Tỉnh táo với “thực tế trên truyền hình”

Kết quả tập thứ sáu của chương trình The Face - Gương mặt thương hiệu làm dấy nên cuộc “ném đá” gay gắt Phạm Hương và tranh cãi không dứt về sự cắt ghép, sắp đặt của nhà sản xuất Cát Tiên Sa.

Có bao nhiêu phần trăm thực tế trong những gì thể hiện trên sóng THTT? Câu hỏi đó đã được rất nhiều mổ xẻ từ những mùa đầu tiên của Giọng hát Việt, Tìm kiếm tài năng Việt Nam, Bước nhảy hoàn vũ, Nhân tố bí ẩn… sau khi những “scandal” Phương Uyên, Anh Thúy, Mai Thái Anh, Quỳnh Anh… gây dư luận ầm ĩ. Những mâu thuẫn, tranh cãi, bày tỏ thái độ của Phạm Hương trong The Face có phải là giả? Tất nhiên là không. Vì nếu cô không nói, không thể hiện thì không ai có thể ghi lại những khuôn hình ấy được.

The Face tập 6 - đang khiến dư luận tranh cãi về sự dàn dựng, cắt ghép

Thế nhưng như “người trong cuộc” - ca sĩ Phương Thanh từng chua chát phát biểu “Thực tế tức là thực dụng - vì kinh tế!”, cái “sự thật” trong các chương trình THTT luôn là sự thực… một nửa, được dàn dựng cắt ghép theo ý đồ của ban tổ chức để dẫn dụ dư luận, để đẩy cảm xúc của khán giả lên đến tận cùng với mục đích tối thượng là kiếm tiền!

Như người mẫu Trang Trần chia sẻ về sự thực trong Cuộc đua kỳ thú: “Tôi và Hiếu Nguyễn chửi nhau, nhưng khi lên sóng thì chỉ có những đoạn tôi chửi Hiếu Nguyễn thôi, hay đoạn tôi bảo “phía trước bờ nhỏ quá, em bước xuống ruộng nhé, 1-2-3…” thì bị cắt mất, chỉ còn đoạn tôi chửi thề vì bị (chiếc máng tre sắc nhọn) cắt vào vai khi bước xuống. Thế ra mình thành vai ác…”.

“Kỹ xảo” của THTT thực chất không phải việc làm giả những tình tiết hay yêu cầu thí sinh, giám khảo hãy “diễn” như thế này, “giả bộ” như thế kia. Nghệ thuật “có thực trong giả, có giả trong thực, thực thực giả giả” mới khiến khán giả tin những gì mình được trông thấy trên truyền hình.

Như giám đốc sản xuất của Vietnam’s Next Top Model Nguyễn Thanh Tùng - Tùng Leo từng tiết lộ, kỹ thuật trong việc tạo ra kịch tính giữa các thí sinh nhà chung với nhau là khi có một cô đang buồn khóc vì nhớ nhà, thì tạo ra cuộc viếng thăm gặp gỡ vui vẻ của gia đình thí sinh mà cô ấy ghét nhất. Hay ông Nguyễn Hải, nhà sản xuất của Đông Tây cũng từng thẳng thắn thừa nhận THTT nào cũng phải có chiêu trò, nhưng có chiêu trò sạch và chiêu trò bẩn.

Việc “treo thí sinh lên cho dư luận ném đá” khiến họ bị trầm cảm, stress đến mức bỏ học, tự tử, bỏ thi… không còn là chuyện hiếm của THTT từ Đông sang Tây. Thế nhưng hấp lực của THTT (biến một người vô danh trở nên nổi tiếng và giàu có chỉ sau một đêm, một cuộc thi, kiểu như Phương Mỹ Chi, Hồ Văn Cường, Bùi Anh Tuấn…) khiến thí sinh vẫn hăm hở lao vào thi thố và đặt bút ký cam kết với nhà sản xuất trong tình trạng “nắm dao đằng lưỡi”. Sau những lùm xùm ầm ĩ của Giọng hát Việt nhí về đối xử o ép trẻ em, số lượng cha mẹ đến các lò luyện ca hát biểu diễn như Tacaemca (của ca sĩ Thái Thùy Linh) hay trung tâm dancesport của kiện tướng Khánh Thi vẫn đông đặc trước mỗi kỳ xét tuyển.

Người tham gia được tiếng, nhà sản xuất được tiền, nhà tài trợ được quảng bá sản phẩm, khán giả được giải trí miễn phí… Guồng quay đó khiến THTT như thỏi nam châm hút hết mọi thứ xung quanh, khiến công chúng đôi khi xao nhãng cả những thực tế thật của cuộc sống, để lao vào những cuộc tranh cãi vô bổ của “thực tế trên truyền hình”.

“Cựu thí sinh” Trang Trần khuyên mọi người hãy xem THTT với tâm thế nhẹ nhàng bao dung kiểu “giải trí thôi mà”. Nhưng chính sự dễ dãi của tâm thế “giải trí thôi mà” đó đang biến truyền hình, cụ thể là THTT thành “những cái chợ”. Từ Thần tượng âm nhạc, Thần tượng âm nhạc nhí, Nhân tố bí ẩn, Gương mặt thương hiệu, Người mẫu Việt Nam, đến gần như tất cả các chương trình truyền hình ít tiếng tăm hơn… đều dày đặc những tranh cãi, “chặt chém” thiếu văn hóa hoặc những lời khen nức nở chín tầng mây. Trò giải trí lấn lướt mọi quy chuẩn về thẩm mỹ, mọi chức năng về giáo dục, tìm kiếm tài năng thực sự, tôn vinh giá trị tốt đẹp của cuộc sống…

Song May