“Tô Hiến Thành xử án”: Dấu ấn đẹp của cải lương lịch sử

Tô Hiến Thành xử án có cốt truyện rất hấp dẫn về vụ án chốn cung đình lẫn âm mưu nhiễu loạn của gián điệp ngoại bang.

Tô Hiến Thành xử án (kịch bản: Bùi Trọng Nghĩa, Thanh Bạch, Hoàng Sa, Thanh Cao) là tác phẩm vô cùng nổi tiếng, đã góp phần đưa thương hiệu Đoàn Cải lương tuồng cổ Minh Tơ phát triển đến đỉnh cao vào thập niên 80 - 90 thế kỷ XX.

Theo nhiều người trong giới, vở diễn ra đời vào khoảng năm 1986, cùng nhiều tác phẩm nghệ thuật cổ vũ công cuộc đổi mới toàn diện đất nước. Nếu sân khấu kịch có Nhân danh công lý “làm mưa làm gió”, thì sàn diễn cải lương cũng không kém cạnh với Tô Hiến Thành xử án, khi cùng thể hiện khát vọng về lẽ công bằng, về “không có vùng cấm” cho sai phạm.

Vở diễn cũng thể hiện tinh thần "thiên tử phạm tội xử như thứ dân", khi thái tử Long Xưởng cũng phải chịu hình phạt đích đáng.

Chỉ từ vài dòng ngắn ngủi còn lại trong sử sách về việc một thái tử triều Lý, vì “vô đạo” mà bị truất phế, cùng những giai thoại về sự công minh, liêm khiết của vị quan đầu triều là Thái úy Tô Hiến Thành, mà ê kíp sáng tạo đã làm nên một trong những tác phẩm cải lương lịch sử hấp dẫn nhất.

Cái hay của Tô Hiến Thành xử án là không chỉ khéo léo kể chuyện “tra án chốn thâm cung” – vốn luôn là đề tài thu hút khán giả – mà còn lồng ghép bài học cảnh giác trước các thế lực ngoại bang, dù trong bất kỳ hoàn cảnh nào.

Nghệ sĩ Điền Trung trong vai Tô Hiến Thành - hình tượng vị quan tài ba, thanh liêm, chính trực, sẵn sàng trừng trị bọn "sâu dân mọt nước" mà người dân luôn mong mỏi xuất hiện dù ở bất cứ thời đại nào.

Ở bản dựng mới, với sự phối hợp dàn dựng của NSƯT Trường Sơn và đạo diễn Lê Nguyên Đạt, Tô Hiến Thành xử án vẫn giữ được những giá trị tinh túy kinh điển, đồng thời tiết tấu, tuyến kịch cũng hiện đại hơn. Trong đó, sự tha hóa của nhân vật Long Xưởng cùng các thủ đoạn “diễn biến hòa bình” của các thế lực chống phá bên ngoài được thể hiện rõ ràng và đậm nét hơn.

“Chúng ta hoàn toàn có thể bắt gặp hình ảnh Long Xưởng ở rất nhiều bạn trẻ hôm nay. Dù ở thời đại nào, thì câu chuyện của Tô Hiến Thành xử án vẫn luôn mới, luôn là bài học cảnh tỉnh cho mỗi cá nhân, mỗi gia đình, cho nền tảng giáo dục và cả vai trò người lãnh đạo” – đại diễn Nguyên Đạt phân tích về sức hấp dẫn của vở diễn.

Nối tiếp mẹ (nghệ sĩ Thanh Loan) và chị (NSƯT Tú Sương), nghệ sĩ Lê Thanh Thảo đã thể hiện nhân vật Đoàn Hồng Loan đầy bản lĩnh. Nhân vật nữ gián điệp này cũng là hình tượng đầy mới lạ, góp phần làm nên sức hút của vở diễn.

Không thể hiện lại vai Đoàn Hồng Loan từng đảm nhận thành công ở các bản diễn khác, NSƯT Tú Sương lại lấy nước mắt người xem qua vai nàng cung nhân có số phận bất hạnh Giáng Hương. Chuyện tình buồn của Giáng Hương và Hiến Đức (Minh Trường) cũng để lại nhiều luyến tiếc cho người xem.

"Kép đẹp" Võ Minh Lâm vào vai Long Xưởng. Từ ngôi vị thái tử, chỉ còn một bước nữa trở thành người trị vì đất nước, nhưng vì thiếu tu dưỡng, trở nên sa đọa mà Long Xưởng đánh mất tất cả.

Cũng không ít lần cả nghệ sĩ Công Minh – người phụ trách Đoàn Cải lương tuồng cổ Minh Tơ hiện nay – và “ông bầu” Nguyên Đạt của sân khấu Sen Việt nghe được câu hỏi rất thực tế rằng: “Tại sao lại dựng tuồng sử Việt?”. Và thực tế là vé bán của Tô Hiến Thành xử án cũng chậm hơn các vở diễn khác.

“Biết là khó nhưng vẫn phải làm, vì một loại hình nghệ thuật dân tộc đâu thể chỉ kể chuyện nước ngoài. Ở đây, không chỉ nỗ lực “giữ lửa” cho đề tài lịch sử, mà còn phải giữ gìn vẻ đẹp đa dạng của nghệ thuật cải lương tuồng cổ, khơi lại sự quan tâm của người làm nghề, để có thêm những tác phẩm cải lương tuồng cổ đề tài lịch sử thu hút khán giả như trước đây” – đạo diễn Nguyên Đạt chia sẻ. Anh cũng cho biết sẽ nỗ lực đưa vở tái diễn trong thời gian sớm nhất.

Tô Hiến Thành xử án tập hợp được lực lượng biểu diễn rất mạnh của sân khấu cải lương hiện nay.

Tô Hiến Thành xử án có sự tham gia của lực lượng nghệ sĩ giỏi nghề và được khán giả yêu mến là: NSƯT Phượng Loan, NSƯT Tú Sương, các nghệ sĩ Xuân Yến, Công Minh, Thanh Hằng, Võ Minh Lâm, Điền Trung, Lê Thanh Thảo, Minh Trường, Nhã Thi…

Đông A