Tiết đọc sách trong trường học: Sao cho thực chất?

Trong buổi bồi dưỡng kỹ năng triển khai giờ đọc sách, diễn ra tại một trường mẫu giáo quốc tế ở TP.HCM, có bốn cô giáo mầm non tham gia. Khi được hỏi: “Nếu cho điểm từ 1 đến 10 về niềm yêu thích đọc sách, bạn tự chấm mình mấy điểm?”, cả bốn cô giáo đều cho mình điểm dưới trung bình. Nếu làm khảo sát này trong các trường tiểu học, kết quả chắc cũng không khả quan hơn là mấy.

Cần tạo thói quen đọc sách cho trẻ ngay từ nhỏ

Đây là kết quả không gây bất ngờ, nhưng sẽ cho phép chúng ta đặt câu hỏi: khi những người trực tiếp triển khai tiết đọc sách mà không thích sách, hay không có thói quen đọc sách, thì tiết đọc sách trong trường có hiệu quả không? Thực chất, tiết đọc sách có hay không không quan trọng bằng cách thực hiện thế nào, có giúp học sinh (HS) thích sách hơn hay ngược lại, trở thành nỗi ám ảnh của con trẻ, sau nỗi sợ về sách giáo khoa?

Là người từng điều hành dự án Room to Read - khuyến khích phát triển thói quen đọc cho HS tiểu học ở Việt Nam, và là người thường xuyên hướng dẫn cho giáo viên (GV) về phát triển thói quen đọc cho HS, thạc sĩ Mai Thị Việt Thắng cho rằng, việc nhiều GV không thích đọc sách cũng không khó hiểu khi rất nhiều năm, việc đọc sách không được coi trọng. GV không được tạo điều kiện để đi học, nâng cao chuyên môn hay có quá nhiều việc nên không thể làm việc này một cách tốt nhất. 

“Để nuôi dưỡng sự ham đọc của trẻ thì người lớn cần làm mẫu; cung cấp cho trẻ tài liệu đọc phù hợp và không gian thư giãn, đặt mục tiêu vừa tầm với trẻ và khuyến khích sự lựa chọn hoặc suy nghĩ riêng của trẻ”, bà Việt Thắng cho biết. Thầy cô phải thích đọc thì mới truyền cho trẻ sự ham thích đó. Những hoạt động đọc thiết kế để tạo điều kiện cho trẻ được tham gia nhiều nhất, những ý kiến đóng góp của trẻ được coi trọng, không ép trẻ phải “hoàn thiện” những công việc quá sức hay lồng ghép quá nhiều mục đích vào lúc đọc sách (dạy đạo đức, lẽ sống…). 

Nhiều nghiên cứu chỉ rõ, sự kết hợp giữa nhà trường và gia đình sẽ góp phần thuận lợi cho việc phát triển thói quen đọc của trẻ. Nhiều nghiên cứu quốc tế khác cũng khẳng định thói quen đọc liên quan mật thiết đến sự phát triển nhân cách của HS. 

“Theo quan điểm nghề nghiệp của tôi, bậc mầm non là giai đoạn tiền đề giúp trẻ được “trải nghiệm” nhiều nhất với sách và việc đọc sách (qua hoạt động nghe đọc, sờ vào sách, đọc ngược hoặc đọc theo kiểu thuộc lòng, xem tranh…). Việc đọc sách trong vòng tay người lớn còn tạo cho trẻ cảm giác gắn bó, an toàn và gần gũi”, bà Việt Thắng nói. 

Quay lại với câu chuyện thực hiện tiết đọc sách ở trường mầm non tư thục và quốc tế. Một số trường đã đưa tiết đọc sách vào chương trình cho HS. Ví dụ, ở một trường mầm non quốc tế, HS được nghe đọc 280 cuốn sách/năm. Một số trường hợp tác với nhà xuất bản quốc tế mua sách cho HS, một số cử GV tham gia các hoạt động nâng cao kỹ năng đọc và triển khai tiết đọc sách hằng tuần cho HS. Trường có điều kiện thì mời chuyên gia đến đọc cho HS…

Đối với trường công lập, không thể phủ nhận để triển khai một hoạt động thì cần có chính sách, mô hình được xác nhận là mang lại hiệu quả và điều kiện triển khai (nhân sự, đào tạo, thời gian). Ngoài yếu tố chính sách, thì những yếu tố còn lại có thể coi là khá khó khăn đối với trường công lập. 

Đã có nhiều ý kiến đưa tiết đọc sách vào chương trình học từ năm 2020. Hội Xuất bản Việt Nam vừa có văn bản gửi Bộ Giáo dục và Đào tạo góp ý Điều lệ trường tiểu học, trung học cơ sở, trung học phổ thông với nội dung đưa tiết đọc sách vào chương trình. Đây là tin vui, cho niềm hy vọng về thế hệ trẻ có thói quen đọc sách. Năng lực tự học là một trong 10 năng lực được chú trọng phát triển từ chương trình mới. Mà HS không thể có năng lực tự học nếu không phát triển thói quen đọc. Nhưng làm sao để tiết đó sách đi vào thực chất, hiệu quả, chứ không triển khai một cách hình thức, chắp vá, lại là câu hỏi cần phải suy ngẫm. 

Xuân Lộc