Tranh cãi dữ dội về việc tạo ra bào thai lai giữa người và khỉ

Phôi nang loài lai giữa người và khỉ đang được các nhà khoa học nghiên cứu - Ảnh: Weizhi Ji

Hôm thứ Năm (15/4), tạp chí chuyên ngành Cell công bố một bài báo khoa học chi tiết về những bào thai lai giữa người và khỉ với hứa hẹn rằng, đây là một hướng mới tạo nguồn nội tạng và các bộ phận cần cấy ghép cho con người trong bối cảnh hàng ngàn bệnh nhân đã phải chết mỗi năm vì không được cấy ghép kịp thời do khan hiếm nguồn cung.

Theo đó, các nhà khoa học đã tiêm tổng cộng 25 tế bào gốc của người vào phôi thai của loài linh trưởng. Sau đó, những phôi thai lai giữa người và động vật này được “nuôi” trong các ống nghiệm với thời gian lên tới 20 ngày để nhóm nghiên cứu quan sát xem cách thức mà tế bào người và vật “giao tiếp” với nhau.

Quá trình này được thực hiện tại một phòng thí nghiệm ở Trung Quốc nhằm né tránh các vấn đề về pháp lý vốn rất khắt khe nếu diễn ra ở Mỹ.

Trước đó, các nhà khoa học cũng đã từng làm những thí nghiệm tương tự bằng cách cấy ghép phôi người vào cơ thể cừu, lợn nhưng chưa thu được kết quả khả quan nào.

“Tỷ lệ sống hầu như bằng 0 do những động vật này không có mối quan hệ mật thiết với con người", Giáo sư  Juan Carlos Izpisúa Belmonte thuộc Viện Nghiên cứu Sinh học Salk (California, Mỹ) cho biết. “Với khỉ thì khả thi hơn do chúng là loài có quan hệ gần gũi với con người trên khía cạnh gen và khung tiến hóa”.

Giáo sư Juan Carlos Izpisúa Belmonte (đứng) cùng một đồng nghiệp người Trung Quốc tại Viện Salk - Ảnh: SIPA US

Nhóm nghiên cứu phát hiện tế bào người ở 132 phôi thai sau 1 ngày lai ghép. Sau 10 ngày, có 103 phôi thai loài lai vẫn tiếp tục phát triển nhưng nhanh chóng giảm dần sau đó với chỉ 3 phôi thai loài lai còn tồn tại sau 19 ngày với 4-7% là tế bào người.

“Tỷ lệ sống của tế bào người ở các phôi thai vẫn cao trong suốt thời gian phát triển”, ông Izpisua Belmonte cho biết. “Đây là một kết quả tích cực”.

Mặc dù mục đích của công trình nghiên cứu này được cho là quan trọng và cần thiết với đời sống của con người; tuy nhiên, việc tạo ra phôi thai khỉ có chứa tế bào người đã làm dấy lên những tranh luận gay gắt về đạo đức khoa học.

“Biết đâu sẽ đến lúc ai đó tạo ra những đứa trẻ lai bằng phương pháp cấy ghép phôi thai với động vật như thế này”, giáo sư Hank Greely thuộc Đại học Stanford (Mỹ) đặt vấn đề.

“Không ai dám nghĩ đến viễn cảnh những con khỉ đi lại khắp nơi với tinh dịch và trứng của con người bên trong cơ thể của chúng. Bởi khi chúng giao phối với nhau, có ai muốn một phôi người nằm bên trong tử cung của một con khỉ không?”.

Năm 2019 ở Trung Quốc, một con heo được lai tạo từ tế bào của khỉ nhưng đã chết chỉ một tuần sau khi sinh - Ảnh: Tang Hai

Theo giáo sư Kirstin Matthews ngành Khoa học và Công nghệ thuộc Đại học Rice (Mỹ) thì đây sẽ là một “mối quan ngại về đạo đức” nếu tế bào người trở thành một phần não bộ đang phát triển của  phôi thai loài lai dạng này.

“Liệu chúng ta sẽ đối xử với chúng như những con người thật sự chỉ bởi vì chúng có một phần tế bào người trong đó? Hay là vẫn xem chúng như là động vật?”, giáo sư Matthews đặt vấn đề.

"Nếu chỉ để cho ra một tuyến tụy, một quả tim hay quả thận thì không có vấn đề gì. Nhưng nếu người ta cho phép những sinh vật này ra đời và những tế bào người cấy vào có ảnh hưởng lớn đến hệ thần kinh trung ương của sinh vật đó thì rõ ràng là một mối quan ngại lớn”, giáo sư Robin Lovell-Badge, nhà sinh học phát triển từ Viện Francis Crick (nước Anh) nêu quan điểm.

Giới khoa học đang tranh cãi sau khi công trình nghiên cứu về việc lai tạo tế bào giữa người và khỉ được công bố - Ảnh: ancient-origins

Trước những ý kiến lo lắng của giới khoa học, giáo sư Tan Tao, tác giả chính của nghiên cứu đến từ Đại học Khoa học và Công nghệ Côn Minh (Trung Quốc) phát biểu trên tờ Bưu Điện hôm 16/4 rằng: “Đây là một công trình có giá trị thực tiễn rất cao”.

“Mục tiêu của chúng tôi không phải là tạo ra những sinh vật mới hay những con quái vật. Chúng tôi không hề làm điều đó. Chúng tôi chỉ đang cố gắng tìm hiểu xem tế bào của những sinh vật khác nhau sẽ giao tiếp với nhau như thế nào khi được lai ghép với nhau”.

Nguyễn Thuận

(theo Newsweek, Live Science, Guardian)