TPHCM liệu có sớm trở thành “thành phố điện ảnh”?

Nữ đạo diễn Anne Fontaine và diễn viên người Pháp Raphael Personnaz trên thảm đỏ của Liên hoan phim quốc tế TPHCM lần thứ nhất năm 2024 - Ảnh: Diễm Mi

“Đầu tàu” phim ảnh của cả nước

Trong hơn 1 tháng nữa, khi 3 bộ phim Linh miêu - quỷ nhập tràng, Công tử Bạc Liêu, Kính vạn hoa được phát hành, ngành điện ảnh Việt có thể lần đầu đạt mốc doanh thu 2.000 tỉ đồng/năm. Vẫn như mọi năm, từ đầu năm đến nay, số bộ phim truyện do các đơn vị phía Nam sản xuất vẫn thống lĩnh rạp chiếu, với 22/24 phim. Các phim ăn khách nhất làng điện ảnh Việt, đạt doanh thu 100 tỉ đồng trở lên cũng đều do các nhà làm phim ở TPHCM thực hiện.

TPHCM chưa chính thức được UNESCO công nhận là thành phố điện ảnh nhưng từ lâu đã là trung tâm điện ảnh của cả nước. Đây là thị trường lớn về sản xuất và phát hành phim với hơn 800 doanh nghiệp tư nhân, doanh nghiệp có vốn nước ngoài hoạt động trong lĩnh vực điện ảnh, trong đó có hơn 100 doanh nghiệp sản xuất và phát hành phim.

Trấn Thành Town, Galaxy Studio, Production Q, Lý Hải Production, MAR6, 89S Group cùng Trấn Thành, Lý Hải, Victor Vũ, Võ Thanh Hòa là vài ví dụ về doanh nghiệp, đạo diễn, nhà sản xuất tên tuổi ở TPHCM.

Không chỉ là “đầu não” sản xuất, phát hành, TPHCM còn là thị trường chiếu bóng quan trọng, tác động lớn đến “số phận” của mỗi bộ phim ra rạp. Năm ngoái, TPHCM là nơi có lượng khán giả đến rạp đông nhất cả nước, với 56 cụm rạp, chiếm khoảng 40% thị phần điện ảnh của cả nước, góp phần quan trọng giúp Việt Nam có tổng doanh thu phòng vé đứng thứ hai Đông Nam Á.

TPHCM còn là nơi có hoạt động phim ảnh sôi nổi với những sự kiện điện ảnh lớn hằng năm, như liên hoan phim ngắn, liên hoan phim quốc tế TPHCM, những tuần phim và liên hoan phim của các nước. Đây cũng là nơi bắt nguồn các sân chơi phim ảnh dành cho người trẻ như các cuộc thi Dự án phim ngắn CJ, Tìm kiếm nhà biên kịch tài năng... Từ các cuộc thi này, nhiều nhà làm phim trẻ tạo ra những tác phẩm gặt hái thành tích tốt ở các liên hoan phim quốc tế.

Đặc biệt, TPHCM là một trong những địa phương đầu tiên trên cả nước phê duyệt và tổ chức triển khai thực hiện đề án phát triển ngành công nghiệp văn hóa, trong đó xác định điện ảnh là 1 trong 8 ngành mũi nhọn.

Năm 2021, UBND TPHCM đã phê duyệt đề án Chiến lược phát triển ngành công nghiệp văn hóa TPHCM giai đoạn 2020-2035. Và năm 2023, tiếp tục phê duyệt đề án Phát triển ngành công nghiệp văn hóa TPHCM đến năm 2030.

Năm 2023, Quốc hội đã thông qua Nghị quyết 98/2023/QH15 về thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù phát triển TPHCM. Thực tiễn hoạt động điện ảnh sôi động và hiệu quả cộng với những định hướng, điều kiện pháp lý đầy đủ, rõ ràng là cơ sở để TPHCM tự tin sớm trở thành “thành phố điện ảnh”.

Chặng đường cam go

Ra mắt phim Hai Muối tại TPHCM. Thị trường TPHCM đóng góp rất lớn vào doanh thu của mỗi bộ phim ra rạp - Ảnh do Khang Media cung cấp

TPHCM có những yếu tố thuận lợi để có thể trở thành “thành phố điện ảnh” của UNESCO nhưng để được công nhận, lại là cả một quá trình cam go. Công bằng mà nói, hệ sinh thái cho điện ảnh TPHCM còn thiếu và yếu. Về cơ sở hạ tầng, TPHCM chưa có phim trường quy mô, đúng chuẩn mà chỉ có các phim trường tư nhân nhỏ lẻ, được cải tạo từ nhà kho, nhà xưởng, chỉ phục vụ việc quay nội cảnh.

“Chúng ta đang thiếu phim trường” - đạo diễn, diễn viên, nhà sản xuất Mai Thế Hiệp nói. Ông cho biết, từng đến Thượng Hải quay phim: “Bên đó, phim trường có sẵn bối cảnh để quay cả nội lẫn ngoại cảnh, xung quanh còn có nơi ở của các diễn viên phụ, diễn viên quần chúng để khi cần quay với lượng lớn người là có ngay, còn ở Việt Nam thì phải chạy lòng vòng kiếm diễn viên, tốn thêm chi phí đi lại, ăn ở. Phim trường của họ có bối cảnh là cả thành phố với hệ thống nhà cửa, trường học, bệnh viện nên đoàn phim đỡ mất công di chuyển hay tốn tiền lưu trú”.

Kinh phí đầu tư cũng là mối lo của các nhà làm phim. Đạo diễn, nhà sản xuất Võ Thanh Hòa nhận định: “Vốn là yếu tố quan trọng để phát triển điện ảnh. Muốn phim có chất lượng tốt, cần đầu tư vốn lớn cho nhiều khâu, từ viết kịch bản đến nội, ngoại cảnh, diễn xuất, hậu kỳ. Nếu được, nên cho các công ty đang hoạt động tốt vay vốn làm phim với lãi suất ưu đãi”.

Hoạt động chiếu phim ngoài trời thu hút nhiều khán giả ở TPHCM - Ảnh do ban tổ chức Liên hoan phim quốc tế TPHCM năm 2024 cung cấp

Ở góc độ “đầu ra” của phim, hầu hết các chủ rạp đều phải thuê mặt bằng với chi phí cao, chưa ai dám đầu tư tiền mua đất, xây rạp. Ngoài mặt bằng, chi phí điện, nước cũng là gánh nặng, ngốn hết 5 - 10% doanh thu của mỗi cụm rạp.

Việc thu hút đầu tư từ nước ngoài vào điện ảnh còn hạn chế cũng là trở ngại cho TPHCM trên con đường tiến tới danh hiệu “thành phố điện ảnh”. TPHCM sở hữu hệ thống di tích, kiến trúc độc đáo, đa dạng, là một đô thị đặc biệt của cả nước nhưng thời gian qua, số đoàn phim nước ngoài đến đây ghi hình rất ít.

Gần đây, một số địa danh của Việt Nam xuất hiện trong các phim “bom tấn” của nước ngoài nhưng TPHCM thì không, chỉ vài phim hợp tác do Netflix đầu tư mới có bối cảnh ở TPHCM nhưng mức độ quảng bá TPHCM ra nước ngoài không thể bằng các phim “bom tấn” chiếu rạp.

Được biết, Sở Văn hóa và Thể thao TPHCM đang nghiên cứu xây dựng quy chế phối hợp giữa các sở, ngành, địa phương trong việc quản lý các hoạt động tổ chức đoàn quay phim nơi công cộng để tháo gỡ khó khăn về thủ tục hành chính và tạo sự liên thông giữa các địa phương, sở, ngành, giúp thu hút các đoàn phim quốc tế đến nhiều hơn, nhằm dùng điện ảnh quảng bá du lịch, phát triển kinh tế.

TPHCM có những yếu tố thuận lợi để trở thành “thành phố điện ảnh” nhưng lộ trình vẫn còn phía trước, mọi thứ vẫn còn ngổn ngang, vẫn trong tình trạng “mạnh ai nấy làm”. Lộ trình này được hoàn thành sớm hay muộn phụ thuộc nhiều vào quyết tâm của lãnh đạo ngành văn hóa và chính quyền thành phố.

Hương Nhu