Trẻ em mất sự riêng tư từ khi chưa chào đời bởi cha mẹ và internet

Paltrow đăng một bức ảnh lên Instagram cá nhân vào đầu tuần, chụp cùng Apple Martin, cô con gái 14 tuổi của cô với ca sĩ nhóm Coldplay, Chris Martin, tại khu trượt tuyết. Lúc này, Apple đang đeo kính bảo hộ che nửa mặt.

Ngay lập tức, Apple nhận xét về bài đăng: “Mẹ, chúng ta đã thảo luận về điều này. Mẹ không thể đăng bất cứ điều gì mà không có sự đồng ý của con”.

Paltrow trả lời: “Con thậm chí còn không để lộ khuôn mặt!”.

Con gái của Gwyneth lên tiếng phản đối việc mẹ đăng ảnh khi chưa hỏi qua kiến của cô bé.

Nhận xét của Apple, dù đã được xóa, vẫn gây ra cuộc tranh luận về việc cha mẹ nên hay không nên chia sẻ hình ảnh, thông tin con cái của họ trên mạng xã hội.

Một số người chỉ trích Apple vì đã công khai “làm bẽ mặt” mẹ cô, nhưng những người khác vẫn ủng hộ cô bé, nói rằng thiếu niên này có quyền không chia sẻ hình ảnh với 5,3 triệu người theo dõi tài khoản của Gwyneth.

Joanne Orlando, nhà nghiên cứu về công nghệ và học tập tại Đại học Western Sydney, dự đoán rằng những vụ việc như thế này sẽ xuất hiện thường xuyên hơn trong thời gian tới, khi những đứa trẻ có toàn bộ thời thơ ấu bị “phơi bày” bởi cha mẹ lớn lên và hiểu rõ rằng chúng muốn chia sẻ những gì, với ai.

Joanne nói: “Tôi nghĩ rằng chúng ta sẽ thấy một sự phản kháng. Đối với những đứa trẻ này, lần đầu tiên chúng xuất hiện trên mạng xã hội là ảnh siêu âm, sau đó là ngày chào đời” và phản ứng của Apple “hoàn toàn không phải điều khác thường”.

“Tuy lúc nhỏ, những đứa trẻ không có quyền kiểm soát đối với những gì cha mẹ đăng tải, hoặc những bình luận mà cha mẹ đang thêm vào ảnh, video, nhưng tất cả chúng ta đều nhận thấy cuộc sống số ngày càng quan trọng. Vì vậy, chúng sẽ muốn giành quyền kiểm soát khi có thể”.

Dù với kinh nghiệm cá nhân, Joanne chưa gặp qua trường hợp trẻ em thực hiện hành động pháp lý chống lại cha mẹ vì những gì được đăng trực tuyến, điều này có thể xảy ra trong tương lai.

Chẳng hạn tại Pháp, cha mẹ có thể phải đối mặt với án phạt và thậm chí là án tù nếu ảnh họ đăng lên mạng bị coi là vi phạm quyền riêng tư của trẻ.

Sun Sun Lim, giáo sư truyền thông và công nghệ tại Đại học công nghệ và thiết kế Singapore, cho biết ví dụ về nữ diễn viên Gwyneth Paltrow trở nên rõ ràng vì cô bé đã thỏa thuận với mẹ trước đó, nhưng các phụ huynh khác có thể không trò chuyện cùng con về những gì họ đăng tải lên internet.

Những đứa trẻ ngày nay có thể xuất hiện trên internet từ khi còn trong bụng mẹ.

"Dấu chân" kỹ thuật số của một đứa trẻ ngày nay bắt đầu từ trước khi sinh. Từ hình ảnh siêu âm và thông báo ngày sinh trên phương tiện truyền thông xã hội, cho đến sự phổ biến của đồ chơi thông minh; cha mẹ đang tiết lộ nhiều thông tin về con cái hơn những gì họ nghĩ.

Thêm vào đó, với số lượng máy tính ngày càng tăng trong lớp học, và lượng dữ liệu khổng lồ thu thập bởi các trường học, có rất ít thông tin về con bạn thực sự mang tính riêng tư.

Công nghệ cùng với hành vi của cha mẹ, ngày càng khiến trẻ em có nguy cơ bị đánh cắp danh tính, sỉ nhục, vi phạm quyền riêng tư, phân biệt đối xử trong tương lai và gây lo ngại về các vấn đề phát triển liên quan đến quyền tự chủ và sự đồng thuận.

Một nghiên cứu năm 2010 cho thấy tại Mỹ, hơn 90% trẻ 2 tuổi và 80% trẻ sơ sinh từng xuất hiện trên internet.

Tháng 11/2018, Hội đồng Trẻ em tại Anh công bố báo cáo “Who Knows About Me?”, làm rõ cách thu thập, chia sẻ dữ liệu về trẻ em và cách mà chúng trở thành rủi ro trong tương lai.

Báo cáo ước tính rằng vào năm trẻ 13 tuổi, các bậc cha mẹ đã đăng khoảng 1.300 bức ảnh và video về con cái họ lên mạng.

Nếu cha mẹ không tạo ra khái niệm về giới hạn chia sẻ, trẻ em lớn lên trong thế giới này có thể cho rằng chúng không có quyền giữ thông tin cá nhân một cách riêng tư.

Nếu cha mẹ không đặt ra giới hạn về chia sẻ thông tin trên internet, đứa trẻ có thể lớn lên mà không có định hướng đúng về quyền riêng tư.

Tương tự, báo cáo từ tập đoàn tài chính Anh, Barclays dự báo rằng vào năm 2030 "sharenting" (thuật ngữ dùng chỉ thói quen “khoe con” của bậc cha mẹ) sẽ chiếm 2/3 số vụ gian lận danh tính, làm tiêu tốn hàng trăm triệu USD mỗi năm.

Chỉ cần tên, ngày sinh và địa chỉ (ví dụ thông qua đánh dấu địa điểm tiệc sinh nhật), kẻ xấu có thể lưu trữ thông tin này cho đến khi nạn nhân bước sang tuổi 18 và sau đó bắt đầu mở tài khoản ảo.

Mặc dù bạn không thể bảo vệ con khỏi mọi mối đe dọa dữ liệu tiềm ẩn, nhưng chúng ta có thể làm một số điều nhằm giảm bớt việc lưu trữ dữ liệu của trẻ, cũng như giúp những người tương tác với trẻ khác nhận thức được các mối đe dọa. Chẳng hạn như:

- Khuyến khích các trường học sử dụng Internet an toàn và riêng tư;

- Giúp bạn bè của bạn hiểu rằng những câu hỏi riêng tư không nên xuất hiện ở nơi công cộng hay internet;

- Học hỏi và nghiên cứu công nghệ mà con bạn đang sử dụng;

- Đừng đăng ảnh hoặc video trực tuyến tiết lộ thông tin cá nhân về con bạn. Hãy chú ý đến những tác động lâu dài so với việc nhận được vài lượt thích.

- Hãy nói rõ ràng với ông bà, bạn bè và người giữ trẻ về những gì họ được phép chia sẻ trực tuyến về con cái của bạn.

- Hãy nhớ rằng các câu chuyện trên Facebook và Instagram hoặc Snapchat dù trông vô hại, kẻ xấu có thể dễ dàng chụp ảnh, chụp màn hình, tải xuống hoặc ghi lại chúng.

Phụ huynh luôn phải ghi nhớ rằng dù bạn không thể điều khiển internet theo ý mình, tất cả đều có thể lựa chọn xem thông tin nào đáng để chia sẻ, và dữ liệu cá nhân nào cần bảo mật.

Ngọc Hạ (Theo Guardian, Forbes, Fast Company)