Trần ai làm giấy xác nhận độc thân

Cán bộ và người dân đều vui

Ở góc độ tư pháp, hộ tịch, bà Nguyễn Thị Kim Dum - công chức tư pháp phường An Lạc, quận Bình Tân - cho biết: “Việc bãi bỏ XNĐT khi ĐKKH thì người dân và cả công chức tư pháp - hộ tịch đều vui, vì đỡ một thủ tục hành chính cho người dân và cũng giảm tải một phần việc cho công chức chuyên trách”.

Bà Dum cũng cho biết, hiện ở TPHCM thí điểm việc bỏ XNĐT khi ĐKKH từ tháng 5/2024 và rất nhiều người đã hoàn tất thủ tục ĐKKH khi đăng ký trực tuyến, được trả kết quả nhanh chóng, hầu hết chỉ từ 2-3 ngày (thay vì theo quy trình thủ tục là 6 ngày).

Theo bà Dum, nhu cầu làm giấy XNĐT của người dân khá lớn. Chỉ trong 6 tháng đầu năm, tại phường An Lạc, đã có 995 trường hợp xin XNĐT. “Hiện nay, thủ tục cấp giấy XNĐT theo quy trình thủ tục là 3 ngày làm việc. Nếu hồ sơ đủ điều kiện, sẽ nhận kết quả trong ngày làm việc. Với những trường hợp cần xác minh thì thời hạn là 23 ngày làm việc” - bà Dum nói.

Tuy nhiên, bà Dum cũng nêu băn khoăn: Hiện nay, khi một đôi vợ chồng ly hôn, tòa án sẽ thông báo bằng văn bản về cho bộ phận tư pháp phường/xã - nơi ở của cặp đôi ly hôn - nắm, quản lý. Công chức tư pháp - hộ tịch phường/xã sẽ ghi chú việc ly hôn vào sổ ĐKKH. Trong khi đó, dữ liệu được cập nhật trên hệ thống dữ liệu số quốc gia là ở ngành công an. Theo Đề án 06/CP, công chức tư pháp - hộ tịch chỉ thông báo cho bên công an cập nhật về các nội dung: ĐKKH, cải chính hộ tịch, bổ sung hộ tịch, khai sinh của những người lớn tuổi và khai tử. Bên cạnh đó, với những trường hợp hôn nhân thực tế (là những cặp vợ chồng chung sống trước năm 1987, không ĐKKH nhưng được pháp luật công nhận là hôn nhân hợp pháp) thì có thể cơ quan quản lý không nắm rõ nếu người dân cố tình che giấu.

Giang Thùy (ghi)

Nhiều tiện ích khi xác nhận tình trạng hôn nhân trực tuyến

Ngày 10/3/2023, Bộ Tư pháp ban hành Quyết định số 309/QĐ-BTP về quy trình giải quyết thủ tục hành chính: ĐKKH, xác nhận tình trạng hôn nhân trực tuyến với điều kiện (1) Cổng dịch vụ công/Hệ thống một cửa điện tử cấp tỉnh đã hoàn thành việc kết nối, khai thác dữ liệu công dân từ Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư và kết nối, liên thông dữ liệu với Phần mềm đăng ký, quản lý hộ tịch điện tử dùng chung của Bộ Tư pháp; (2) Công dân có tài khoản trên Cổng dịch vụ công quốc gia hoặc tài khoản định danh điện tử mức độ 2 theo quy định.

Bà Lệ Thủy cho rằng, người dân sẽ thuận lợi hơn với bước chuyển “xác nhận tình trạng hôn nhân trực tuyến” - Ảnh do nhân vật cung cấp

Đến nay, tất cả địa phương trên cả nước đã đảm bảo điều kiện kết nối, liên thông Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư với Phần mềm đăng ký, quản lý hộ tịch của Bộ Tư pháp và chính thức cấp giấy xác nhận tình trạng hôn nhân trực tuyến để ĐKKH kể từ tháng 7/2024.

Thực tế quá trình phát triển kinh tế - xã hội, số lượng người dân dịch chuyển sang địa phương khác sinh sống, học tập, làm việc, kết hôn… gia tăng, nhu cầu cấp giấy xác nhận tình trạng hôn nhân cũng tăng theo. Trước đây, khi công dân có nhu cầu xác nhận tình trạng hôn nhân, phải xác nhận trực tiếp hoặc thông qua người được ủy quyền, tốn nhiều thời gian, công sức, nhất là với những trường hợp ở xa.

Việc xác minh tình trạng hôn nhân cũng đã góp phần cho người dân thuận lợi hơn trong trường hợp có khó khăn về lại nơi thường trú cũ xác nhận. Tuy nhiên, gửi văn bản theo đường bưu điện thường mất thêm vài ngày, lại có những trường hợp thất lạc. Nay thực hiện thủ tục theo trình tự trực tuyến, sẽ đảm bảo chính xác thời gian tiếp nhận, xử lý thông tin cũng như tra cứu thông tin rất dễ dàng, nhanh chóng.

Việc người dân băn khoăn về việc có ai đó đã kết hôn mà máy lại rà bị sót, cho phép kết hôn lần nữa là một băn khoăn chính đáng. Tuy nhiên, dữ liệu tại Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư và dữ liệu của Bộ Tư pháp mà công chức tư pháp tại UBND cấp xã có thể truy cập được khá đầy đủ và chính xác.

Bộ Tư pháp thường xuyên cập nhật các tính năng để cảnh báo nếu thông tin đó có khả năng bị trùng hoặc bị thiếu sót, do vậy băn khoăn này khó xảy ra. Trường hợp công dân vi phạm thì sẽ bị xử lý theo quy định của pháp luật.

Huỳnh Thị Lệ Thủy
(nguyên Phó cục trưởng Cục Công tác phía Nam, Bộ Tư pháp)

Cần chuẩn hóa hệ thống dữ liệu quốc gia để tránh bất cập, rủi ro

Hệ thống cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư cơ bản cập nhật khá đủ thông tin của cá nhân và quan hệ nhân thân, nhưng ai dám khẳng định độ chính xác đạt tỉ lệ 100%, đặc biệt đối với địa bàn vùng sâu, vùng cao, hải đảo… nơi mà trình độ dân trí và trình độ công nghệ thông tin của cán bộ còn hạn chế, chưa đáp ứng tính chất và yêu cầu công việc.

Tôi đặt tình huống: có công dân sinh năm 1966 trở về trước, xác lập hôn nhân thực tế (trước ngày 3/1/1987, không cần ĐKKH) nay người chồng giấu vợ đi mua một mảnh đất ở tỉnh xa, rồi muốn âm thầm chuyển nhượng bất động sản này thì việc không có giấy XNĐT có ổn không? Trong khi tại điều 33 Luật Hôn nhân và Gia đình 2014 nêu: “Quyền sử dụng đất mà vợ, chồng có được sau khi kết hôn là tài sản chung của vợ chồng và tài sản chung của vợ chồng thuộc sở hữu chung hợp nhất”.

Một tình huống khác: một người trong 20 năm có 4-5 nơi đăng ký hộ khẩu thường trú ở nhiều tỉnh khác nhau, nay muốn ĐKKH tại nơi thường trú cuối cùng thì thời hạn giải quyết là 3 ngày làm việc (theo khoản 3, điều 22, Nghị định số 123/2015/NĐ-CP) liệu có khả thi?

Tôi từng tư vấn cho khách hàng tại TPHCM, người chồng có cùng lúc 2 giấy ĐKKH ở 2 quận khác nhau. Khi đang trong tình trạng hôn nhân thì người chồng chuyển hộ khẩu thường trú đến phường khác để làm XNĐT. Cán bộ tư pháp - hộ tịch thay vì kiểm tra kỹ đã đơn giản hóa thủ tục bằng cách đề nghị người chồng viết cam kết độc thân rồi trình lãnh đạo ký giấy XNĐT. Hậu quả: người chồng qua quận nơi đăng ký thường trú của “vợ hai” ĐKKH trót lọt và sự việc chỉ được phát hiện khi người chồng lần lượt ly hôn 2 người vợ và vụ án đến nay vẫn chưa kết thúc vì phải chờ thủ tục giám đốc thẩm của tòa án nhân dân cấp cao.

Hay một trường hợp khác tôi từng tư vấn cũng bi hài không kém. Đó là trường hợp vợ chồng có hộ khẩu cùng xã tại một huyện miền núi tỉnh Bình Định. Họ ĐKKH nhưng cán bộ tư pháp - hộ tịch xã quên cập nhật vào sổ bộ. Sau 4 tháng kết hôn, họ chia tay trong lịch sự (không ra tòa).

Sau đó, người vợ sống chung như vợ chồng với một người nước ngoài, có 1 con chung. Tuy nhiên, người vợ lại dùng giấy ĐKKH với chồng cũ để làm khai sinh cho đứa con này. Do đó, đứa bé là con lai nhưng lại có “cha Việt Nam” (là người chồng cũ) trên hồ sơ pháp lý. Còn anh chồng cũ tái hôn trót lọt bởi anh xin XNĐT quá dễ dàng khi giấy kết hôn không có trong hồ sơ gốc. Hơn 10 năm sau, sự việc đổ bể khi cha ruột cậu bé con lai muốn đưa con về nước và phát sinh rắc rối khi phải làm hàng loạt thủ tục.

Để bỏ giấy XNĐT, cần trả lời các câu hỏi như: hệ thống dữ liệu quốc gia về dân cư đã cập nhật đầy đủ, chính xác thông tin chưa? Việc chuyển thông tin của ngành tư pháp cho ngành công an có kịp thời, chính xác không? Hậu kiểm ra sao đối với trường hợp cán bộ tắc trách, thiếu sót trong khâu nhập liệu, quản lý dữ liệu công nghệ thông tin và hồ sơ giấy?

Ở góc nhìn phản biện, XNĐT nhằm ngăn ngừa đáng kể tranh chấp tài sản chung vợ chồng trong thời kỳ hôn nhân; phân biệt tài sản chung hợp nhất của vợ chồng với tài sản chung khác (hùn hạp, góp vốn…). Tuy nhiên, dù bỏ hay chưa bỏ giấy XNĐT thì vai trò, trách nhiệm của cán bộ làm nhiệm vụ thu thập, tổng kết và nhập dữ liệu của người dân là vô cùng quan trọng, vì chỉ cần một lần thiếu sót, một phút tắc trách cũng đủ gây hậu quả khó lường về sau.

Do vậy, tôi cho rằng, bỏ XNĐT là khuynh hướng tiến bộ, nhưng chỉ thành công khi hệ thống cơ sở dữ liệu quốc gia thật sự chuẩn hóa, được bảo vệ an toàn trước tình trạng rò rỉ dữ liệu, bị hacker xâm nhập thì mới bỏ hẳn thủ tục này.

Luật sư Trần Hoài Nhân
(Công ty Luật TNHH Unibros VN)