Tóc tém, da nâu, quần âu… và người thiểu số

Tôi muốn gọi hành trình mà H’Hen Niê đã đi là hành trình tự thân bạo liệt. Từ chối tham dự một trật tự được/bị đóng khung về chuẩn sắc đẹp, cô gái Ê đê tóc tém, răng khểnh, da nâu, mặc quần âu ấy đã sải bước tự tin trên sàn catwalk của 1 trong 5 cuộc thi sắc đẹp danh giá nhất hành tinh và để lại thông điệp mạnh mẽ về một “tiểu tự sự”, của một nhan sắc bị cho là nghịch dị, đến từ buôn làng Tây Nguyên xa xôi.

H’Hen Niê tóc tém, quần âu, áo crop top tại cuộc thi Hoa hậu Hoàn vũ 2018

Cùng với sự phát triển kinh hoàng của nền công nghiệp nhan sắc, một thế hệ người đẹp trăm người như một đã được sản sinh với những “tham số chuẩn” để đánh giá, nhìn nhận cái đẹp. Nhưng đồng thời, những vẻ đẹp khuôn đúc, không có “tiếng nói”, không có cả “gương mặt” ấy cũng dễ khiến người ta có cảm giác buồn chán, tẻ nhạt, tưởng như không còn vẻ đẹp nào mới mẻ dưới ánh mặt trời. Nói đây là thời những “vẻ đẹp cạn kiệt”, hẳn không phải không có lý.

Thế nhưng, giữa những vẻ đẹp “nhừa nhựa” bão hòa sự thảo mai ấy, chẳng biết ở đâu xuất hiện một H’Hen Niê “gai góc” đi thẳng vào sàn diễn. Khi các người đẹp đổ xô đi tắm trắng, nâng ngực, cắt mắt, rút mỡ, bọc răng sứ, nâng mũi, độn cằm… Hen “đứng lại” với những “đặc sản” của riêng mình: da bánh mật, lưỡng quyền cao, răng khểnh…

Khi tóc dài, gương mặt đằm thắm, phúc hậu được/bị tri nhận như chuẩn mực vẻ đẹp phụ nữ Á Đông, H’Hen Niê cắt phăng mái tóc cũ, ngược dòng nghịch dị với mái tóc tém ngắn ngủn. Khi thiên hạ xúng xính váy vóc thướt tha, sang trọng quý phái, H’Hen Niê vận quần âu, áo crop top đầy khác biệt. “Sự nỗ lực của tôi, không phải chỉ để mình có cuộc sống tốt đẹp hơn mà còn để truyền cảm hứng cho những cô gái ở buôn làng tôi” - H’Hen Niê từng nói như thế.

H’Hen Niê là cô gái dân tộc thiểu số đầu tiên đăng quang ngôi vị cao nhất ở một cuộc thi nhan sắc của Việt Nam, cũng là lần đầu tiên một người đẹp Việt Nam lọt vào Top 5 cuộc thi Hoa hậu Hoàn vũ. Nhưng cũng chính cô từng bị một nhà báo miệt thị về vẻ đẹp, làn da cũng như xuất thân người dân tộc thiểu số. Thường thì, tôi sẽ không bao giờ dùng bốn chữ “dân tộc thiểu số” để nói về xuất thân của một ai đó trong bài viết của mình.

Bởi lẽ, định kiến tộc người, “định khuôn” giá trị cho người dân tộc thiểu số, thái độ vị chủng (hay lấy tộc người mình làm trung tâm), cũng như những ảo tưởng về sứ mệnh của tộc người “chủ thể” (còn gọi là tộc người đa số) là những ngáng trở đối với quá trình phát triển kinh tế - xã hội, kết nối và bảo tồn các giá trị văn hóa tộc người.

Nhưng lần này và có lẽ là duy nhất, tôi muốn được dùng bốn chữ ”dân tộc thiểu số” dành cho H’Hen Niê. Cô là một cô gái dân tộc thiểu số, đã kiêu hãnh bước thẳng vào trung tâm của thế giới “chủ thể”, kiến giải một cách hiểu về văn minh. Không chỉ “giải thiêng” quan điểm chuẩn mực về vẻ đẹp điển hình nói chung, H’Hen Niê còn là một “tiểu tự sự” về sự đề cao đa dạng văn hóa. Điều đó cũng có nghĩa, vẻ đẹp của cô là một vẻ đẹp có thông điệp, vẻ đẹp mang lại giá trị.

Vài năm trở lại đây, thay vì chỉ có người mẫu chuyên nghiệp với số đo được/bị cho là chuẩn, những phụ nữ có thân hình ngoại cỡ, khuyết tật hay bất thường… cũng bắt đầu đổ bộ lên sàn catwalk khắp thế giới. Họ thủng thẳng, cười tươi, tự tin đi lại trong những bộ trang phục phù hợp. Đó không chỉ là cuộc cách mạng trong lĩnh vực thời trang, mà còn trong cả ý thức hệ.

Show diễn thời trang xuân hè của Chromat, thuộc khuôn khổ Tuần lễ thời trang New York 2018, là một ví dụ. Dù giới thiệu bộ sưu tập áo tắm và đồ thể thao, nhà thiết kế Becca McCharen vẫn mạnh dạn để người mẫu chống nạng Mama Cax, bệnh nhân ung thư vú Ericka Hart và nhiều người mẫu ngoại cỡ tham gia trình diễn. Thậm chí, “người mẫu” Hart còn mặc bộ áo tắm một mảnh, cổ khoét sâu, để lộ những vết sẹo trên ngực. Thế mới thấy, ngày nay, quan điểm về cái đẹp đã thay đổi như thế nào và có lẽ, quan niệm ấy, càng lúc càng tiệm tiến tới sự thành thực - sự thành thực của một nhan sắc.

Chiều 18/12, Top 5 Hoa hậu Hoàn vũ 2018 -  H’Hen Niê và cha mẹ đã đáp chuyến bay từ Thái Lan xuống sân bay Tân Sơn Nhất. Ngày trở về, cô mặc trang phục truyền thống cách điệu của người Ê đê, mang theo bánh mì và cờ đỏ sao vàng. Là H’Hen Niê đấy - là một, là riêng, là duy nhất. 

Đậu Dung