Trẻ em sẽ không thể bấm nút like trên Facebook

Các phát minh mang tính cách mạng với loài người thường phải đi kèm với các quy định. Chẳng hạn khi xe ô tô ra đời, người ta phải mất một thời gian khá dài để lập ra các quy định về hạn chế tốc độ, tiêu chuẩn thắng xe, đèn hiệu, túi khí… để bảo đảm an toàn cho người sử dụng. Dù tai nạn xe hơi vẫn xảy ra, nhưng nếu không có các quy định trên, ngành cơ khí vận chuyển có phát triển được như hôm nay? Luật lệ không cản trở sự phát minh, ngược lại, nó giúp cho sự phát minh ngày càng tốt hơn. 

Khi người sử dụng bấm "like" hay chia sẻ thông tin, là bạn đã để lại dấu chân của mình trên mạng. Hình minh họa.

Tương tự, thời gian gần đây, các ông lớn trong ngành kỹ thuật số đang phải đối đầu với những người tiên phong đề ra các quy định giúp người sử dụng được an toàn hơn. Trước đây, các công ty này tự đề ra các quy định phù hợp với lợi nhuận của họ, nhằm phát triển nhanh và đột phá, như chiến lược Mark Zuckerberg đề ra khi Facebook ra đời. 

Họ ngoan cố, hứa hẹn, thậm chí không xuất hiện trong các cuộc họp để thảo luận về các quy định an toàn. Nhưng lần này, sự trơ lỳ đã đến lúc phải kết thúc nhờ vào kỷ luật chéo, kiểm tra chéo của đội ngũ gồm bốn phụ nữ: luật sư Beeban Kidron, ủy viên truyền thông Elizabeth Denham, ủy viên trẻ em Anne Longfield và Margot James, người thừa hành kỹ thuật số và sáng tạo (*).

Luật thiết kế phù hợp với độ tuổi - gọi tắt là luật dành cho trẻ em (Kids’Code) ra đời năm ngoái nhằm giới thiệu các quy định khắt khe trong việc quản lý thông tin.

“Lần đầu tiên trẻ em có quyền đặc biệt được đề ra trong luật”, Elizabeth chia sẻ, cô chịu trách nhiệm cho bộ luật, hiện đang được tư vấn rộng rãi. “Bộ luật diễn giải các quyền cho trẻ theo các tiêu chuẩn hiện hành, các công ty và các nhà cung cấp dịch vụ sẽ sử dụng và góp phần xây dựng nên tương lai kỹ thuật số của chúng ta”.

Mười năm trước, người ta chỉ nói sự an toàn và an ninh, giúp trẻ tránh xa các trang web khiêu dâm, tự bảo vệ để không bị người lớn dụ dỗ trên mạng hay không bị bạo hành trên mạng. Ngày nay, các cuộc thảo luận đã mở rộng vì các trang web đã phát triển đến mức chúng gần như tước đi sự an toàn của trẻ em. 

Các công ty không được phép chia sẻ thông tin của trẻ. Các dịch vụ sẽ được thiết kế với tính năng bảo mật quyền riêng tư cao nhất. Còn nữa, các thủ thuật tâm lý làm cho người sử dụng bị nghiện sẽ không được sử dụng cho trẻ. Bấm "like" trên Facebook, "streak" trên Snapchat và các điểm thưởng chơi games thường xuyên đều không còn tồn tại.

Denham giải thích thêm: “Khi người sử dụng bấm "like" hay chia sẻ thông tin, là bạn đã để lại dấu chân của mình trên mạng. Các nhà mạng sử dụng các dấu chân này để níu kéo bạn ở lại trên mạng càng lâu càng tốt để họ gửi quảng cáo đến bạn. Càng nhiều dấu chân, người sử dụng càng cảm thấy hài lòng về bản thân, càng nhiều quảng cáo được gửi đi, càng nhiều thông điệp khiêu khích trí tò mò về các vấn đề trẻ quan tâm”. Theo điều lệ mới dành cho trẻ, các tiểu xảo này sẽ không còn nữa. 

Ảnh minh họa

Quan trọng hơn tất cả, là điều luật này sẽ đối mặt với sự loay hoay trong việc sử dụng mạng. Trên các mạng xã hội và các dịch vụ tải video, các thuật toán được thiết kế để người sử dụng bị dính vào các dịch vụ này. Khi trẻ tìm thấy một trang hướng dẫn cách tự hành xác, sẽ có 47 trang khác xuất hiện. Nếu điều luật được thông qua, bộ mặt của internet sẽ không còn như hiện tại nữa. 

Nhà hoạt động quyền trẻ em Beeban Kidron đã trải qua hàng trăm tiếng đồng hồ để quan sát các bé sử dụng internet, hay nói cách khác, internet sử dụng các em: “Tôi đã chứng kiến các quyết định mà trẻ được hỏi đến trước khi đồng ý, sự hiểu biết quan trọng mà nhà mạng cho rằng trẻ có được, hầu hết được thiết kế với sự giả định trẻ em là người lớn”.

Thông tin ở thế kỷ XXI là vàng. Càng nhiều thông tin, chúng càng trở nên có giá trị. Đó là lý do tại sao một chiếc áo sơ-mi cứ theo chân chúng ta trên mạng suốt từ khi chúng ta có ý định mua nó. Tại sao khi chúng ta nói chuyện về pizza, tự nhiên có một tin nhắn mời mua pizza trong hộp tin nhắn của chúng ta. Có thể bạn xem đó là điều bình thường, thậm chí là có lợi vì thông tin được chia sẻ nhanh chóng và hữu ích. Tuy nhiên, Kidron thở dài khi đưa ra sự so sánh: “Nếu bạn cảm thấy bình thường khi các chi tiết trong nhà của bạn được chia sẻ đến 1.000 công ty thì cũng không sao. Nhưng nếu bạn tưởng tượng có 1.000 người đứng trong nhà quan sát bạn và gia đình sống ra sao, thì mọi việc đã khác rồi”.

Kidron giải thích thêm: “Hàng ngàn nhân viên thông minh trong các hãng internet đã miệt mài nghĩ cách để chúng ta bị dính vào mạng càng lâu càng tốt. Tại sao chúng ta phản ứng mạnh khi nghe các tin tức về an ninh mạng bị xâm phạm, nhưng lại để các nhà mạng sử dụng thông tin cá nhân của chính chúng ta như thói quen mua sắm, khẩu vị cho mục đích của họ. Khi họ biết về chúng ta càng nhiều, khả năng họ khiến chúng ta làm những điều họ muốn càng lớn. Trẻ em cần được bảo vệ khỏi điều này”.

Kidron được xem là người thiết kế nên điều luật dành cho trẻ chia sẻ: “Chúng tôi không giết chết sự sáng tạo, chúng tôi không đi ngược với các nhà mạng. Chúng tôi không kiểm duyệt, đã có các điều lệ tương tự trong ngành quảng cáo, dược phẩm, xuất bản, thì thế giới kỹ thuật số không phải là ngoại lệ”.

Trong khi đó, ủy viên quyền trẻ em Anne Longfield lại được xem là tai mắt của trẻ em. Cô cho rằng, thực tế trẻ em có nhiều quyền rất rõ ràng và dễ hiểu trong cuộc sống. Tuy nhiên, trên thế giới mạng thì rất mù mờ. Internet đã phát triển rất mạnh và nhanh đến nỗi mọi người bị lóa mắt vì nó. Cô nhấn mạnh, trẻ em không nhận được sự hướng dẫn từ cha mẹ khi sử dụng mạng vì chính cha mẹ các em cũng không có các trải nghiệm này, họ đã không lớn lên cùng internet. Trẻ em tự lớn lên trong cái thế giới hoàn toàn mới mẻ mà không có sự hướng dẫn hay bảo vệ nào”.

Lúc trước, chúng ta hay chê trách cha mẹ sao để con cái sử dụng mạng quá nhiều, tại sao lại để đứa trẻ tám tuổi lên mạng xã hội? Tuy nhiên, trách cha mẹ chính là giảm nhẹ trọng trách của các công ty internet. Họ thường cho rằng đứa trẻ lớn lên trong thế giới mạng như thế nào là phụ thuộc vào cha mẹ của chúng. Sự thật không đơn giản như thế, theo dõi trẻ từng phút là không thể, tại sao các nhà mạng không tạo ra một thế giới an toàn cho trẻ con trước?

Đứa trẻ lớn lên trong thế giới mạng như thế nào là phụ thuộc vào cha mẹ của chúng. Ảnh minh họa

Theo Margot James, phản ứng của các tổ chức từ thiện trẻ em, giáo viên, phụ huynh và cả các công ty kỹ thuật số lớn đối với dự thảo bộ luật là sự ủng hộ vang dội. Phản ứng của Facebook là thái độ hờ hững. Họ cho rằng bộ luật sẽ làm giảm khả năng tự kiểm soát của những người trẻ tuổi. Trong khi đó, Google đồng ý với mục đích của bộ luật, nhưng cho rằng cần phải duy trì độ uyển chuyển của nó. Margot cho biết: “Điều quan trọng là họ cần lắng nghe ý kiến của những người không đồng thuận. Cho đến nay, các nhu cầu của trẻ đều chỉ là những ý tưởng đến sau, và chỉ được nghĩ đến sau khi có sự phản đối”.

Margot không có con, nhưng có hai cháu gái dưới mười hai tuổi, nên cô rất quan tâm đến sự hoang mang của cha mẹ khi con cái ở tuổi sử dụng mạng. Cô thấu hiểu nỗi lòng của các bậc phụ huynh vì họ đều có lý do để lo lắng. 

Bốn người phụ nữ đều biết rằng, các công ty lớn sẽ không thích điều luật này, nhưng họ cần phải có trách nhiệm hơn, và quan tâm đến con người nhiều hơn trong tương lai. Nếu không, các phát minh trong ngành kỹ thuật số sẽ trở thành điên rồ như những chiếc xe hơi không thắng. 

(*): - Beeban Kidron: nhà hoạt động bảo vệ quyền lợi trẻ, đạo diễn, sản xuất phim, nghị sĩ quốc hội Anh.
- Elizabeth Denham: Bộ trưởng Bộ Thông tin Anh.
- Anne Longfield: cựu Giám đốc tổ chức từ thiện 4children. Hiện là Bộ trưởng Bộ Trẻ em Anh.
- Margot James: nghị sĩ Anh, Bộ trưởng Bộ Công nghiệp sáng tạo và Kỹ thuật số.

Phan Quỳnh Dao (theo Times)