Tràn lan xe đạp điện mập mờ xuất xứ

Đủ kiểu hàng lậu, hàng lắp ráp chui

Tại cửa hàng xe điện H.P. trên đường Quang Trung, quận Gò Vấp, TPHCM, nhiều mẫu xe đạp điện được bày bán với mức giá từ vài triệu đến vài chục triệu đồng. Một nhân viên cửa hàng quảng cáo: “Bên em có nhiều loại xe giá rẻ, phù hợp với học sinh, sinh viên”. Khi hỏi giấy tờ của những chiếc xe, nhân viên nói: “Không có! Chỉ có hóa đơn bảo hành. Biển số bên em tặng, muốn số nào cũng có”. Về vấn đề an toàn, người bán cho rằng: “Xui rủi lắm mới có chuyện không ai muốn. Chỉ cần hạn chế sạc qua đêm, sạc đúng thời gian là được”.

Nhiều xe đạp điện, xe máy điện giá rẻ không rõ nguồn gốc đang được bày bán tràn lan trên thị trường, tiềm ẩn nhiều nguy hiểm cho người sử dụng

Tại một cửa hàng khác trên đường Võ Văn Kiệt, phường An Lạc, quận Bình Tân, TPHCM, nhân viên giới thiệu các dòng xe đạp điện từ 7,8-14,5 triệu đồng, tải trọng từ 100-150kg và vận tốc lên đến hơn 50km/h. Hỏi độ tuổi sử dụng xe, chủ cửa hàng chỉ cười: “Biết chạy là chạy thôi, miễn đội nón bảo hiểm là được. Xe chở đến 3 người cũng không sao”. Nhiều cửa hàng còn tặng kèm giỏ xe, baga, khung sắt bảo vệ và miễn phí giao hàng nội thành.

Phần lớn xe đều có nguồn gốc từ Trung Quốc, nhập theo đường tiểu ngạch, không chịu thuế. Một nhân viên nói như khuyến khích khách hàng hãy mua những chiếc xe xuất xứ từ Trung Quốc nhập lậu này: “Ai chê hàng nội địa Trung Quốc thì chê, chứ giá hợp lý, mẫu mã đẹp, tính năng đa dạng. Ngoài ra, khách còn có thể nâng cấp xe bằng cách lắp thêm bình ắc quy giá 900.000 đồng để chạy khỏe hơn”.

Chị Minh Tuyền (quận Bình Thạnh, TPHCM) cho biết, trước đây chị thường đưa đón con đi học. Vì công việc bận rộn nên về sau chị phải để con tự đi xe máy dù chưa đủ tuổi. Cháu từng bị cảnh sát giao thông xử phạt. Sau khi Nghị định 168 có hiệu lực, quy định mức phạt nặng hơn nên chị phải mua xe đạp điện cho con. Chị chia sẻ: “Xe đạp điện giờ chẳng khác gì xe máy, tốc độ tương đương, giá cả hợp lý, lại không cần bằng lái. Nếu có vi phạm thì mức phạt cũng nhẹ hơn”.

Không chỉ tại các cửa hàng, thị trường xe đạp điện, xe máy điện còn bùng nổ trên mạng. Trên nhóm “Hội thanh lý xe đạp điện thông minh, giá rẻ” với hơn 370.000 thành viên, rất nhiều bài mời chào mua xe đạp điện thanh lý, mới 99% nhưng giá chỉ bằng một nửa giá gốc. Tuy nhiên, khi có người quan tâm thì người bán lại tư vấn, giới thiệu nhiều mẫu xe khác, đa phần là hàng nhập linh kiện từ Trung Quốc và lắp ráp tại kho.

Chúng tôi hẹn đến xem hàng trực tiếp. “Cửa hàng” là một căn nhà nhỏ nằm sâu trong hẻm trên đường Kinh Dương Vương (phường An Lạc, quận Bình Tân). Bên trong, xe đạp điện để ngổn ngang, nhiều chiếc còn lắp ráp dang dở. Đáng lo ngại, pin, linh kiện xe điện để ngay gần bếp nấu nướng, làm tăng nguy cơ cháy nổ. Chủ cửa hàng quảng cáo: “Sẵn sàng trang trí mẫu mã theo xu hướng thời trang”, “nhiều ưu đãi hấp dẫn”...

Chất lượng xe cũng là vấn đề đáng lo ngại. Nhiều cửa hàng quảng cáo ắc quy của xe có thể sử dụng từ 3-5 năm, nhưng thực tế chỉ sau 1 năm đã có vấn đề. Chị Ngọc Bích (phường Thới An, quận 12, TPHCM) bức xúc: “Dành dụm mãi tôi mới mua được chiếc xe đạp điện để đưa đón con. Nghe tư vấn, tôi chọn xe nội địa Trung Quốc. Chỉ sau 3 tháng sử dụng thì pin bị tụt, tay ga bị lỗi, khiến tôi suýt gặp tai nạn. Đưa xe đến cửa hàng bảo hành, họ tự ý thay ắc quy không rõ nguồn gốc mà không hỏi ý kiến. Sạc suốt 12 tiếng nhưng pin vẫn không đầy. Tôi phản hồi thì họ tỏ thái độ khó chịu, không giải quyết”.

Nguy cơ cháy nổ, sự cố

Theo quy định, tất cả xe đạp điện, dù nhập khẩu nguyên chiếc hay lắp ráp trong nước đều phải có tem hợp quy TCVN (tiêu chuẩn Việt Nam) do Cục Đăng kiểm Việt Nam cấp, dán trên khung xe bên phải, ở chỗ dễ thấy. Nhưng tại nhiều cửa hàng, hầu như không có chiếc xe nào được dán tem đúng quy định. Khách hàng không có cách nào để phân biệt xe nhập khẩu chính ngạch, xe nội địa hay xe lắp ráp trong nước.

Dù vi phạm nhiều lỗi an toàn theo quy định, nhưng vì giá rẻ, thời trang, nên nhiều xe đạp điện không rõ nguồn gốc vẫn đang là sự lựa chọn của nhiều người

Theo Cục Quản lý thị trường TPHCM, Nghị định 98/2020/NĐ-CP quy định hàng hóa nhập lậu bao gồm hàng hóa không có giấy phép nhập khẩu, không thực hiện thủ tục hải quan theo quy định hoặc lưu thông trên thị trường mà không có hóa đơn, chứng từ hợp pháp. Ngoài ra, hàng hóa không rõ nguồn gốc xuất xứ là những mặt hàng không thể xác định được nơi sản xuất, xuất xứ thông qua nhãn mác, chứng từ, hợp đồng mua bán...

Cục Quản lý thị trường TPHCM cảnh báo, xe đạp điện sử dụng pin Li-ion nếu không rõ nguồn gốc xuất xứ, nhập lậu hoặc giả mạo nhãn hiệu sẽ tiềm ẩn nguy cơ mất an toàn, đặc biệt là nguy cơ cháy nổ. Nhằm tăng cường kiểm soát thị trường, cục đã yêu cầu các đội quản lý thị trường giám sát chặt chẽ từ khâu sản xuất, nhập khẩu đến kinh doanh xe điện, pin xe điện. Những trường hợp vi phạm sẽ bị xử lý nghiêm.

Ngoài ra, theo quy định pháp luật, xe đạp điện hợp chuẩn phải có vận tốc tối đa không vượt quá 25km/h và khối lượng không lớn hơn 40kg. Tuy nhiên, nhiều cửa hàng vẫn bán xe có vận tốc lên tới 40 - 50km/h, tiềm ẩn nguy cơ tai nạn giao thông.

Luật sư Trần Anh Tuấn (Đoàn Luật sư TPHCM) cho biết, theo Luật Trật tự an toàn giao thông đường bộ 2024, các phương tiện tham gia giao thông phải đáp ứng tiêu chuẩn kỹ thuật và an toàn. Tuy nhiên, nhiều mẫu xe đạp điện giá rẻ hiện nay được nhập khẩu hoặc lắp ráp tự phát, không qua kiểm định, tiềm ẩn nguy cơ mất an toàn do kém bền và dễ hư hỏng.

Đáng lo ngại, phần lớn người sử dụng xe đạp điện là học sinh, người trẻ tuổi, nhóm đối tượng còn thiếu kinh nghiệm lái xe và ý thức chấp hành luật giao thông. Trong khi đó, việc quản lý khó khăn vì xe đạp điện không cần đăng ký biển số, người điều khiển không cần bằng lái. Mức xử phạt vi phạm giao thông đối với xe đạp điện khá thấp so với các phương tiện cơ giới, dẫn đến tình trạng một số cá nhân lợi dụng để lách luật.

Do đó, cơ quan chức năng cần nghiên cứu bổ sung quy định về điều kiện sử dụng xe đạp điện, như bắt buộc đăng ký đối với các dòng xe có vận tốc trên 25km/h và có các biện pháp chế tài phù hợp.

Thanh Tâm