Trẻ mắc tật nói leo

Vợ chồng tôi hiếm muộn, mãi đến hơn 40 tuổi tôi mới sinh được bé gái, nay đã 8 tuổi. Chúng tôi rất thương quý cháu,  tôi nghỉ làm, ở nhà chỉ để chăm sóc, nâng niu yêu chiều con.

Ảnh minh họa

Giờ cháu vào lớp Ba, tôi vẫn chăm con như trẻ nhỏ, ăn uống phải đút cho con từng muỗng. Chúng tôi còn vụng về trong việc dạy con, phải luôn học hỏi để hoàn thiện mình. Nhưng có một việc, tôi dạy mãi mà không được.

Cháu có tật nói leo khủng khiếp. Tuần nào cô giáo cũng nhắc nhở, thậm chí còn gọi điện riêng cho tôi. Vừa qua tôi đưa cháu đi họp lớp của tôi. Bạn bè hỏi chuyện tôi mà cháu cứ ra rả nói trước hoặc chen ngang bất cứ khi nào cháu thích, khiến tôi rất mắc cỡ.

Mong chuyên gia giúp tôi phương pháp để dạy cháu bỏ tật nói leo. Chân thành cảm ơn.

Uyển (Q. Tân Phú)

Chị Uyển mến,

Xin chia sẻ với sự mắc cỡ của chị mỗi khi con “nói leo”. Nhưng qua biểu hiện chị kể, con gái chị có nhiều ưu điểm. Cháu là một bé gái tự tin, có khả năng ngôn ngữ tốt, bạo dạn, cá tính nên không ngại giao tiếp với người lớn, người chưa quen. 

Tuy nhiên, cách cháu nói leo, chen ngang khi người lớn nói chuyện là cháu đang thể hiện sự thiếu lịch sự, tế nhị khi giao tiếp, có thể bị đánh giá là thiếu tôn trọng mẹ và mọi người. 

Để “trị” tật nói leo, chúng ta cần tìm nguyên nhân. Một trẻ hay nói leo có thể do bé vô tư, thích nói, chưa biết để ý đến cảm nhận của người khác, đến phép lịch sự trong giao tiếp. Cũng có thể do bé thích thể hiện bản thân trước mặt người khác. Có bé do được cha mẹ chiều, nói leo một vài lần không bị ai phản ứng, thậm chí có người còn tự hào vì con lanh lẹ, nên trẻ quen dần thành tật khó bỏ.

Ảnh minh họa

Chị hãy xem lại quá trình từ bé đến lớn, có yếu tố nào ảnh hưởng đến hành vi nói leo của cháu không? Qua tâm sự của chị, có lẽ nguyên nhân phần lớn do bé được cưng chiều trong mọi việc, quen thể hiện mình là người có quyền lực trong gia đình nên khi giao tiếp với người khác, cháu vẫn giữ thói quen đó. 

Tôi gợi ý một vài cách ứng xử để chị tham khảo. Nguyên tắc đầu tiên là cha mẹ nên tránh la mắng hay chỉ trích khi cháu nói leo. Bởi chỉ càng làm cháu tổn thương, sinh ương bướng, ức chế, có thể sẽ làm gia tăng hành vi xấu, do trẻ không kiểm soát được cảm xúc. 

Nếu trẻ chưa có kỹ năng giao tiếp, cha mẹ cần kiên nhẫn phân tích cho cháu biết nói leo là cách nói không đẹp. Chị có thể hỏi cháu: “con đang nói chuyện với ai đó, có người nói chen vào con sẽ cảm thấy như thế nào?” để cháu biết đặt mình vào vị trí người khác, hiểu sự khó chịu của họ khi bị chen ngang.

Việc đóng kịch giữa cha mẹ và con, cho con được trải nghiệm cảm giác của người trong cuộc sẽ giúp trẻ thấu hiểu vấn đề hơn. Cha mẹ cần tập cho con phép xã giao lịch sự, làm gương khi giao tiếp với con hay trước mặt con.

Với nguyên nhân cháu thích thể hiện bản thân, cha mẹ cần tạo cơ hội: khen cháu nhiều hơn trong sinh hoạt hằng ngày mỗi khi con làm tốt; giao việc cho cháu được làm, được khẳng định vai trò của mình trong nhà, trong lớp… Khi có nhiều cơ hội khẳng định bản thân, được người khác ghi nhận, cháu sẽ bớt dần nhu cầu nói leo. 

Nếu cháu được chiều, nói leo quen thành tật thì cha mẹ và mọi người cần thống nhất cùng nhau sửa lỗi cho cháu, kiên trì nhắc nhở nhẹ nhàng khi cháu phạm lỗi, không nên người hà khắc người dễ dãi, cháu sẽ khó sửa lỗi.

Cháu đã là học sinh lớp Ba, chị nên tập cho cháu tự lập trong mọi việc chăm sóc bản thân, biết giúp đỡ người khác. Đôi khi sự nuông chiều thái quá sẽ khiến trẻ ích kỷ, chỉ biết bản thân, thiếu quan tâm đến người khác. Khi  biết giúp đỡ người khác cháu sẽ tự hào về bản thân, qua đó học cách chia sẻ, đồng cảm với người khác hơn. 

Mỗi đứa trẻ là một cá tính, chị cũng không nên khắt khe quá, chỉ cần kiên nhẫn hướng dẫn cháu cách giao tiếp đúng, động viên khuyến khích mỗi khi cháu nỗ lực sửa lỗi, tôn trọng người khác, chỉ trả lời khi có người nói chuyện với mình. Cha mẹ cần tránh đừng vì sửa lỗi nói leo mà khiến cháu đang là một cô bé tự tin thành tự ti; đang vui vẻ, hồn nhiên, thành người ít nói, buồn chán…

Chuyên viên tâm lý Phạm Thị Thúy