Tóc dài

Tôi từng nhiều lần bắt gặp bố ngồi ngắm mái tóc mẹ đắm đuối. Bố yêu mái tóc mẹ đến mức trước lúc đi làm xa bao giờ cũng dặn tôi ở nhớ trông chừng tóc mẹ. Như thể bố sợ một buổi sáng nào đó thức dậy, mẹ sẽ bị người ta đánh cắp mất mái tóc ấy. Tôi ghét những người đi mua tóc, ghét cả mấy cô nghệ sĩ về diễn cải lương đội trên đầu một mớ tóc giả dày cả gang tay. Lúc khán giả thút thít với từng lời ca nghe đứt gan đứt ruột thì tôi còn bận thắc mắc để họ có được mái tóc giả đó, bao nhiêu người phụ nữ khác đã mất đi mái thật? Cứ mỗi mùa bồ kết chín tôi đều chăm chỉ hái thật nhiều, phơi khô để dành và bảo mẹ: “Bồ kết còn nhiều lắm, mẹ đừng bán tóc như dì Tám. Bố buồn”…

Ở làng tôi, gần như mọi bé gái đều nuôi tóc dài, thướt tha cả một vùng kí ức. Một trong những kỹ năng đầu tiên mà người mẹ dạy cho con gái là cách chải tóc sao cho thật khéo, để những sợi tóc mỏng manh không gẫy rụng. Rồi mẹ dạy cách tết tóc, cách gội đầu, cách đi đứng làm sao cho thêm phần duyên dáng... Bếp nhà ai cũng treo đầy bồ kết, xâu vỏ bưởi, vỏ chanh. Mảnh vườn nhỏ trước nhà thể nào cũng có bụi hương nhu tươi tốt. Nhà ai có con gái là cứ đến sân đã nghe thoang thoảng mùi hương tóc.

Những đêm trăng sáng, tôi ngồi ngoài hiên ngó ra sân thấy chị ngồi chải tóc dưới trăng. Những sợi tóc dài như được ướp thêm cả hương cau. Rồi chị tôi bắt đầu yêu, nhiều đêm tỉnh giấc nhìn qua từng chấn song cửa sổ, tôi thấy chị ngồi bó gối ngoài hiên, mái tóc dài buông thõng, thao thức cả một quãng đời tuổi trẻ. Ngày chị đi lấy chồng, tóc dài vấn cao để hở cổ trắng ngần, tôi hái hoa ngọc lan ngoài vườn cài lên tóc chị. Lúc bóng cô dâu cùng đoàn người đã xa tít ngoài đường làng ngoắt ngoéo, tôi không theo tiễn chị mà trèo lên cây bưởi trong vườn ngó theo búi tóc đen nhấp nhô của chị.

Rồi tôi lớn lên, lẫn vào dáng chị, dáng mẹ khi ngồi ngoài hiên hong tóc những trưa hè. Mẹ già đi, tóc cũng xác xơ theo tuổi. Mỗi sáng nhìn mẹ khó khăn gỡ tóc rối rơi rụng từng nắm, lòng nghe xót xa. Chị thỉnh thoảng chạy về gục vào tóc mẹ lặng lẽ khóc. Tóc chị ngày mỗi ngắn đi. Chị sợ để tóc dài vì trong những cơn say, người chồng luôn túm lấy mái tóc đó để giữ chị lại mà đánh. Tôi từng nhiều lần ngồi gỡ mái tóc chị lẫn rơm, lẫn máu, lẫn cả nước mắt tôi. Bố thương chị, bảo: “con về nhà mình sống đi, bố sẽ đun nước bồ kết cho con gội đầu mỗi ngày”. Chị không nói gì, chỉ ôm mặt khóc.

Rồi năm tháng cũng qua đi, tóc mẹ sợi bạc như sương giăng mắc trong những chiều mỏi mòn ngóng đợi các con. Tóc tôi cũng rụng dần đi, sáng nào cũng nhặt tóc lẫn trong chăn chiếu mà nhớ nhung kí ức. Gọi cho chị hỏi đang làm gì? Chị cười bảo đang ngồi chải tóc cho con. Tôi ra cửa, thẫn thờ nhớ những mùa bồ kết.…

VŨ THỊ HUYỀN TRANG