Tổng giám đốc WTO bất ngờ từ chức, báo hiệu sóng gió cho nền kinh tế toàn cầu

Người đứng đầu tổ chức giúp đem lại trật tự cho các mối quan hệ thương mại quốc tế bất ngờ tuyên bố từ chức vào thứ Năm (14/5), đánh dấu một yếu tố không chắc chắn cho nền kinh tế thế giới giữa đại dịch và xung đột thương mại leo thang.

Roberto Azevêdo là một nhà ngoại giao chuyên nghiệp người Brazil. Quyết định từ chức của ông có hiệu lực từ ngày 31/8. Nhiệm kỳ bốn năm lần thứ hai của ông đáng lẽ kết thúc vào tháng 9/2021.

Các hoạt động của WTO đã bị tê liệt từ cuối năm 2019 do các hành động của chính quyền Mỹ, quốc gia này từ chối phê chuẩn các ứng cử viên để lấp chỗ trống giữa hội đồng xử lý tranh chấp thương mại.

Với sự ra đi của ông Azevêdo, các quan chức ở Geneva và Brussels cho biết tổ chức này sẽ mất một người ủng hộ thương mại mở và hợp tác quốc tế, vốn có quan điểm xung đột với ưu tiên của Tổng thống Trump về chính trị quyền lực song phương.

Việc từ chức của ông cũng để lại một khoảng trống lãnh đạo tại thời điểm đầy nguy hiểm cho nền kinh tế thế giới.

Khoảng trống mà ông Roberto để lại khó có thể lấp đầy trong ngắn hạn

Josh Joshky - Giám đốc chương trình kinh tế và kinh tế toàn cầu tại Hội đồng Atlantic, một tổ chức nghiên cứu ở Washington (Mỹ) - nhận định: “Đại dịch hiện nay là cú sốc tồi tệ nhất đối với thương mại toàn cầu từng xảy ra. Đánh mất người thủ lĩnh của WTO càng khiến mọi thứ nghiêm trọng hơn. Hệ thống giao dịch toàn cầu đang bị hỏng, và nó cần sự lãnh đạo để sửa chữa”.

Ông Azevêdo, 62 tuổi, không nói gì về căng thẳng giữa ông với chính quyền Mỹ. Thay vào đó, ông nói rằng quyết định này nhằm giúp các thành viên WTO bắt đầu chọn người kế nhiệm từ sớm, bởi đây thường là một quá trình khó khăn.

Đại dịch COVID-19 khiến các cuộc đàm phán phức tạp về nhiều vấn đề như trợ cấp đánh bắt cá rơi vào tình trạng bế tắc, dự kiến kéo dài cho đến năm 2021. Một cuộc tranh luận cùng lúc về vị trí Tổng giám đốc WTO cũng sẽ ảnh hưởng những nỗ lực để khắc phục tranh chấp thương mại.

Ông Azevêdo phát biểu trong cuộc họp trực tuyến với các thành viên WTO: “Quy trình tuyển chọn sẽ gây phân tâm - hoặc tệ hơn là làm gián đoạn – quá trình đi đến kết quả mong muốn về giải quyết tranh chấp thương mại. Vì vậy, chúng ta nên dành thời gian quý báu để xử lý vấn đề mang tính chính trị vốn gây chia rẽ trong quá khứ”.

Thương mại thế giới đã suy giảm do các cuộc chiến thương mại của Mỹ với châu Âu, Trung Quốc, và thậm chí giảm mạnh hơn nữa kể từ khi đại dịch khiến hoạt động kinh tế ở nhiều nước rơi vào bế tắc. Các cơ quan WTO dự đoán rằng thương mại toàn cầu có thể giảm 1/3 trong năm nay - sự suy giảm chưa từng thấy kể từ cuộc Đại khủng hoảng vào những năm 1930.

Gần đây, ông Azevêdo đã bày tỏ sự thất vọng rằng Mỹ, châu Âu, Trung Quốc và các nước lớn khác đã không phối hợp ứng phó với tình trạng khẩn cấp từ đại dịch. Đặc biệt khi Tổng thống Trump tăng cường chỉ trích Trung Quốc dạo gần đây.

Ông Azevêdo lập luận rằng hợp tác quốc tế trong cuộc khủng hoảng tài chính và suy thoái kinh tế năm 2008 đã giúp nền kinh tế thế giới phục hồi nhanh hơn. Ông nói với kênh CNN vào tháng 4: “Chúng ta cần định hình vấn đề, bắt đầu nói chuyện với nhau và tìm giải pháp chung, hoặc chúng ta sẽ phải trả giá đắt”.

Robert Lighthizer - quan chức thương mại hàng đầu của Mỹ, lên tiếng sau lời tuyên bố từ chức của Tổng giám đốc WTO: “Mặc dù WTO còn nhiều thiếu sót, ông Roberto đã lãnh đạo tổ chức này với sự linh hoạt và vững vàng mà khó ai có thể thay thế”.

Ông Azevêdo từng là một nhà đàm phán thương mại hàng đầu cho Brazil và đã làm việc tại Geneva từ năm 1997, nói rằng sự ra đi của mình là vì lý do cá nhân.

Bởi WTO đưa ra quyết định bằng phương pháp đồng thuận nghịch, điều đó có nghĩa là bất kỳ ai trong số 164 thành viên cũng có thể cản trở tiến trình ra quyết định. Tổng giám đốc phải tìm cách xâu chuỗi các lợi ích quốc gia mâu thuẫn để đạt được thỏa thuận chung, một nhiệm vụ mệt nhọc và khó khăn.

Ông Azevêdo cho biết hôm 14/5  rằng dù ông không gặp vấn đề nghiêm trọng về sức khỏe, gần đây ông đã phẫu thuật đầu gối. Quá trình hồi phục và thực hiện giãn cách xã hội giúp ông có nhiều thời gian hơn bình thường để suy ngẫm về những gì cần làm.

Tấn Vĩ (theo NY Times)