Trẻ quan hệ tình dục sớm: Người lớn vừa chậm vừa trễ

Chậm quá rồi, cần làm ngay việc giáo dục giới tính cho trẻ từ tiểu học (Ảnh minh họa)

Tỷ lệ quan hệ tình dục trước 14 tuổi tăng gấp đôi (từ 1,45% năm 2013 lên 3,51% năm 2019). Trong số những học sinh từng quan hệ tình dục, có hơn 42% sử dụng bao cao su và 44% sử dụng các phương pháp ngừa thai khác.

Kết quả trên thu được từ Khảo sát hành vi sức khỏe học sinh toàn cầu tại Việt Nam năm 2019, được Bộ Y tế và Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) công bố ngày 25/4/2022. Tiến sĩ - bác sĩ Hoàng Tú Anh (chuyên ngành nhân học y tế, Giám đốc Trung tâm Sáng kiến sức khỏe và dân số - CCIHP) đã dành cho Báo Phụ Nữ TP.HCM một cuộc đối thoại xoay quanh vấn đề này.

Chưa chắc qua hệ tình dục ở tuổi 28 là an toàn hơn 

Phóng viên: Con số trẻ quan hệ tình dục trước 14 tuổi khiến phụ huynh rất hoang mang. Xin tiến sĩ cho biết nhận định của mình ở cả góc độ chuyên môn và phụ huynh?

Tiến sĩ - bác sĩ Hoàng Tú Anh: Đứng ở góc độ nào, tôi cũng không hề hoang mang. Dù con số quan hệ tình dục trước 14 tuổi có tăng gấp hai lần so với sáu năm trước nhưng vẫn là con số không quá cao để mọi người phải hoảng sợ. Tôi nghĩ thực tế có thể còn cao hơn do có những em có thực hành mà e ngại không dám thừa nhận. Tỷ lệ này của Việt Nam còn thấp hơn nhiều khi so sánh với tỷ lệ tương ứng ở các nước trên thế giới. Ví dụ, theo một số điều tra ở các nước Bắc Âu (Đan Mạch, Na Uy…), từ khoảng năm 2012, tỷ lệ đã là 12 - 13% (cũng tăng khoảng hai lần so với điều tra năm 2005).

Con số khảo sát cũng chỉ nói về việc quan hệ tình dục, không hề nói quan hệ này là theo mong muốn hay ngoài mong muốn (bị cưỡng ép, miễn cưỡng…).

Con số này cũng không thể hiện được hình thức quan hệ tình dục - các hành vi tình dục thực sự mà các em thực hiện. Trong hoạt động tư vấn và khảo sát do trung tâm chúng tôi thực hiện trước đây, có nhiều học sinh cho rằng nắm tay, hôn sâu, đụng chạm vào bộ phận sinh dục của nhau là quan hệ tình dục vì cũng là khám phá cơ thể nhau, tạo hưng phấn. Theo đó, hình thức quan hệ tình dục vô cùng đa dạng, tùy mỗi em nhận diện, gọi tên và điền vàobảng hỏi.

Trong số liệu này có đề cập đến tỷ lệ sử dụng bao cao su - biện pháp tránh thai thấp. Điều này cũng chưa khẳng định các em có được bảo vệ hay không, có an toàn hay không vì như phân tích ở trên, có thể hình thức quan hệ đã loại trừ khả năng mang thai, lây nhiễm bệnh nên không cần phải dùng bao cao su. Một số học sinh chia sẻ do sợ mang thai nên chỉ dùng tay massage, vuốt ve nhau tạo cảm hứng… 

Ở một khía cạnh nào đó, tôi nghĩ con số tăng có thể là tín hiệu đáng mừng vì có thể các em đã cảm thấy môi trường xã hội bây giờ cởi mở hơn nên dễ dàng bộc lộ, chia sẻ. Tình dục vẫn là một vấn đề cấm kỵ ở Việt Nam, là chuyện khó nói ngay cả với người lớn chứ không phải chỉ với trẻ em. 

Cha mẹ nào cũng muốn con học hành xong mới yêu (Ảnh mang tính minh họa - SHUTTERSTOCK)

* Lộ trình vạch sẵn của đa số phụ huynh là con trẻ phải lo học, không yêu đương nhăng nhít, xong đại học, ra trường, có việc làm, kết hôn rồi mặc sức tận hưởng đời sống gối chăn. Quan hệ tình dục sớm ở con em khiến lộ trình ấy bỗng chốc “phá sản”…

- Chúng ta xác định quan hệ tình dục sớm hay không sớm là dựa vào điều gì? Dựa vào sự cho phép của phụ huynh? Dựa vào lứa tuổi của con? Dựa vào so sánh với thời cha mẹ, ông bà hay là gì khác? 

Về vấn đề quan hệ tình dục, người ta phải đặt ra độ tuổi vì có sự phát triển tâm sinh lý tương ứng - ở lứa tuổi nào thì các em đạt mốc nhận thức khá đầy đủ và có thể hoàn toàn ra quyết định được. Vấn đề quan trọng là khi quan hệ tình dục thì đó phải là quyết định đồng thuận xuất phát từ chính người tham gia. Pháp luật các nước quy định về độ tuổi này khác nhau, tùy thuộc vào điều kiện kinh tế, xã hội, văn hóa. Không có lứa tuổi cố định, phổ quát cho tất cả, có nước quy định được phép quan hệ tình dục từ 15 tuổi, 16 tuổi; thậm chí ở Áo hay Bulgaria, 14 tuổi đã được phép.

Bên cạnh độ tuổi cho phép, yếu tố giáo dục cũng vô cùng quan trọng. Một người được giáo dục từ bé về tình yêu, giới tính, tình dục để biết rằng người ta có quyền quyết định tất cả những gì thuộc về cơ thể mình; biết được tất cả thông tin để chọn tham gia vào mối quan hệ tình dục đồng thuận, an toàn; biết được thông tin về các biện pháp để phòng tránh nguy cơ… sẽ rất khác với người “mù chữ” về mảng này. Không thể vội kết luận rằng nếu so sánh giữa quan hệ tình dục ở trẻ 15 - 16 tuổi và người 28 tuổi thì quan hệ tình dục ở người 28 tuổi an toàn hơn. Tuổi tác là một trong rất nhiều yếu tố, tất cả yếu tố kết hợp lại để nói thế nào là đã đến lúc quan hệ tình dục được hay vẫn… sớm.

Thực tế, dù cha mẹ cấm đoán trẻ vẫn rung động và yêu theo đúng tâm lý lứa tuổi (Ảnh mang tính minh họa - SHUTTERSTOCK)

Giáo dục tình dục cho trẻ em cần bắt đầu ngay từ tiểu học 

* Quan hệ tình dục trước tuổi 14 có để lại những nguy cơ về sức khỏe không, thưa tiến sĩ?

- Trước tuổi 14 là một khung tuổi rất rộng, không thể trả lời chung chung. Trong cuộc điều tra quốc gia thanh thiếu niên mười năm trước, tuổi dậy thì của trẻ Việt Nam đã tầm 13 tuổi. Hiện nay tuổi dậy thì trung bình chắc chắn sớm hơn. Với sự phát triển cơ thể, tâm sinh lý ở tuổi dậy thì như hiện nay, chưa thể khẳng định quan hệ này ảnh hưởng rất nhiều được. Còn tùy hành vi, tần suất hay mức độ để tâm trí vào việc quan hệ tình dục để có thể nói điều này ảnh hưởng không chỉ sức khỏe mà còn các vấn đề khác nữa. 

Quan hệ tình dục sớm không đồng thuận, bị cưỡng ép hay để lại các hậu quả như mang thai ngoài ý muốn và mắc các bệnh lây truyền qua đường tình dục thì có thể để lại những hệ lụy rất lớn cho các em không chỉ là thể chất mà còn là các sang chấn về tinh thần, có thể ảnh hưởng suốt cuộc đời của trẻ.

Các nghiên cứu hiện tại cho thấy, với trẻ có quan hệ tình dục sớm, tỷ lệ không đồng thuận cao hơn; việc thay đổi người yêu, bạn tình sau này cũng thường nhiều hơn. 

* Với xu thế “trẻ hóa” dậy thì kèm theo nhu cầu tự thân của các em, nhiều vụ án đau lòng xảy ra khi các em gái vô ý đưa bạn tình vào tù vì tội giao cấu với trẻ em. Theo tiến sĩ, quy định pháp luật về vấn đề này có cần điều chỉnh?

- Mặc dù ở nhiều nước, tuổi đồng thuận quan hệ thấp hơn ở Việt Nam, trong bối cảnh giáo dục giới tính còn thiếu và yếu như hiện nay cũng như xã hội còn nhiều kỳ thị với tình dục trước hôn nhân, nhất là với phụ nữ và trẻ em gái, việc hạ thấp tuổi đồng thuận ở Việt Nam là chưa cần thiết, thậm chí còn có thể gây ra những hệ lụy về bạo lực và xâm hại tình dục. 

Điều quan trọng nhất lúc này là luật pháp cần đưa ra quy định về bắt buộc giáo dục tình dục cho trẻ em trong nhà trường. Chương trình này cần bắt đầu ngay từ tiểu học, thực hiện liên tục cho đến hết bậc phổ thông trung học và phải là chương trình học chính khóa.

Cần có chính sách để các trường học có cán bộ công tác xã hội hoặc chuyên viên tư vấn có thể làm việc định kỳ với học sinh ở trường, lắng nghe, giải đáp các vấn đề khúc mắc của các em về tình yêu, sức khỏe sinh sản và sức khỏe tình dục. Các dịch vụ về sức khỏe tình dục dành cho vị thành niên và thanh niên cần được luật hóa để có thể dễ dàng tiếp cận, bảo đảm tính bảo mật, thân thiện, chất lượng cao mà giá thành thấp.

Luật cần quy định ngân sách để thực hiện các nghiên cứu điều tra chuyên sâu, để có những số liệu về sự phát triển của thanh thiếu niên đối với vấn đề tình cảm, tình dục, sức khỏe tình dục, sức khỏe sinh sản, bạo lực… Phải khảo sát thường kỳ, 5 năm, 10 năm. Nếu không có số liệu đầy đủ, cập nhật thì không hiểu được bản chất vấn đề và không biết giải pháp của chúng ta đã có hiệu quả chưa, có cần thay đổi không, thay đổi như thế nào là tích cực…

Đừng cố quay ngược bánh xe của tự nhiên 

* Trở lại con số ở đầu bài, thay vì hoang mang, chúng ta cần làm gì, thưa tiến sĩ? 

- Giật mình cũng là tốt. Đó là chỉ báo để chúng ta nhìn lại trách nhiệm của mình và phải hành động nhanh hơn chứ không phải vì sợ học sinh quan hệ tình dục sớm mà người lớn gia tăng kiểm soát hoặc cấm đoán, đóng cửa. Những thứ bị cấm thông thường ít hiệu quả. Cha mẹ đã cấm yêu thì đâu dạy cho con về giới tính, tình yêu, tình dục. Các con có thắc mắc cũng không dám chia sẻ với thầy cô, cha mẹ. Như thế hại nhiều hơn lợi. Vấn đề là vẽ cho “hươu” chạy đúng đường chứ không phải… chặn đường của hươu vì không thể chặn được, có chặn thì hươu vẫn chạy. Rõ ràng tất cả con số này nói về xu thế phát triển của xã hội, cụ thể là tâm sinh lý trẻ em vào tuổi dậy thì sớm hơn, cho thấy gia đình, nhà trường, xã hội phải đáp ứng lại tình trạng ấy chứ không phải cố bằng mọi cách quay ngược lại bánh xe của tự nhiên. 

Từ năm 2012, ở Đan Mạch, tỷ lệ quan hệ tình dục trước tuổi 14 là 12% nhưng tỷ lệ mang thai ngoài ý muốn, tỷ lệ nạo phá thai của Đan Mạch vẫn rất thấp.

Vì thế, xu hướng trẻ quan hệ tình dục ở độ tuổi ngày càng thấp chưa phải là điều đáng lo ngại bằng việc các em đã tham gia vào mối quan hệ ấy như thế nào. Cụ thể, các em đã có đầy đủ thông tin mình được bảo vệ về mặt văn hóa, xã hội, pháp luật; các em có tự nguyện, có đủ quyền lực, năng lực quyết định hay bảo vệ bản thân và cả bạn tình trong mối quan hệ đó?

Chậm quá rồi, hãy làm ngay đi! Chúng ta đã có nguồn lực dồi dào, sự chậm chạp là một cái tội khi bao thế hệ trẻ em cứ lớn lên mà không được giáo dục, trang bị đầy đủ. Vấn đề giới tính, tình yêu, tình dục… cực kỳ quan trọng vì ảnh hưởng đến cả cuộc đời và có thể thay đổi cả cuộc đời một người. Nhà nước cần nhiều chính sách hỗ trợ cho những đơn vị có chuyên môn đã kết nối với nhà trường, xã hội trong các chương trình giáo dục cũng như tư vấn cho cha mẹ, cho trẻ em.

Phụ huynh cũng cần được học để đồng hành với con em mình. Tất cả không chỉ để tránh hậu quả lây nhiễm bệnh hay mang thai ngoài ý muốn. Vấn đề quan trọng là bạn gái, bạn trai hay những người có xu hướng tình dục và bản dạng giới đa dạng khác biết nhìn nhận giá trị của mình, nhìn nhận mối quan hệ, được biết mình có những quyền quyết định gì cũng như nhận biết giá trị về gia đình, tình yêu, lựa chọn người để làm người yêu/bạn đời, khi nào quyết định có thể bắt đầu một mối quan hệ lâu dài và nhất là không cảm thấy xấu hổ nếu lỡ mắc sai lầm. 

* Cảm ơn chị đã chia sẻ! 

Tô Diệu Hiền (thực hiện)