Tìm “mật” trong muối

Diêm dân có thêm thu nhập

Trung tuần tháng Ba, người dân xã An Hòa (huyện Quỳnh Lưu, tỉnh Nghệ An) đã tất bật ra ruộng cải tạo ô nề, gia cố khu vực sản xuất để sẵn sàng cho chính vụ sản xuất muối. Vừa sửa sang lại ruộng, họ vừa tranh thủ những ngày nắng đầu mùa để “mót muối”. Diêm dân gọi đây là vụ muối chiêm, không nhiều nhưng “được đồng nào hay đồng đó”. Với những người bám nắng để sinh nhai này, đây có lẽ là khoảng thời gian an nhàn nhất trong năm.

Bà Ngân sửa sang lại các ruộng muối để chuẩn bị vào chính vụ làm muối - Ảnh: Phan Ngọc

Với khoảng 600ha, Quỳnh Lưu được xem là vựa muối lớn nhất tỉnh Nghệ An. Ông Bùi Xuân Điện - Giám đốc HTX dịch vụ muối Thắng Lợi (xã An Hòa) cho biết, xã này hiện có hơn 800 hộ dân làm muối trên diện tích hơn 113ha. Những năm gần đây, bà con đã biết áp dụng tiến bộ kỹ thuật vào sản xuất nên năng suất muối ngày càng tăng lên. Tuy nhiên, giá muối thấp, công việc vất vả, thu nhập từ nghề làm muối lại không cao nên đa số người trẻ không mặn mà với nghề.

Bà Hồ Thị Vinh (55 tuổi, trú xã An Hòa) cho biết, nghề làm muối ở đây kéo dài từ tháng 3 đến tháng 10, nhưng cao điểm nhất vẫn là các tháng 4, 5 và 6. Với 4 “dát” muối, mỗi năm bà Vinh sản xuất được khoảng 10 tấn muối, thu về từ 13-20 triệu đồng tùy giá muối hàng năm. Công việc vất vả, thu nhập chẳng bao nhiêu nhưng bà nói rằng, vẫn phải gắng gượng vì tuổi già chẳng còn việc nào khác.

Gần đây, trong kho muối của bà còn có thêm một thùng phuy lớn để thu gom nước ót - chất lỏng có màu như mật rỉ ra trong sản xuất muối - để bán cho Công ty TNHH ABACA Việt Nam. Nước ót còn được diêm dân gọi là nước chạt, vốn được xem là phụ phẩm nên chẳng mấy ai để ý nay được doanh nghiệp thu mua với giá hơn 50% giá muối.

Nước ót nhỉ ra trong quá trình sản xuất và kho muối được thu gom để bán lại cho doanh nghiệp - Ảnh: Phan Ngọc

Bà Trương Thị Ngân (66 tuổi, trú xã An Hòa) nói rằng, trước đây nguồn mật muối bị lãng phí do diêm dân chưa đánh giá hết giá trị của nó. “Nước này mặn lắm nên cũng không mấy người sử dụng làm gì, chỉ khi công ty họ thu mua thì chúng tôi mới gom để bán thôi. Trước đây chúng tôi làm muối chỉ bán muối thôi, nay bán thêm được nước ót cũng có thêm khoản thu nhập” - bà Ngân nói.

Theo ông Điện, đơn vị này bắt đầu hợp tác, cung ứng nước ót cho Công ty TNHH ABACA Việt Nam để sản xuất muối dinh dưỡng giảm mặn từ năm 2022. Được doanh nghiệp trang bị dụng cụ tích trữ, bà con chỉ gom nước ót lại, khi đầy thùng thì có xe đến chở đi. Mỗi năm HTX dịch vụ muối Thắng Lợi thu gom được hơn 5.000 lít nước ót, bán cho doanh nghiệp với giá 1.200-1.300 đồng/lít.

“Nước ót nhỉ ra trong quá trình làm muối, người dân thường chỉ tận dụng lại làm muối nhưng chất lượng kém nên phần lớn đều bị đổ bỏ rất lãng phí. Trước đây, trung bình mỗi hộ làm muối có thu nhập khoảng 20 triệu đồng mỗi năm, thì nay bán thêm nước ót có thêm 6-7 triệu đồng nữa mà không quá tốn công sức” - ông Điện nói.

“Nâng tầm” cho hạt muối quê hương

Vợ chồng chị Thắm kiểm tra quy trình sản xuất muối - Ảnh: Khánh Trung

Loại nước có màu như mật rỉ ra trong sản xuất muối này được chị Trần Thị Hồng Thắm - Giám đốc Công ty ABACA Việt Nam - gọi là “tinh hoa của biển” và đặt tên là mật muối. Đây là thành quả suốt 5 năm trời nghiên cứu của vợ chồng chị Thắm. Nữ giám đốc này nói rằng, để cho ra các dòng sản phẩm muối có giá trị cả về kinh tế và sức khỏe từ “mật muối” như hiện tại là nhờ có sự đồng hành của chồng chị - kỹ sư Hồ Xuân Vinh, người luôn đau đáu làm sao để người dân quê mình bớt nhọc nhằn, vất vả và gắn bó với nghề truyền thống cha ông để lại.

Ngày về quê khởi nghiệp, vợ chồng chị nhận thấy nguồn nguyên liệu quý trong quá trình sản xuất muối đang bị lãng quên và chưa tận thu hết giá trị mà biển cả ban tặng. Thứ mà chị gọi mật muối này có chứa khoáng Natri, Kali, Magie và 60 vi khoáng khác. Sau 5 năm trời tìm hiểu, nghiên cứu, vợ chồng chị chính thức sáng tạo ra công nghệ phân tách đa tầng khoáng biển từ mật muối độc đáo của riêng mình. Công nghệ, dây chuyền thiết bị đi kèm này cũng đã được cấp 3 bằng sáng chế.

Với công nghệ này, những giọt mật muối được phân tách, tạo ra sản phẩm muối gia vị có hàm lượng Natri thấp, giàu khoáng tự nhiên tốt cho sức khỏe vẫn giữ nguyên được vị mặn truyền thống của muối. Tháng 6/2022, các dòng muối giảm mặn đa khoáng mang thương hiệu NanoSalt của chị Thắm chính thức ra đời. Chỉ sau hơn 2 năm có mặt trên thị trường, “quả ngọt” đã đến với vợ chồng chị khi các sản phẩm muối ăn, muối dược liệu - làm đẹp, muối y tế đã có ở 40 tỉnh thành trên cả nước.

Mật muối sau khi thu gom được phân tách để tạo ra sản phẩm muối gia vị có hàm lượng Natri thấp, giàu khoáng tự nhiên - Ảnh: Khánh Trung

Hiện Công ty ABACA Việt Nam đã sản xuất ra hàng chục loại muối từ muối ăn, muối dược liệu - làm đẹp, muối y tế - Ảnh: Khánh Trung

Với quy mô hiện tại, mỗi tháng Công ty ABACA Việt Nam sản xuất hơn 10.000 sản phẩm muối. Theo chị Thắm, con số này vẫn còn rất khiếm tốn với số lượng mật muối sẵn có trên các cánh đồng muối ở Quỳnh Lưu. Bởi vậy, đơn vị này đang tích cực nghiên cứu thêm các dòng sản phẩm mới, mở rộng thị trường tiêu thụ để tăng sản lượng, tăng khả năng tiêu thụ mật muối cho bà con diêm dân.

Sản phẩm muối giảm mặn đa khoáng của chị Thắm và các cộng sự liên tiếp gặt hái nhiều giải thưởng về khởi nghiệp và nghiên cứu khoa học trong tỉnh và toàn quốc. Tại Festival nghề muối Việt Nam - Bạc Liêu năm 2025, muối NanoSalt của chị Thắm được Bộ Nông nghiệp vinh danh là 1 trong 21 sản phẩm muối tiêu biểu của Việt Nam.

Phan Ngọc