Tìm về những giá trị xưa

Tìm lại dấu xưa

Đầu năm nay, nhiều tác phẩm lâu nay ít được biết đến của các tác giả Việt Nam đã được xuất bản trở lại. Tuy “làn sóng” xuất bản văn chương thuộc giai đoạn trước đã có từ lâu song chủ yếu đó là các tác phẩm nổi tiếng, vốn đã quen thuộc và trở lại trong diện mạo mới. Lần “tìm lại dấu xưa” này, các nhà làm sách đã bước khỏi vùng an toàn để giới thiệu thêm những tác phẩm hay nhưng còn xa lạ với nhiều người đọc.

Nỗi ân hận dài và Gió thu hoa cúc gầy rồi là những phát hiện mới nhất trong di sản của thi sĩ Thâm Tâm

Mới đây, Nhã Nam đã giới thiệu lại 2 tác phẩm Tiêu sơn tráng sĩ (Khái Hưng) và Kỳ nữ gò Ôn Khâu (Đinh Hùng) thuộc bộ Việt Nam danh tác. Ngoài ra, Nhà xuất bản Trẻ cũng cho in lại Tân Liêu Trai (Bình Nguyên Lộc) hay trước đó là tập Hương Quê (Sơn Nam), bộ tác phẩm của Bà Tùng Long, Vương Hồng Sển, Toan Ánh...

Không còn theo hướng khai thác các tác phẩm nổi tiếng, lần xuất bản này cho thấy một góc rất khác về các tác giả mà người đọc trẻ có thể chưa được biết đến.

Không chỉ in lại, các nhà làm sách cũng quan tâm đến việc tìm kiếm và khai thác mới. Linh Lan Books đã giới thiệu tiểu thuyết Băn khoăn của Khái Hưng, song song với bộ 3 tác phẩm của nhà văn, nhà thơ Thâm Tâm, bao gồm tiểu thuyết Thuốc mê, Nỗi ân hận dài và tập truyện ngắn Gió thu hoa cúc gầy rồi. Đây là các tác phẩm được viết vào giai đoạn trước năm 1945, được đăng trên nhiều tuần báo riêng lẻ, đến nay mới được tổng hợp cũng như giới thiệu rộng rãi.

Theo ông Nguyễn Tuấn Khoa - con trai cố thi sĩ Thâm Tâm - “gia tài đồ sộ” của thi sĩ hiện vẫn còn rải rác ở các báo xuất bản trước đây, chưa được tập hợp đầy đủ. Thời gian vừa qua, nhờ số hóa cũng như có sự giúp đỡ của thân hữu ở cả Việt Nam lẫn nước ngoài mà các tiểu thuyết và truyện ngắn này mới được “đưa ra ánh sáng”.

Đứng ở góc độ phát hành, đại diện Nhà xuất bản Trẻ chia sẻ: “Sơn Nam và Bình Nguyên Lộc là 2 tên tuổi lớn của văn chương - văn hóa miền Nam, cũng như cả nước. Sách của 2 ông lưu giữ ngôn ngữ, sinh hoạt, suy nghĩ, văn hóa... của người dân Nam Bộ một thời, là nguồn tham khảo quý giá cho các nhà nghiên cứu lẫn thế hệ trẻ sau này”.

Đồng tình với nhận định trên, Linh Lan Books cũng chia sẻ: “Có nhiều tác phẩm hay, tác giả lớn có thể đã bị lãng quên. Do đó Linh Lan mong muốn chống lại sự khắc nghiệt mà thời gian đã áp lên các tác phẩm nghệ thuật”.

Đậm hơi thở thời đại

Tuy được sáng tác cách đây rất lâu, tác phẩm được các nhà làm sách chọn đều mang hơi thở rất gần với giới trẻ hiện tại. Chẳng hạn tiểu thuyết Băn khoăn của Khái Hưng đặt trong đời sống hiện nay vẫn phù hợp, khi ít nhiều nói về hành trình giải đáp câu hỏi: sống có nghĩa là gì. Đây là vấn đề gần như chủ chốt của triết học và ở mỗi thời lại có cách suy ngẫm riêng.

Hai tác phẩm được NXB Trẻ phát hành trở lại

Tương tự, Tân Liêu Trai tuy vẫn mang nhiều sắc màu của các truyện kể dân gian có liên quan đến yếu tố tâm linh nhưng khi khép lại tác phẩm, nhà văn Bình Nguyên Lộc đã dùng dẫn chứng khoa học để lý giải cho những câu chuyện đó. Đây là tác phẩm không cổ xúy cho mê tín dị đoan, mà ngược lại, cho thấy được sự vận động trong ý thức người Việt, từ xa xưa cho đến hiện đại.

Nói về tiêu chí chọn tác phẩm để xuất bản, Linh Lan Books chia sẻ: “Với số lượng lớn tác phẩm đã chìm trong bụi thời gian, chúng tôi cũng có những tiêu chí riêng. Hiện tại, chúng tôi chỉ chọn những tác phẩm miêu tả được đời sống của những tầng lớp công dân của một thời”.

Đối tượng độc giả các tác phẩm hướng đến không chỉ là thế hệ đã từng quen thuộc với các nhà văn kể trên, mà cả giới trẻ - những người có thể đã biết nhà văn từ sách giáo khoa, nhưng chưa có cái nhìn toàn diện về di sản văn học của họ. Do đó qua lần in này, mọi người sẽ biết thêm một Thâm Tâm, Đinh Hùng… không chỉ là nhà thơ mà còn là nhà văn viết truyện ngắn cũng như tiểu thuyết kiếm hiệp tài năng.

Việc xuất bản này cũng làm giàu thêm vốn từ tưởng đã mai một. Suốt nhiều năm, độc giả trẻ vẫn thường tranh cãi chuyện có nên dùng từ ngữ cổ trong các tác phẩm dịch, bởi lẽ dù chúng phù hợp với bối cảnh cũng như thời gian ra đời, nhưng lại gây khó khăn cho người đọc. Với lần trở lại này, bên cạnh văn bản gốc, việc chú giải các từ ngữ cổ cũng là cách giúp cho sự phong phú của tiếng Việt được tiếp nối và duy trì.

Hướng về giới trẻ, các nhà làm sách cũng quan tâm đến việc thiết kế, truyền thông. Bìa 4 tác phẩm Linh Lan Books giới thiệu mới đây lấy cảm hứng từ những kiệt tác của hội họa Việt. Nhà xuất bản Trẻ cũng dùng thiết kế có phần hoài cổ, đồng bộ cho các tác phẩm của từng tác giả, nhằm tạo được sự thống nhất và tăng thêm độ nhận diện đối với người đọc.

Có thể thấy việc tìm về giá trị cũ không chỉ là cách tôn vinh tác phẩm cũng như tác giả thời quá vãng mà đồng thời cũng thổi làn gió mới vào việc xuất bản bằng các tác phẩm vẫn còn sống động, phù hợp với người trẻ hôm nay. 

Ngô Minh