phế quản (co thắt phế quản do kích thích dây thần kinh phế vị, dịch vị gây viêm vùng hầu - thanh quản gây ho).

- Ho mạn tính về đêm (chiếm 21- 41%), khi ngồi lên thì giảm ho.

- Viêm phế quản.

Huyệt Khí hải

Vùng thanh - khí quản:

- Loét dây thanh âm.

- U hạt. 

- Sung huyết và phù nề vùng sụn phễu.

Các biểu hiện trên có thể xảy ra đồng thời với ợ nóng hoặc không. Nếu không điều trị chứng trào ngược có thể gây viêm, sẹo và hẹp thực quản, tổn thương tế bào thực quản lâu dài có thể bị ung thư thực quản.

Huyệt Nội quan

Cần thay đổi lối sống để kiểm soát chứng trào ngược dạ dày thực quản

- Giảm cân (nếu thừa cân), ăn nên chia nhiều bữa nhỏ.

- Bỏ thuốc lá, không lạm dụng rượu - bia.  

- Tránh hoặc ăn ít thức ăn thúc đẩy chứng trào ngược a-xít như: cà phê, nước ngọt có gaz, trái cây họ cam - quýt, xoài sống (vì có tính chua, nên cần ăn ít và không nên ăn lúc bụng rỗng), thức ăn chiên xào nhiều dầu mỡ, bánh nhiều bột - đường; thức ăn cay, hành - tỏi, cà chua; chocolate - vì có chứa methylxanthines gây nhão cơ thắt dưới của thực quản.

- Nên tăng cường rau xanh có ít chất béo và ít đường nên giúp giảm tiết a-xít: đậu, cải xoăn, khoai tây, rau có lá xanh đậm và dưa leo; ăn nha đam (lô hội) 15-20g mỗi ngày từ 1-2 lần lúc đói: gọt bỏ vỏ xanh, rửa sạch chất đắng màu vàng. 

- Bổ sung ít gừng vào bữa ăn: có thể dùng vài lát dạng tươi hoặc trà, có tác dụng chống viêm, điều hòa nhu động dạ dày.

- Món yến mạch buổi sáng: với hàm lượng chất xơ cao giúp chống a-xít dư trong dạ dày.  

Huyệt Thần môn

Biện pháp không dùng thuốc

- Xoa bóp - day ấn huyệt, châm cứu hoặc dùng máy xung điện tác động trên các huyệt như hình minh họa bên dưới: Đản trung, Trung quản, Khí hải, Nội quan, Thần môn, Túc tam lý, Tam âm giao, Hành gian, Thái xung, Hãm cốc, Nội đình… mỗi ngày từ 1 đến 2 lần; day ấn mỗi huyệt từ 1-2 phút. Để có hiệu quả tốt cần có cảm giác tức đau nhẹ khi ấn day trên huyệt.

Huyệt Túc tam lý

- Thực hành thiền định, thư giãn mỗi ngày.

- Thở bụng với bốn giai đoạn giúp cải thiện đáng kể chứng trào ngược dạ dày thực quản:

Hít vào: chậm đều, tối đa, bụng căng, ngực nở.

Giữ hơi: tiếp tục hít vào, giữ căng các cơ lồng ngực, thanh quản mở (mặc dù không có không khí vào phổi bao nhiêu).

Thở ra: nhẹ nhàng, không kìm, không thúc. 

Nghỉ: các cơ toàn thân thả lỏng, thư giãn (thời gian của mỗi giai đoạn bằng nhau).

Huyệt Hãm cốc

Huyệt Nội đình

Huyệt Hành gian

Tóm lại: Chứng trào ngược dạ dày thực quản thường mạn tính, cần theo dõi lâu dài. Do đó, với giai đoạn cấp tính thì cần tác dụng nhanh của thuốc tân dược. Khi bệnh giảm hoặc ổn định, nên kết hợp với thay đổi lối sống và tận dụng liệu pháp không dùng thuốc.

 BS Trần Văn Năm - nguyên Viện phó Viện Y Dược học dân tộc TP.HCM