TPHCM phải là nơi tạo cú hích mới cho doanh nghiệp

Kiệt quệ do thủ tục hành chính, lãi suất vay

Không nắm rõ con số chính xác nhưng phó giáo sư, tiến sĩ Trần Đình Thiên - nguyên Viện trưởng Viện Kinh tế Việt Nam - chia sẻ, sức sống của các hộ kinh doanh ở TPHCM là đáng lo với hàng loạt cửa hàng trên các tuyến phố sầm uất đóng cửa dày đặc, biển hiệu “cho thuê mặt bằng” giăng khắp nơi. Theo ông, những tháng đầu năm 2025, số doanh nghiệp (DN) rút khỏi thị trường nhiều hơn số mới thành lập là do những vướng mắc về thủ tục (hệ thống pháp chế).

Công ty Nón Sơn đã nhiều lần kiến nghị cơ quan quản lý mạnh tay với tình trạng làm giả, nhái thương hiệu để hỗ trợ doanh nghiệp

Bà Dương Thanh Thủy - nhà sáng lập Tập đoàn Trung Thủy - phân tích, DN Việt thua thiệt với khối DN ngoại ngay trên “sân nhà” là do các điểm yếu: lãi suất vay cao, sự chậm trễ của cơ quan quản lý... Bà dẫn chứng, Trung Thủy trình dự án mua khu đất ở với giá 800 tỉ đồng để xây nhà giá rẻ cho công nhân nhưng sau 3 năm, vẫn chưa xong khâu thủ tục, trong khi vốn và lãi tăng lên 1.040 tỉ đồng. Sự chậm trễ của cơ quan quản lý đã đẩy DN vào tình cảnh khó khăn.

Ông Nguyễn Quốc Bảo - Chủ tịch Hội đồng quản trị Công ty cổ phần Điện thoại di động Thành Công, Chủ tịch Hội đồng quản trị Công ty cổ phần ĐT24.vn - chỉ ra 3 “điểm nghẽn” kìm hãm sự phát triển của DN: thể chế, hạ tầng và nhân lực. Ông nói, chỉ riêng việc xin giấy phép cho một dự án bất động sản đã rất gian nan, có thể mất cả năm do phải qua 6-8 sở, mỗi sở mất 3 tháng. Quy trình nghiệm thu, thanh toán hạ tầng cũng là một cơn ác mộng với DN khi phải “chôn chân” ở 4 sở, mỗi sở từ 15-30 ngày. Ông đề xuất thành lập ban chỉ đạo tháo gỡ nút thắt thủ tục hành chính, áp dụng cơ chế “thẩm định song song” để các sở, ngành cùng lúc giải quyết thủ tục cho DN, qua đó rút ngắn thời gian chờ đợi từ 18-24 tháng xuống còn 3 tháng.

Không thể làm theo cách cũ

Bà Lý Kim Chi - Phó chủ tịch Hiệp hội DN TPHCM, Chủ tịch Hội Lương thực Thực phẩm TPHCM - đánh giá, dù đã có những bước tiến trong cải cách hành chính và môi trường kinh doanh nhưng những rào cản vẫn còn đó. Bà dẫn chứng, trong ngành chế biến thực phẩm, dự thảo sửa đổi Nghị định 15 của Bộ Y tế đã gây thêm gánh nặng thủ tục cho DN: thủ tục tự công bố sản phẩm tăng từ 5 lên 31 nội dung, thủ tục đăng ký sản phẩm tăng từ 7 lên 34 nội dung. Với 12.000 DN thực phẩm, ước tính các quy định mới này sẽ gây thiệt hại chi phí khoảng 7.000 tỉ đồng.

Theo bà Lý Kim Chi, trong bối cảnh đang kiệt quệ, các DN rất cần sự đồng hành và hỗ trợ từ các sở, ban, ngành. Cụ thể, đối với lĩnh vực thực phẩm, Sở An toàn thực phẩm nên chủ động thu thập ý kiến của DN và báo cáo cho UBND TPHCM để kiến nghị lên cấp trung ương thay vì để DN tự lên tiếng. Bà nói, ngành lương thực, thực phẩm chiếm 15% tổng giá trị sản xuất công nghiệp và liên tục tăng trưởng trong 7 năm qua nhưng hiện tại, các DN vừa, nhỏ và siêu nhỏ đang gặp khó khăn trong việc tìm kiếm đối tác quốc tế do thiếu nguồn lực xúc tiến thương mại, trong khi các đơn vị nhà nước được giao làm nhiệm vụ này nhưng kết quả quá khiêm tốn.

Ông Trần Đình Thiên nhắc lại, năm 1986, nền kinh tế Việt Nam đang khủng hoảng, nhưng chỉ nhờ một thao tác “cởi trói” cho kinh tế tư nhân, lập tức phục hồi mạnh mẽ. Điều này cho thấy sức bật phi thường của khu vực kinh tế này. Nay, khi điều kiện kinh tế đã tốt hơn nhiều, liệu Nhà nước có thể tạo ra cú hích tương tự? Ông cho rằng, TPHCM có thể là nơi khởi tạo cú hích này, nhưng cần thông điệp đủ mạnh đi kèm hành động quyết liệt.

Theo Hội Lương thực Thực phẩm TPHCM, các thủ tục trong lĩnh vực chế biến thực phẩm cần được đơn giản hóa, giảm gánh nặng cho doanh nghiệp - ẢNH: T.H. (chụp tại Công ty cổ phần Ba Huân)

Theo ông, mấu chốt nằm ở việc khơi thông các thị trường: “Kinh tế thị trường mà các thị trường không vận hành thì không thể phát triển”. Cụ thể, các thị trường đất đai, lao động, vốn... đang gặp nhiều ách tắc, các dự án bất động sản “đứng bánh”, DN khó tiếp cận nguồn vốn vay với lãi suất phải chăng. Ông phân tích: “Việc sửa Luật Đất đai nhiều lần có khiến cho thị trường thông suốt hơn không? Thực tế, dường như tình trạng ách tắc càng trầm trọng thêm. Tương tự, nguồn vốn nhà nước được bơm ra nhưng lãi suất vẫn cao ngất ngưởng, khiến DN khó khăn. Trong bối cảnh đó, việc ban hành thêm luật mới, quy định mới có thể tạo ra những thách thức lớn. Nỗ lực cắt giảm thủ tục hành chính thời gian qua chưa đạt hiệu quả như mong đợi, thậm chí làm tăng chi phí giao dịch bởi “cắt chỗ này, mọc chỗ khác”.

Theo ông, cắt giảm thủ tục phải đi đôi với rút ngắn thời gian thực hiện. Nếu thủ tục giảm mà thời gian xử lý kéo dài thì chi phí vẫn tăng cao. Về lâu dài, cần trao quyền tự quyết cho chính quyền địa phương. Nếu mọi việc đều phải xin ý kiến trung ương thì mất cả năm không xong, còn nếu để địa phương tự quyết thì có thể chỉ mất 1 tuần. Do đó, cần bỏ kiểu tư duy “xin - cho”, trao quyền và trách nhiệm để các địa phương tối ưu hóa quy trình.

Thanh Hoa